Fizalis, ci Załataja jahada. Pačnicie vyroščvać, i nie paškadujecie
Hetaja raślina maje niekalki vidaŭ. U aharodach biełarusaŭ daŭno pryžyŭsia dekaratyŭny, jaki vykarystoŭvajuć u jakaści suchoha bukieta. A my raim źviarnuć uvahu na fizalis suničny, jadomy, jaki budzie daspadoby jak darosłym, tak i dzieciam.
Radzima fizalisa — Centralnaja i Paŭdniovaja Amieryka. Jaho sučasnaja nazva pachodzić ad hrečaskaha słova φυσαλίς, ci «puzyr», jakoje dobra charaktaryzuje puzyrapadobnuju čašačku (lichtaryk), u jakoj schavany płod.
Najbolš smačnym zjaŭlajecca suničny fizalis. Jaho niezvyčajny smak nahadvaje sunicy, ananas, ahrest. Śpiełaja jahada maje pryjemny vodar.
Suničny fizalis užyvajuć śviežym, vykarystoŭvajuć u jakaści ŭpryhožańnia kulinarnych vyrabaŭ, varać vareńnie, džemy, sušać.
Lekavyja ŭłaścivaści fizalisa
Hetaja raślina ličycca kaštoŭnym dyjetyčnym praduktam. Dziakujučy bijałahična aktyŭnym rečyvam, jakija ŭtrymlivaje fizalis, jaho možna vykarystoŭvać pry zachvorvańniach močavyvodziačych šlachoŭ, straŭnikava-kišačnaha traktu.
Jon akazvaje mačahonnaje, spazmalityčnaje, antymikrobnaje, supraćzapalenčaje i hlistahonnaje dziejańnie. Fizalis bahaty na piekcin, jaki vielmi važny dla stabilizacyi abmienu rečyvaŭ.
Tamu raślina źnižaje chalesteryn, palapšaje pieryfieryčny krovazvarot, dapamahaje vyvodzić z arhanizma mikrobnyja taksiny, radyjenuklidy i ciažkija mietały.
Jak vyroščvać fizalis
Nasieńnie fizalisu možna siejać adrazu ŭ parnik na hłybiniu da 1 sm, kali ziamla prahrejecca da 10 hradusaŭ (kaniec krasavika — pačatak maja).
Dla paskareńnia płodanašeńnia rekamiendujecca vyroščvać fizalis praz rasadu. Vysiavajuć nasieńnie ŭ sakaviku. Dahladajuć, jak i pamidory. Pry najaŭnaści 2-3 listoŭ — pikirujuć. Pierad vysadkaj u adkryty hrunt musova flancy zahartavać.
U aharod padroščanuju raślinu vysadžvajuć paśla taho, jak minie pahroza zamarazkaŭ. Na adzin kvadratny mietr vysadžvajuć nie bolš za 6 raślin.
Nie varta sadžać fizalis na tych miescach, dzie ŭ minułym siezonie raśli bakłažany, piercy, bulba, pamidory. Lepš za ŭsio padychodziać učastki, dzie rasła kapusta, morkva, buraki ci harbuzy.
Jak dahladać fizalis
Fizalis nie patrabuje asablivaha dahladu. Hlebu dastatkova pieryjadyčna varušyć i pałoć zielle pad im. Raślina nie patrabuje značnaha palivu. Ale lepš nie vysušvać ziamlu, bo heta adabjecca na raźvićci. Tamu palivać rekamiendujecca raz na 3—4 dni. U śpiakotu — čaściej.
Fizalis nie pasynkujuć, bo asnoŭny ŭradžaj dajuć mienavita pasynki. Pry nieabchodnaści raślinu padviazvajuć da apory. Padkormki pravodziać raz na dva tydni.
Fizalis nie baicca kałaradskaha žuka, choć i adnosicca da siamiejstva paślonavych. Jamu nie strašnaja taksama fitaftora. Tamu jon nie patrabuje nijakich chimičnych apracovak. Heta robić uradžaj ekałahična čystym.
Kali źbirać fizalis
Suničny fizalis pačynaje płodanosić prykładna praz 100 dzion paśla pasadki i da kanca vieraśnia. Śpiełyja płady mianiajuć afarboŭku svajoj čašački (jana stanovicca blakła-žoŭtaj) i apadajuć na ziamlu.
Jany mohuć pralažać na ziamli nie sapsavaŭšysia, 7-10 dzion (kali nadvorje suchoje). Tamu rekamiendujecca ziamlu vakoł raśliny zamulčavać (pakryć spanbondam, sałomaj, sienam ci piłavińniem).
Płady nievialikija (da 12 mm) i vahoju da 10 hramaŭ. Na vyhlad jany burštynava-prazrystyja i nahadvajuć koler churmy ci mandaryna. Uradžaj źbirajuć raz na tydzień. Ale paviercie, kali vy pakaštujecie hetuju jahadu, to budziecie chadzić na ŭčastku pošukach śpiełych pładoŭ kožny dzień! Dla ŭžyvańnia dastatkova razarvać čašačku.
Jaki sort vybrać
Ciapier na rynku Biełarusi prysutničaje kala dziasiatka roznych sartoŭ suničnaha fizalisu roznych sielekcyj. Jany adroźnivajucca ŭ asnoŭnym vieličynioj pładoŭ i pamierami raśliny. Pasprabujcie niekalki sartoŭ i vyznačciesia, jaki vam bolš padychodzić.
Sort «Fiłantrop» adroźnivajecca samymi maleńkimi pładami (1 hram) i vyšynioju da 30 sm. Jaho možna vyroščvać u adkrytym hruncie. Praŭda, ad uschodaŭ da poŭnaj śpiełaści prachodzić 120 dzion.
Sort «Papiałuška» maje jahady ŭ 3-5 hramaŭ. Vyrastaje ŭ adkrytym hruncie da 40-50 sm, u ciaplicy pry padviazcy — da 100-110 sm. Heta rańniaśpieły sort.
Sort «Aranžavy rossyp» vyrastaje ŭ ciaplicy da 1-1,2 mietra. Jon siaredniaśpieły. Jahady 6-8 hramaŭ. Abiacanaja ŭradžajnaść — 2,5 kh ź mietra kvadratnaha.
Sort «Dačny bukiet» rańniaśpieły, adroźnivajecca istotna bolšymi jahadami — da 9 hramaŭ i vyšynioju da mietra. Čakanaja ŭradžajnaść — da 3 kh z kvadratnaha mietra.
U rańniaśpiełaha sortu «Rachat-łukum» raśliny nievialikija (30-50 sm) i płady vahoju 6-12 hramaŭ. Płady vielmi sałodkija.
Čytajcie jašče:
Hetaja raślina nie tolki ŭpryhožyć vielikodny stoł, ale i ŭzbahacić ježu vitaminami
Čaramša — skarbnica vitaminaŭ. Voś što ź jaje možna hatavać i jak vyroščvać
Kamientary