Historyja hetaj raśliny ŭ žyćci čałavieka pačynajecca šeść tysiač hadoŭ tamu, i šmat stahodździaŭ ich to dazvalali, to zabaraniali.
Na biełaruskija ziemli kanopli trapili z Centralnaj Azii dziakujučy skifam prykładna dźvie s pałovaj tysiačy hadoŭ tamu. U rehijonie Azoŭskaha mora i na Donie ich vyroščvali jašče ŭ druhim tysiačahodździ da našaj ery. Kala 4 tysiačahodździa da našaj ery ŭ Kitai pačałosia vykarystańnie hetaj raśliny dla vytvorčaści roznych tkanin. A praz tysiaču hadoŭ kvietki kanapiel stali vykarystoŭvacca ŭ kitajskaj miedycynie jak samy raspaŭsiudžany srodak zmahańnia z reŭmatyzmam, mienstrualnymi bolami, zapaleńniami, padahraj i starečaj demiencyjaj.
Zhadki pra hetuju raślinu byli znojdzieny ŭ miedycynskich traktatach Staražytnaha Jehipta i Hrecyi. U Kitai ź jaje pačali vyrablać papieru, a ŭ Indyi — hatavać śpiecyjalny napoj u honar boha Šyvy, źmiešvajučy małako z kanoplami, karycaj, kardamonam i kurkumoju.
Pobač z hetym jašče ŭ staražytnaści ludziam byŭ viadomy adurmańvajučy efiekt kanapiel. Pradukty ź psichatropnym dziejańniem, atrymanyja z hetaj raśliny, uklučajuć hašyš i marychuanu. U abodvuch vypadkach rečyvam, jakoje vyklikaje hety efiekt, źjaŭlajecca tetrahidrakanabinoł (THK).
Dla taho, kab razabracca ŭ składanych adnosinach čałaviectva z kanoplami, treba viedać, što heta raślina maje try asnoŭnych vidy: indyjskija, pasiaŭnyja i dzikija. Mienavita pieršy i zjaŭlajecca najbolš niebiaśpiečnym z-za ŭtrymańnia vialikaj kolkaści THK. Ale niebiaśpiečnaje rečyva ŭ kanoplach sintezujecca i nakoplivajecca tolki ŭ raślinach, što rastuć na poŭdzień ad 45 paraleli (U Rasii na hetaj paraleli znachodziacca Krasnadar i Staŭrapal, va Francyi — Bardo, ZŠA — Ńju-Jork).
Na Blizkim Uschodzie kanopli ŭ formie hašyšu, jaki kuryli i žavali, nabyli šyrokuju papularnaść jašče ŭ Siaredniavieččy. Mahčyma, heta tłumačycca zabaronaju isłama ŭžyvać ałkahol. Mienavita ŭ isłamskich krainach byli pryniaty pieršyja zakony ab zabaronie hetaha narkotyku.
U 1266 hodzie karol Jehipta al-Zachir Babir zabaraniŭ vyroščvańnie kanapiel i ŭžyvańnie hašyšu. Ale hetaja zabarona mieła mały efiekt. Praz dva dziasiatki hadoŭ, u 1279 hodzie jaho pierajemnik pasprabavaŭ abkłaści hašyš padatkam. Z adnaho boku heta papoŭniła skarb, ale i vyklikała značny rost užyvańnia. U vyniku zabarona była adnoŭlena. U 1378 hodzie zabarona na ŭžyvańnie hašyšu była ŭviedziena ŭ Asmanskaj impieryi. A ŭ pačatku XIX stahodździa ŭžo Napaleonu daviałosia zabaranić svaim sałdatam užyvać napoi z kanapiel i hašyšu.
A što ŭ Biełarusi?
Na biełaruskich ziemlach zdaŭna vyroščvalisia pasiaŭnyja kanopli, jaki nie ŭtrymlivajuć vialikaj kolkaści THK, ale taksama akazvajuć peŭnaje halucynahiennaje ŭździejańnie. U miedycynskich traktatach, što vydavalisia ŭ Rečy Paspalitaj možna adšukać šmat źviestak pra lekavyja ŭłaścivaści kanapiel. Nastoi z kanapiel i alej rekamiendavali pry zubnym ci hałaŭnym boli, biassońnicy, dyjarei, lichamancy, kašli, zažyŭleńni ranaŭ, zachvorvańniach skury.
Prafiesar Krakaŭskaha ŭniviersiteta Šymon Syreński pieršym u XVI stahodździ apisaŭ halucynahiennyja ŭłaścivaści hetaj raśliny. U svajoj pracy jon pryvodziŭ historyi z paloŭ bitvaŭ na Uschodzie, dzie sałdaty, kab nadać sabie advahi, «robiać roznyja alei z kvietak kanoplaŭ, adny dla viasiołaha serca i dobrych dumak […] inšyja dla kachańnia».
Aŭtary prac pa sielskaj haspadarcy rekamiendavali kanopli dla pasievaŭ i vyrabu aleju. Da pačatku XIX stahodździa raślina zajmała viadučyja pazicyi ŭ eksparcie. Kanopli šyroka vykarystoŭvali ŭ vytvorčaści pradzilnaj pradukcyi, ź ich vyrablali kanaty, parusinu, špahat, paklu. Paźniej heta raślina sastupiła miesca ilnu. Da taho ž, pačynajučy z 1832 hoda ŭ Jeŭropie zjaviłasia bolš tannaje džutavaje vałakno, jakoje paśpiachova kankuravała z kanoplami.
Ale na ŭnutranym rynku kanopli praciahvali zajmać dastatkova značnyja płoščy ŭ Mahiloŭskaj (Čerykaŭski, Klimavicki, Bychaŭski ŭjezdy) i Minskaj hubiernijach. U 1879 hodzie ŭ Mahiloŭskaj hubiernii naličvałasia 105 alejniaŭ, jakija na praciahu hoda pierapracoŭvali 12,1 tysiaču pudoŭ kanaplanaha nasieńnia.
Niahledziačy na šyrokaje vykarystańnie kanapiel na biełaruskich ziemlach, u XVIII—XIX stahodździach nie było ludziej, zaležnych ad hašyšu ci marychuany, jak heta nazirałasia ŭ krainach Blizkaha i Dalniaha Uschodu, a paźniej i Zachodniaj Jeŭropy. Naprykład, u Paryžy isnavaŭ kłub hašyšystaŭ («le Club des Haschischins»), u jaki ŭvajšli siarod inšych piśmieńniki Anare de Balzak, Alaksandr Dziuma, Viktor Hiuho, žyvapisiec Delakrua.
Kanopli byli adnoj z asnoŭnych sielskahaspadarčych kultur i ŭ pačatku XX stahodździa. Tak u 1922 hodzie Arkadź Smolič pisaŭ, što na paŭdniovym uschodzie Biełarusi kanapiel siejuć šmat, i što piańka tut maje takoje ž značeńnie, jak na poŭnačy lon: prynosić u haspadarku «volnuju kapiejku na abarot, padatki, što kupić». Pa źviestkach navukoŭca, uschodniaja častka Biełarusi vyvoziła tady za svaje miežy kala adnaho miljona pudoŭ piańki.
Ad paŭsiudnaha vykarystańnia da zabarony
U toj čas, jak kanopli paśpiachova vyroščvalisia na biełaruskich ziemlach dla pramysłovych metaŭ, inšyja krainy praciahvali zmahańnie z narkatyčnaj pradukcyjaj ź ich. U 1868 hodzie ŭ Jehipcie ŭ čarhovy raz aficyjna było zabaroniena ŭžyvańnie hašyšu. U kancy XIX stahodździa anhlijski parłamient stvaryŭ kamisiju dla razhladu škody hetaj raśliny.
U 1937 hodzie Kanhres ZŠA pryniaŭ «Zakon ab padatku na marychuanu», jaki zabaraniŭ niemiedycynskaje vykarystańnie kanapiel. U 1961 hodzie 60 krain padpisali Kanviencyju AAN ab narkatyčnych rečyvach, uziaŭšy abaviazak likvidavać marychuanu da 1989 hoda. A ŭ 1971 hodzie prezident Niksan pačaŭ vajnu z narkotykami, u tym liku z marychuanaj.
Pobač z hetym praciahvałasia vyroščvańnie pasiaŭnych kanapiel u krainach Jeŭropy. Nie była vyklučeńniem i Biełaruskaja SSR. U 1965 hodzie «Sielskaja hazieta» paviedamlała, što ŭ kałhas imia Biełaruskaj vajskovaj akruhi Lubanskaha rajona pa pieradavy vopyt pryjazdžali ahraryi Litvy. Hości daviedalisia, što mienavita kanopli, pad jakija adviedziena 700 hiektaraŭ, dajuć haspadarcy najbolšy prybytak.
Ale ŭ nastupnyja dziesiacihodździ pasievy pad kanopli skaračalisia. A ŭ 1987 hodzie kultyvavańnie kanapiel na terytoryi SSSR było zabaroniena śpiecyjalnaj pastanovaj Savieta Ministraŭ, a ŭ Kryminalnym kodeksie zjaviŭsia artykuł ab adkaznaści za ich niezakonny pasieŭ i vyroščvańnie.
Aktualnaja situacyja
Adnoj ź pieršych krain u śviecie, jakaja vyrašyła poŭnaściu lehalizavać marychuanu, była Kanada. Heta vyklikała sapraŭdny bum u vyroščvańni i daśledavańni hetaj raśliny.
Ciapier Kitaj nadaje asablivuju ŭvahu pramysłovamu patencyjału kanapiel, asabliva vytvorčaści vałakna i nasieńnia. Paśpiachova pašyraje pasievy kanapiel jak krynica syraviny dla vytvorčaści lekaŭ i charčovych dabavak Čyli. U Rasii pasievy pad pramysłovyja kanopli ŭ 2022 hodzie dasiahnuli 20 tysiač hiektaraŭ.
Ciapier miedycynskija kanopli lehalizavanyja ŭ 50 krainach. A ŭ ZŠA bolš za pałovu žycharoŭ pražyvajuć u miescach, dzie zakonnym zjaŭlajecca ŭžyvańnie marychuany ŭ rekreacyjnych metach.
Čytajcie jašče:
Minčuk vyroščvaŭ kanopli ŭ dziciačym pakoi
Jak marychuana źviazanaja z chirurhijaj — što daviedalisia daktary
Karovy, jakich karmili kanoplami, davali niezvyčajnaje małako
U jeŭrapiejskaj krainie ŭpieršyniu całkam lehalizujuć marychuanu
Pamior dzied Koli Łukašenki — były viazień HUŁAHa, asudžany za dapamohu «banderaŭcam»8
Kamientary