Na Zachadzie raspracavali detektar, jaki vyjaŭlaje lubyja jadziernyja abjekty na adlehłaści da 442 kiłamietraŭ
Pieršy testavy varyjant radara budzie pabudavany ŭ Vialikabrytanii i, pa słovach fizikaŭ, zmoža znachodzić cyvilnyja i vajskovyja jadziernyja abjekty, uklučajučy miescy raspracoŭki i zachoŭvańnia jadziernaj zbroi, u radyusie ad 160 da 442 kiłamietraŭ. Navukoŭcy raspaviali, jak pracuje ekśpierymientalnaja technałohija adsočvańnia i kolki jana kaštuje.
Kamanda navukoŭcaŭ z Šefiłdskaha ŭniviersiteta ŭ Vialikabrytanii i Havajskaha ŭniviersiteta ŭ ZŠA raspracavali prajekt ekśpierymientalnaha detektara, jaki zmoža vymiarać uzrovień antyniejtryna na vialikich adlehłaściach i vyličać paraŭnalnyja paramietry jadziernaj reakcyi, jakaja stała krynicaj źjaŭleńnia hetych antyčaścic, piša navukovy partał Interesting Engineering sa spasyłkaj na stvaralnikaŭ prajektu.
Antyniejtryna — biazzaradnaja antyčaścica ŭ atamie, jakaja maje amal nulavuju masu, nie vałodaje elektryčnym zaradam i amal nijak nie ŭzajemadziejničaje z rečyvam, tamu jana moža prachodzić praz bolšaść viadomych pieraškod (navat skroź usiu Ziamlu ci kiłamietry śvincovych ścien) i jaje vielmi składana vyjavić na pryborach. Jak i niejtryna, uźnikaje padčas lubych jadziernych reakcyj ci dzialeńnia atama (pieravažna padčas pracy jadziernych reaktaraŭ), albo pry raspadzie radyjeaktyŭnych elemientaŭ.
«Technałohija dzialeńnia jadra znoŭ nabyvaje papularnaść u śviecie jak krynica elektraenierhii biez vuhlarodnych vykidaŭ, adnak razam z hetym jadziernyja reaktary mohuć vykarystoŭvacca dla tajemnaha stvareńnia materyjałaŭ dla jadziernaj zbroi (płutonija-239 ci čaściej za ŭsio vysokaŭzbahačanaha ŭranu). Sami reaktary dla cyvilnych patreb vykarystoŭvajuć tolki nizkaŭzbahačany ŭran (da 5 pracentaŭ), a jadziernaja zbroja maje patrebu va ŭranie z uzroŭniem uzbahačeńnia zvyš 90%. I kožny z hetych pracesaŭ vypramieńvaje rozny ŭzrovień antyniejtryna, jaki moža być vyjaŭleny našym novym detektaram.
Adsočvańnie antyniejtryna dazvolić z vysokaj dakładnaściu vyličać krynicy źjaŭleńnia hetych antyčaścic (cyvilnyja ci vajskovaha pryznačeńnia, uklučajučy miescy raspracoŭki i zachoŭvańnia jadziernaj zbroi ), vid ich izatopaŭ paliva, a taksama adlehłaść ad detektara da krynic antyniejtryna i pracoŭny cykł hetych krynic», — paviedamlaje kamanda navukoŭcaŭ z ZŠA i Vialikabrytanii.
Niahledziačy na toje, što asnoŭnaj krynicaj antyniejtryna źjaŭlajecca mienavita jadziernaja reakcyja, hetyja antyčaścicy ŭ małych kolkaściach taksama mohuć vypramieńvacca pry spantannym raspadzie radyjeaktyŭnych materyjałaŭ jadziernych bojehałovak, jakija znachodziacca ŭ nieaktyŭnym stanie (naprykład, kali jadziernaja zbroja źjaŭlajecca staroj, jak, naprykład, rakiety i bomby savieckich časoŭ, jakija składajuć asnovu rasijskaj jadziernaj mocy, ci kali zbroja vyrablena niajakasna).
Uličvajučy toje, što antyniejtryna mohuć prachodzić amal praz usie viadomyja pieraškody, to dastatkova mahutny detektar antyniejtryna ŭ teoryi zmoža vyjaŭlać kaardynaty miescaŭ zachoŭvańnia jadziernaj zbroi, navat kali jany znachodziacca ŭ hłybokich padziemnych bunkierach.
Jak pracuje technałohija i jaki radyus dziejańnia detektara?
Dla vyjaŭleńnia antyniejtryna detektar vykarystoŭvaje efiekt Čarankova: vypramieńvańnie ŭ vyhladzie siniaha śviatła ŭ formie konusa (jakoje bačnaje tolki na pryborach), jakoje ŭźnikaje, kali antyniejtryna ŭzajemadziejničaje z pratonam u vodnym asiarodździ, stvarajučy zaradžanuju čaścicu pazitron (antypod elektrona), jaki pad upłyvam antyniejtryna na karotki čas pierachodzić na zvyšśvietłavuju chutkaść. Reakcyja ŭźniknieńnia pazitrona ŭ vodnym asiarodździ razam ź jaho pierachodam na zvyšśvietłavuju chutkaść stvaraje śvietłavy ekvivalent hukavoha ŭdaru, jaki i adlustroŭvajecca na pryborach u vyhladzie konusa siniaha śviatła.
«Mienavita tamu naš detektar budzie ŭtrymlivać u svajoj kanstrukcyi niekalki ton vady z pavyšanaj kolkaściu pratonaŭ i arhaničny vadki scyntylatar (śvietłavy śpiektromietr, jaki vyznačaje enierhiju čaścicy). Kampanienty, jakija buduć vykarystoŭvajucca dla vyjaŭleńnia efiekta Čarankova ŭ takim typie detektara, patrabujuć prykładna ad 1000 da 2000 volt, i takich kampanientaŭ u kanstrukcyi budzie bolš za 4000. Radyus adsočvańnia radara składaje ad 160 kiłamietraŭ, a sam detektar u dyjamietry i ŭ vyšyniu dasiahaje 22 mietraŭ.
Pieršy testavy ŭzor detektara budzie pabudavany ŭ Vialikabrytanii i budzie kaštavać zvyš 100 miljonaŭ dalaraŭ (zvyš 327 miljonaŭ biełaruskich rubloŭ). Znachodziačysia ŭ miastečku Boułbi (pobač ź Miłdsbra i Chartłpułam), detektar zmoža vyjavić nie tolki ŭsie najaŭnyja brytanskija jadziernyja reaktary, ale častku francuzskich», — piša Interesting Engineering sa spasyłkaj na adnaho z raspracoŭščykaŭ detektara.
Aŭtary daśledavańnia pry hetym padkreślivajuć, što padčas vyjaŭleńnia jadziernych abjektaŭ u detektara moža ŭźniknuć pahrešnaść z-za kaśmičnych pramieniaŭ u vierchnich płastach atmaśfiery Ziamli, jakija stvarajuć miujony. Hetyja čaścicy mohuć traplać u detektar i taksama vyklikać efiekt Čarankova, što moža krychu ŭpłyvać na dakładnaść radara.
Maksimalnuju adlehłaść adsočvańnia detektara navukoŭcy jašče nie nazyvali, adnak uličvajučy pryviedzienuju imi mapu achopaŭ cyvilnych jadziernych abjektaŭ, možna zrabić vysnovu, što havorka idzie ab radyusie da 442 kiłamietraŭ (bo adlehłaść ad brytanskaha miastečka Boułbi da francuzskaj AES Hraŭlin (Gravelines), jakaja paznačana na mapie, składaje 442 kiłamietry).
Radar z takim radyusam pry hipatetyčnym raźmiaščeńni ŭ Litvie na Dzievianiškaŭskim vystupie moh by pakryć amal usiu terytoryju Biełarusi razam ź miescami imaviernaha raźmiaščeńnia rasijskaj jadziernaj zbroi (adno z takich moža znachodzicca pad Asipovičami).
Druhi prykład — ukrainska-rasijskaja miaža. Kali detektar antyniejtryna hipatetyčna byŭ b raźmieščany kala miažy z Branskaj vobłaściu Rasii, to radyus adsočvańnia radaru zmoh by pakryć častku Maskvy, jaje pryharady, a taksama niekatoryja miescy raspracoŭki i zachoŭvańnia rasijskaj jadziernaj zbroi.
A voś, jak by vyhladaŭ maksimalny viadomy radyus achopu detektara, kali b toj stajaŭ na narviežskaj častcy miažy z Rasijaj. U takim vypadku radar pakryvaŭ by amal uvieś Kolski paŭvostraŭ — adno z asnoŭnych miescaŭ raźmiaščeńnia rasijskaj vajskovaj jadziernaj infrastruktury taktyčnaha i stratehičnaha pryznačeńnia.
Tam znachodziacca jak minimum 4 schoviščy jadziernaj zbroi z sumarnymi zapasami bojezaradaŭ u niekalki sotniaŭ adzinak, baza padvodnych łodak (jakija mohuć nieści jadziernyja zarady) na poŭnač ad Murmanska i adna z hałoŭnych rasijskich avijabaz dla stratehičnaj dalokaj avijacyi Aleńja.
U Minsku zatrymali partnioraŭ Maziepina pa «Urałkalii», adnych z samych bahatych biełarusaŭ Rasii5
Kamientary