Cichanoŭskuju vybrała historyja. Makiej byŭ biełarusam. Kali Maskva daść šaniec biełarusam? — Viktar Šadurski, były dekan FMA, vialikaja hutarka
Doktar histaryčnych navuk, prafiesar Viktar Šadurski 13 hadoŭ byŭ dekanam fakulteta mižnarodnych adnosin BDU. U sakaviku 2021-ha jon zvolniŭsia pa ŭłasnym žadańni. «Vybar byŭ zrobleny, pra što ja nijak nie škaduju». Ciapier były dekan pracuje va Urocłavie. «Naša Niva» parazmaŭlała ź Viktaram Šadurskim pra «toj FMA», pra sproby abaranić studentaŭ u 2020-m, ab pryjomie ŭ Dudy i, kaniečnie, pra toje, chto vinavaty i što rabić.
«Heta byli histaryčnyja padziei»
«Naša Niva»: Pa jakoj pryčynie vy syšli z fakulteta?
Viktar Šadurski: Majo zvalnieńnie adbyłosia ŭ pačatku sakavika 2021-ha, ale rašeńnie ab sychodzie saśpieła značna raniej. Ja nie idealist, vučyŭsia i pracavaŭ u BDU ŭ roznych umovach pačynajučy z 1979 hoda.
Adnak zaŭsiody ličyŭ, što va ŭniviersitecie pavinna isnavać tvorčaja atmaśfiera i ŭzajemnaja pavaha pamiž usimi členami supolnaści, farmiravacca krytyčnaje staŭleńnie jak da siabie, tak i da navakolnaha śvietu. Va ŭniviersitecie nie moža być zabaronienych tem, dyskusii pavinny budavacca na arhumientach, a nie zahadach. U peŭnyja hady heta ŭdavałasia chacia b častkova.
Jašče zadoŭha da padziej 2020-ha situacyja va ŭniviersitecie stała prykmietna mianiacca ŭ horšy bok. Adnak navat va ŭmovach, kali ŭ krainie ŭzmacniłasia palityka strachu i nianaviści, kalektyŭ BDU sprabavaŭ zachavać svoj aŭtarytet i vykazać svaju pazicyju. Tak, 18 žniŭnia 2020 hoda Saviet BDU pryniaŭ śpiecyjalny zvarot, u jakim asudziŭ hvałt i ahresiju ŭ krainie, zapatrabavaŭ padrabiaznaha ich rasśledavańnia. Vyšejšy orhan BDU zaklikaŭ da pieramovaŭ i šyrokaha dyjałohu ŭ biełaruskim hramadstvie. Hety zaklik, jak i mnohija inšyja zvaroty, nie byŭ pačuty, ułady stali dziejničać jašče bolš žorstka.
Nie chaču pahłyblacca ŭ padrabiaznaści svajho dramatyčnaha sychodu z alma-matar, padobnyja padziei adbylisia i praciahvajuć adbyvacca sa mnohimi maimi kalehami-adnadumcami. Vybar byŭ zrobleny, pra što ja nijak nie škaduju.
Biełaruski dziaržaŭny ŭniviersitet pieražyŭ mnohaje, pieražyvie i hetyja vykliki. A pra čynoŭnikaŭ ad adukacyi, jakija pa kamandzie źvierchu sprabavali pieratvaryć VNU ŭ režymnaje pradpryjemstva, chutka zabuducca. Spadziajusia, sydzie ŭ minułaje archaičnaja sistema «pakarańnie nievinavatych, uznaharodžańnie niedatyčnych».
Pra historyju BDU ŭ 2020-ja, jak i pra historyju ŭsioj krainy, budzie napisana šmat navukovych i mastackich knih. Buduć stvorany filmy.
Mienavita ŭ 2020-m biełaruskaja nacyja hučna zajaviła pra svajo žadańnie zaniać hodnaje miesca ŭ demakratyčnaj Jeŭropie. Vybačajcie za patetyku, ale heta byli sapraŭdy histaryčnyja padziei.
«NN»: Vam, jak dekanu fakulteta, ułady vystaŭlali niejkija ŭmovy? Naprykład, kazali, kaho sa studentaŭ treba adličyć, kaho zvolnić z vykładčykaŭ?
VŠ: U pracesie majoj pracy byli roznyja vypadki.
Byli «rekamiendacyi» źviarnuć uvahu na taho ci inšaha studenta. U asnoŭnym udavałasia damaŭlacca z kiraŭnictvam univiersiteta, ale adnojčy atrymaŭ papiaredžańnie ab niapoŭnaj słužbovaj adpaviednaści.
Za toj pieryjad, jaki ja pracavaŭ, nikoha sa studentaŭ nie adličyli z FMA pa palityčnych matyvach. Liču heta adnym z hałoŭnych vynikaŭ svajoj pracy.
«Nielha demanizavać usich milicyjantaŭ»
«NN»: U vieraśni 2020-ha vy pryjazdžali da RUUS, kali zatrymlivali vašych studentaŭ. Ci vy razmaŭlali tam ź milicyjantami, što jany vam kazali?
VŠ: 6 vieraśnia 2020-ha, kali na studenckim maršy zatrymali bolš za 20 studentaŭ BDU, my z dekanam jurydyčnaha fakulteta Taćcianaj Michalovaj adrazu ž pajechali ŭ adzin ź minskich RUUS. Heta byŭ čas, kali dekany ŭniviersiteta mieli mahčymaść dapamahčy. Z nami ŭ milicyi dobra pahavaryli, praviali da zatrymanych studentaŭ, paabiacali ich vyzvalić.
Aficery, ź jakimi my razmaŭlali, zdalisia adekvatnymi i adkrytymi dla dyjałohu. Da viečara jany vykanali svaje damoŭlenaści, bolšaja častka studentaŭ była adpuščanaja.
Upeŭnieny, što demanizavać usich milicyjantaŭ niebiaśpiečna i dla siońniašniaha času, i tym bolš dla budučyni. Viadoma, treba vyznačyć asob u pahonach, jakija ździejśnili złačynstvy. Jany pavinny być addanyja zakonnamu sudu. Ale ŭsio pavinna, paŭtaraju, rabicca na indyvidualnaj padstavie.
Fota: asabisty archiŭ
«Z achviarami televizara praciahvaju razmaŭlać»
«NN»: Što vy kazali svaim studentam u 2020-m?
VŠ: Mnie zaŭsiody padabałasia adkryta razmaŭlać sa studentami. Jany časta dzialilisia dośviedam zamiežnych stažyrovak, adkryta kazali ab najaŭnych navučalnych prablemach i «prablemnych vykładčykach». Ja vykazvaŭ im svajo mierkavańnie. Pa mahčymaści sa svaimi kalehami sprabavali ŭličvać studenckija rekamiendacyi.
Sa svajho boku sprabavaŭ pieradać moładzi zasvojenyja žyćciovyja ŭroki, raskazvaŭ ab svaich navukovych idejach. My šmat pra što razmaŭlali sa studentami i ŭ pieryjad pandemii, i ŭ pieryjad masavych pratestaŭ.
Hałoŭnaj idejaj, jakoj ja chacieŭ padzialicca sa svaimi vučniami, było toje, kab jany nie vieryli papulisckim łozunham, sprabavali vyznačyć abjektyŭnyja pryčyny padziej i realnyja intaresy ich udzielnikaŭ. Raiŭ tolki paśla hłybokaha vyvučeńnia situacyi rabić svaje vysnovy i płanavać dziejańni.
Hety dyjałoh praciahvajecca. Ja atrymaŭ šmat hałasoŭ u svaju padtrymku.
«NN»: Ci byli siarod vašych siabroŭ, blizkich, vypusknikoŭ tyja, chto padtrymaŭ uładu paśla 2020-ha? Ci stała dla vas heta niečakanaściu?
VŠ: Dla mianie nikoli nie było niečakanaściu, što Biełaruś — raskołataja kraina, u jakoj prysutničajuć roznyja pohlady na minułaje, sučasnaść i budučyniu krainy. Prajeŭrapiejskija siły suisnujuć razam z pradstaŭnikami tak zvanaha «ruskaha śvietu».
Mnohija maje znajomyja padtrymali dziejańni ŭład, tamu što jany byli ciesna ź joj źviazanyja i nie bačyli svajoj pierśpiektyvy ŭ demakratyčnaj krainie. Inšych ža, u tym liku maich svajakoŭ, možna nazvać «achviarami televizara». Imknuŭsia i praciahvaju ź imi akuratna razmaŭlać.
«Dehradacyja, kab abaranić intaresy vuzkaj kirujučaj hrupoŭki»
«NN»: Kali koratka — jak mianiałasia palityka mižnarodnych adnosin Biełarusi za hetyja 13 hod, pakul vy byli dekanam?
VŠ: Da 2020-ha, asabliva paśla abvastreńnia ŭkrainskaha kryzisu ŭ 2014-m, Biełaruś pravodziła, na moj pohlad, dosyć uzvažanuju palityku. Pra heta šmat pisali i ajčynnyja, i zamiežnyja ekśpierty. Naša kraina stała placoŭkaj mirnych pieramoŭ supraćlehłych bakoŭ pa Ukrainie pad ehidaj ABSIE. Usie hetyja dziejańni, jakija pravodzilisia, pierš za ŭsio, pa inicyjatyvie zamiežnapalityčnaha viedamstva krainy, adpaviadali šmatviektarnaj zamiežnaj palitycy i adpaviadali nacyjanalnym intaresam Biełarusi.
Vialikuju pracu ŭ hetym napramku zrabili namieśniki ministra zamiežnych spraŭ Alena Kupčyna i Aleh Kraŭčanka, jaki, na žal, rana pajšoŭ z žyćcia.
Paśla padziej 2020 hoda karennym čynam źmianiłasia jak unutranaja, tak i zamiežnaja palityka.
Na moj pohlad, hałoŭnaj pryčynaj masavych pratestaŭ u Biełarusi byli ŭnutranyja supiarečnaści pamiž uładaj i hramadstvam. Źniešnija siły mahli hrać i hrali ŭ hetych padziejach tolki druharadnuju rolu. Vidavočna, što, kali ŭ dziaržavie isnuje zhoda ŭrada i hramadstva, źniešnim siłam vielmi ciažka znajści ŭnutranyja «prałomy».
Adnak biełaruskija ŭłady, kab vyratavać siabie i zaručycca padtrymkaj Kramla, abvinavacili va ŭsich hrachach zachodnija krainy, i pierš za ŭsio Polšču i Litvu. Dastałasia i mnohim inšym krainam. U vyniku «źmieny kursu» Biełaruś usio ŭ bolšaj stupieni stanaviłasia instrumientam u ahresiŭnych rasijskich płanach.
Pa słovach biełaruskaha analityka Valeryja Karbaleviča,
Biełaruś, jakaja nie biez padstaŭ pretendavała na toje, kab być «donaram» biaśpieki ŭ rehijonie, pieratvaryłasia ŭ faktar destabilizacyi nie tolki rehijona Uschodniaj i Centralnaj Jeŭropy, ale i bolš šyrokaha abšaru, u čyńnik pahrozy rehijanalnaj biaśpieki. Treba padkreślić, što hetaja dehradacyja adbyłasia, kab abaranić intaresy vuzkaj kirujučaj hrupoŭki.
«Makiej byŭ biełarusam, ale nie byŭ demakratam»
«NN»: Vy, jak dekan, mieli znosiny i viedali roznych biełaruskich dypłamataŭ, dziaržaŭnych pierson. Ad kaho jakija ŭspaminy, uražańni zastalisia?
VŠ: Mahu nazvać mnohich hodnych ludziej, ale ŭ ciapierašnich umovach nie budu rabić hetaha.
Dobryja ŭražańni zastalisia ad sustreč ź pieršym kiraŭnikom niezaležnaj Biełarusi Stanisłavam Šuškievičam, jaki, na žal, pajšoŭ ad nas. Jon źjaŭlajecca prykładam udziełu «prafiesara i vučonaha» ŭ vialikaj palitycy z usimi svaimi plusami i minusami.
Mienavita ŭ pieryjad jaho kiraŭnictva Viarchoŭnym Savietam Biełaruś sfarmavała demakratyčnyja dziaržaŭnyja instytuty, atrymała šyrokaje mižnarodnaje pryznańnie. Dasiahnieńni parłamienckaha pieryjadu historyi Biełarusi aficyjnaja prapahanda sprabuje albo zamoŭčvać, albo apisvać u čornym kolery. Da dośviedu pieršych hadoŭ niezaležnaści biełarusy buduć aktyŭna źviartacca. U hetym niama sumnievu.
Nakont tych, ad kaho zastalisia drennyja ŭražańni, — davajcie nie budziem rabić dadatkovuju rekłamu vysokim i nie vielmi čynoŭnikam, jakija pryviali našu dziaržavu da ciažkaha kryzisu i raskołu.
Heta biełarusam daviadziecca pieraadolvać praciahły čas. Papulizm, demahohija, abrazy apanientaŭ, niepavaha da padnačalenych — heta ŭsiaho tolki nievialikaja častka niehatyŭnaha i nieprymalnaha stylu kamunikacyi, jaki kultyvujecca ŭ krainie.
«NN»: Ci byli vy znajomy z Uładzimiram Makiejem?
VŠ: Vidavočna, padčas pracy na FMA ja mieŭ ciesnyja kantakty ź Ministerstvam zamiežnych spraŭ, u tym liku ź jahonym kiraŭnikom. Pra Uładzimira Makieja ŭžo było šmat skazana. Napeŭna, jašče buduć kazać i pisać.
Koratka paŭtaru ahučanyja raniej acenki, što jon byŭ biełarusam, ale nie byŭ demakratam.
«Usio było demakratyčna»
«NN»: Vy byli na tradycyjnym pryjomie prezidenta Polščy dla biełarusaŭ. Čym jon adroźnivaŭsia ad łukašenkaŭskich pryjomaŭ?
VŠ: Mieŭ honar 8 śniežnia minułaha hoda być u liku zaprošanych na Kaladny pryjom u rezidencyi Andžeja Dudy. Hetym mierapryjemstvam polskaje kiraŭnictva dało mocny sihnał ab padtrymcy demakratyčnaj Biełarusi. U arhanizacyi hetaj sustrečy, na moj pohlad, adna z hałoŭnych rolaŭ naležała ambasadaru Arturu Michalskamu — sapraŭdnamu dypłamatu i siabru Biełarusi.
U Bielviedery ŭsio było vielmi demakratyčna i dobra arhanizavana. Achovy amal nie było vidać. Udzielniki znajomilisia z pamiaškańniami pałaca, z zadavalnieńniem dyskutavali. Jany mahli svabodna razmaŭlać z polskim kiraŭnikom i jaho pamočnikami.
Ja nie prysutničaŭ na pryjomach takoha ŭzroŭniu ŭ Biełarusi, tamu nie mahu paraŭnoŭvać.
«Supracoŭniki fakulteta chočuć elemientarna vyžyć»
«NN»: Ci padtrymlivajecie vy suviaź z vašymi byłymi kalehami? Što jany kažuć pra situacyju na fakultecie?
VŠ: Majo staŭleńnie da siońniašniaha fakulteta mižnarodnych adnosin farmirujecca na asnovie pryncypu «nie naškodź». Ja dobra viedaju kalektyŭ vykładčykaŭ i supracoŭnikaŭ fakulteta paśla padziej 2020-ha. Jon źmianiŭsia tolki častkova. Z fakulteta z-za svajoj hramadzianskaj i navukovaj pazicyi byŭ zvolnieny pad roznymi padstavami ceły šerah najlepšych piedahohaŭ, niekatoryja ź ich prajšli praz aryšty i zatrymańni. Dacent Alaksandr Danilevič z-za svajoj hramadzianskaj pazicyi znachodzicca ŭ źniavoleńni.
Zrazumieła, što ciapierašnija supracoŭniki fakulteta chočuć elemientarna vyžyć u hetych składanych umovach, zachavać pracoŭnaje miesca, mieć srodki dla chacia b ścipłaha isnavańnia svajoj siamji. Tak było ŭ roznyja epochi i ŭ Biełarusi, i ŭ inšych krainach. Vučyć studentaŭ možna i treba ŭ roznych umovach.
Hałoŭnaje, što supracoŭniki mohuć zrabić siońnia, — heta nie ŭpuskać u svaju śviadomaść chłuślivuju i ahresiŭnuju prapahandu, staracca zaścierahčy ad jaje studentaŭ. Jak heta zrabić biez surjoznych strat? Kožny vyrašaje sam.
Maim kaleham, nie chaču nazyvać ich byłymi, žadaju taksama paźbiahać zasmučeńnia, razdražnieńnia ŭ adnosinach da svaich navakolnych. Treba zastavacca aptymistami i być upeŭnienymi, što zło i nianaviść da našych nacyjanalnych biełaruskich kaštoŭnaściaŭ i tradycyj, pryznanych va ŭsim śviecie demakratyčnych pryncypaŭ, jakija kultyvujucca ŭ sučasnaj Biełarusi, abaviazkova pacierpiać krach. Davajcie hetamu spryjać usimi mahčymymi sposabami.
Skažu taksama, što da raniejšaha fakulteta my naŭrad ci ŭžo vierniemsia, ale heta nie padstava, kab bajacca budučyni.
Na žal, zaŭvažaju, što pamiž tymi, chto źjechaŭ, i tymi, chto zastaŭsia ŭ Biełarusi, pašyrajecca dystancyja. Ludzi nie žadajuć šmat havaryć pra palityku, budučaje Biełarusi. Jany naŭprost, jak ja ŭžo kazaŭ, žadajuć vyžyć, sprabujuć adaptavacca da nialepšych źmien.
Na žal, biełaruskaja historyja nieadnarazova dakazvała, što ŭsie tyja, chto kidaŭ vyklik uładzie, mieŭ surjoznyja prablemy. Surjoznyja prablemy mieli jahonyja blizkija. Adsiul u biełarusaŭ sfarmiravaŭsia niekatory histaryčny piesimizm.
Nieadnarazova znachodziŭ paćviardžeńnie, što naš narod moh dastatkova paśpiachova vyrašać svaje nacyjanalnyja zadačy, kali Maskva była zaniata svaimi vostrymi prablemami. Tak było i ŭ pačatku XX stahodździa, i ŭ 1920-ja, i ŭ pačatku 1990-ch hh. Spadziajusia, što chutka budzie znoŭ taki pieryjad.
«Šrajbman nie adzin taki»
«NN»: Adnym z vypusknikoŭ FMA byŭ palitołah Arciom Šrajbman. Jakim jon byŭ studentam?
VŠ: Arciom Šrajbman vučyŭsia na śpiecyjalnaści «mižnarodnaje prava», tamu mnie nie pryjšłosia sustrakacca ź im na zaniatkach. Adnak, pačynajučy ź pieršaha kursa, jon braŭ aktyŭny ŭdzieł u pazaaŭdytornych mierapryjemstvach: sustrečach z palitykami i dypłamatami z roznych krain, biełaruskimi i zamiežnymi daśledčykami. Zaŭsiody vyłučaŭsia razumnymi pytańniami i kamientarami. Vučyŭsia dobra, udzielničaŭ u šmatlikich studenckich zamiežnych prajektach. Paśla pačatku miedyjnaj karjery dobryja vodhuki ab imknieńni Arcioma da abjektyŭnaści čuŭ navat ad vysokapastaŭlenych biełaruskich čynoŭnikaŭ.
Imiony mnohich vypusknikoŭ FMA siońnia na słychu, siarod ich Kaciaryna Dejkała, Pavieł Śluńkin, Pavieł Macukievič, Alaksandr Apiejkin, Julijana Šemietaviec, Mikita Monič. Niemahčyma pieraličyć usich. Tysiačy vypusknikoŭ hodna pracujuć dla budučaj demakratyčnaj Biełarusi na mnohich kirunkach. Na žal, mnohija ź ich vymušany byli pakinuć Biełaruś, šukać siabie ŭ roznych miescach i roznych śfierach.
Hałoŭnym vynikam dziejnaści FMA, u tym liku majoj, jak dekana fakulteta, źjaŭlajucca našy vypuskniki. Jany stali vielmi prykmietnymi i zapatrabavanymi ŭ demakratyčnaj Biełarusi, aktyŭna vystupili suprać spaŭzańnia Biełarusi ŭ tatalitaryzm, rezka asudzili rasijskuju ahresiju suprać Ukrainy i sadziejničeńnie hetaj vajnie z boku biełaruskich uładaŭ.
Jašče ŭ «staryja časy» my časta razvažali sa studentami, jakim pavinien być vypusknik FMA: patryjotam Biełarusi i pavažać usie inšyja narody, vałodać jakasnymi prafiesijnymi viedami i navykami, na vysokim uzroŭni vałodać zamiežnymi movami, zaŭsiody i va ŭsim zastavacca adekvatnym čałaviekam. U bolšaści vypadkaŭ heta ŭdałosia.
«Mienš svarak!»
«NN»: Kamu ź ciapierašnich apazicyjnych palitykaŭ vy simpatyzujecie i čamu?
VŠ: Mnie padabajucca sučasnyja apazicyjnyja palityki. Jany śmieła i adkryta zajavili ab supraćdziejańni aŭtarytarnamu režymu, kožny pa-svojmu pracuje dla budučaj demakratyčnaj Biełarusi. Viadoma, u ich roznyja vopyt i patencyjał, kolkaść prychilnikaŭ.
Ja vielmi vysoka aceńvaju asobu i dziejnaść Śviatłany Cichanoŭskaj. Jaje vybrała historyja! Adnačasova Śviatłana stała mišeńniu nie tolki ahresiŭnaj prapahandy aŭtarytarnaj ułady, ale i nieabhruntavanaj krytyki niekatorych apazicyjanieraŭ. Jana šmat zrabiła, robić i budzie rabić dla Biełarusi.
U demakratyčnaj Biełarusi jość dastojnyja i razumnyja palityki, u tym liku vypuskniki BDU Pavieł Łatuška i Valeryj Kavaleŭski.
Załatymi litarami ŭ historyju Biełarusi buduć upisany imiony mužnych biełarusaŭ, jakija pakutujuć u zaścienkach.
Na žal, demakratyčny praces nie pazbaŭleny papulizmu, krytykanstva, samalubavańnia i navat zdrady.
Va ŭmovach pakul nievysokaj palityčnaj kultury, adsutnaści navykaŭ dziejnaści palitykaŭ u demakratyčnych umovach, siońnia pieršačarhovaja zadača bačycca ŭ raspracoŭcy zrazumiełych demakratyčnych pracedur. Heta značyć, možna i treba hłyboka abmiarkoŭvać roznyja prablemy z roznych bakoŭ i pazicyj, ale paśla pryniaćcia rašeńnia sprabavać sumiesna ŭklučycca ŭ ich vykanańnie. Albo, u krajnim vypadku, nie pieraškadžać dziejańniam bolšaści.
Chaciełasia b, kab było mienš svarak, biespadstaŭnych čakańniaŭ, nieabhruntavana zavyšanych patrabavańniaŭ da inšych palitykaŭ i strukturaŭ.
Sumlennyja i prazrystyja vybary, jakija, upeŭnieny, projduć u Biełarusi, vyznačać, chto z palitykaŭ źjaŭlajecca samym hałoŭnym i najbolš udačlivym. Ciapier jašče vielmi rana śćviardžać svaje ambicyi za košt inšych prychilnikaŭ demakratyčnaj Biełarusi.
Adnak nichto nie abiacaje, što demakratyja, demakratyčnyja vybary adrazu ž pryniasuć biełarusam roskvit, spakoj i paradak. Aŭtarytarny režym doŭha i «ŭparta» nasadžaŭ strach vykazvać svajo ŭłasnaje mierkavańnie, pracavaŭ suprać taho, kab umieć vysłuchać i sprabavać zrazumieć inšaje mierkavańnie. Vielmi časta na pjedestale daminavała «ahresiŭnaje nievuctva». Na pieraadoleńnie hetaha patrebnyja hady, patrebna napružanaja praca. Za biełarusaŭ hetuju pracu nichto nie zrobić. Biełarusaŭ napieradzie čakajuć surjoznyja vyprabavańni.
Što tyčycca biełaruskaj dypłamatyi, to da 2020-ha jana navat u ramkach aŭtarytarnaha režymu dasiahnuła prykmietnych pośpiechaŭ. U aparacie i zamiežnych ustanovach Ministerstva zamiežnych spraŭ pracavali dobryja prafiesijanały, mnohija ź jakich u znak pratestu zvolnilisia albo byli zvolnienyja ź ministerstva. Ich budzie dastatkova, kab sfarmavać budučaje zamiežnapalityčnaje viedamstva krainy. Viedaju, što mnohija dziejnyja dypłamaty navat u hety turbulentny čas imknucca zachavać siabie i svoj tvar. Mnohija maje surazmoŭcy kažuć, što ciapier heta niemahčyma. Ale ŭsio ž chočacca vieryć.
«Na doŭhi pieryjad represij u Minska niama srodkaŭ»
«NN»: Što biełarusam čakać u bližejšyja 3—5 hadoŭ, vaš prahnoz?
VŠ: Paśla žorstkich padaŭleńniaŭ masavych mirnych vystupaŭ aŭtarytarnaja ŭłada dla ŭłasnaha zachavańnia pačała pierachodzić da tatalitarnych mietadaŭ, jakija praduhledžvajuć aporu na pastajanny hvałt, umiašańnie ŭ asabistaje žyćcio. Mała chto ŭ śviecie, za vyklučeńniem biełarusaŭ, moža zrazumieć, što za «padabajku» ŭ sacyjalnych sietkach možna trapić navat u turmu.
Adnak dla praciahłaha praviadzieńnia takoj represiŭnaj palityki, pastajannaj padtrymki strachu, padaŭleńnia ŭsialakaj inicyjatyvy ŭ aficyjnaha Minska niama dastatkovych srodkaŭ.
Ułada chutka dehraduje. Pry hetym jaje prapahandysty ŭvieś čas paŭtarajuć, što ŭ śviecie ŭsie zajzdrościać biełarusam.
Ja časta sustrakajusia z roznymi zamiežnikami, ale pakul nikoha nie sustreŭ, chto b zajzdrościŭ Biełarusi. Biełarusam narmalnyja ludzi tolki spačuvajuć i žadajuć, kab my chutčej akazalisia ŭ siamji svabodnych jeŭrapiejskich narodaŭ.
«Starajusia padarožničać pa śviecie, kab paśla viartańnia dadomu skancentravacca na naviedvańni biełaruskich słavutaściaŭ»
«NN»: Čamu vyrašyli źjazdžać ź Biełarusi?
VŠ: Adrazu ž paśla zvalnieńnia z BDU da mianie źviarnulisia pradstaŭniki roznych zamiežnych univiersitetaŭ z Hiermanii, Polščy, Šviecyi, Vialikabrytanii, jakija vykazali nie tolki salidarnaść, ale i prapanavali ŭziać udzieł u roznych prajektach.
Paśla peŭnych razvah ja pahadziŭsia sa svaimi kalehami padrychtavać manahrafiju pra biełaruskuju historyju pieršaj pałovy 1990-ch.
Pra hetyja hady napisana ŭžo vielmi šmat. Adnak jość sens viarnucca da dośviedu pieršych hadoŭ našaj niezaležnaści z ulikam minułych dziesiacihodździaŭ. Hetym ja ciapier u asnoŭnym i zajmajusia.
Akramia hetaha — pastajanny ŭdzieł u navukovych kanfierencyjach, karotkija navučalnyja kursy, abmien dumkami, kansultacyi. Zrazumieła, što paśla pačatku šyrokamaštabnaj ahresii Rasii suprać Ukrainy cikavaść da Biełarusi prykmietna skaraciłasia. Ale jana zastajecca značna vyšejšaj, čym była da padziej leta 2020-ha.
U lubym vypadku, los Biełarusi ŭ rukach samich biełarusaŭ. Va ŭradaŭ i hramadzian inšych krain chapaje svaich nacyjanalnych prablem. Nie varta čakać, što jany buduć dzień i noč budavać płany ŭ dačynieńni da našaj krainy. Dziaržavy, jak i ludzi, — vielmi ehaistyčnyja.
Pracujučy ŭ zamiežnych univiersitetach, davodzicca aktyŭna asvojvać novyja infarmacyjnyja technałohii. Bolšaść pracedur tut pieraviedziena ŭ ličbavy farmat. Byvaje składana. Nie saromiejusia źviartacca pa dapamohu da moładzi, u tym liku da vypusknikoŭ BDU.
Kab raskazać ab svaim dośviedzie adaptacyi da novych umoŭ žyćcia i pracy budzie mała adnaho intervju, treba pisać knihu.
Starajusia padarožničać pa śviecie, kab paśla viartańnia dadomu maksimalna skancentravacca na naviedvańni biełaruskich słavutaściaŭ, jakija jość u vialikaj kolkaści ŭ našych haradach i vioskach.
U biełarusaŭ bahataja historyja. Treba prosta jaje lepš vyvučać. Treba joju bolš hanarycca. Vieru, što i ciapierašnija ciažkaści biełaruski narod pieražyvie!
Čytajcie taksama:
Kamientary
"Pavieł Łatuška i Valeryj Kavaleŭski - dastojnyja i razumnyja palityki"? vy surjozna?