Chacieli jak lepš, a vyjšła jak zaŭsiody. Pra što śviedčać małdaŭskija vybary

Pra što možna śćviardžać dakładna ŭžo ciapier — što ŭ nastrojach małdaŭskaha hramadstva, niahledziačy na padziei apošnich hadoŭ, nie adbyłosia pierałomu, jakoha mnohija čakali.

Małdova zdaŭna adznačajecca tym, što prajeŭrapiejskija i prarasijskija (va ŭsich ich adcieńniach) nastroi tut — kali nie brać Prydniastroŭje — išli ŭporavień, dzielačy hramadstva pryblizna napałovu. I heta zaśviedčvali lubyja vybary, jakija ŭ hetaj krainie pravodzilisia ciaham apošnich dziesiacihodździaŭ, faktyčna ŭvieś čas niezaležnaści. Adpaviedna i kožnaja elektaralnaja kampanija stvarała niemałuju intryhu — chto ž hetym razam?

Apahiejem hetaha elektaralnaha raskołu krainy stała situacyja, kali nacyjanalny parłamient z 5 krasavika 2009 pa 23 sakavika 2012 hoda, to-bok amal try hady, nie moh abrać prezidenta, pakolki nivodzin z bakoŭ nie mieŭ dla hetaha nieabchodnaj kolkaści hałasoŭ. I nie dapamahali navat daterminovyja parłamienckija vybary, pakolki jany tolki paŭtorna fiksavali status-kvo. Ułasna kažučy, z-za hetaha ŭ Małdovie ŭrešcie i pryniali rašeńnie pierajści ad abrańnia prezidenta parłamientam da jaho ŭsienarodnych vybaraŭ. Choć heta dapamahała paźbiehnuć palityčnaha kryzisu tolki častkova: jašče śviežaja pamiać pra toje, jak prarasijskija inicyjatyvy prezidenta Ihara Dadona błakavalisia i pieraadolvalisia parłamientam šlacham časovaha pazbaŭleńnia jaho paŭnamoctvaŭ.

U apošnija hady ŭźnikła iluzija, što heta ŭsio zastałosia ŭ minułym i ŭ Małdovie narešcie stvaryłasia prajeŭrapiejskaja bolšaść, što prazachodnija siły hetym razam pierakanaŭča pieramohuć. Prytym hetaja iluzija stvaryłasia, padobna, nie tolki ŭ naziralnikaŭ za miežami krainy, ale i ŭ samich uładnych kołaŭ, pra što śviedčyć pryznačeńnie z padačy Mai Sandu refierendumu ab jeŭraintehracyi.

Vystupajučy z takoj inicyjatyvaj, Sandu raźličvała na toje, što jaje padtrymaje prykmietnaja bolšaść hramadzian i heta hałasavańnie, tym bolš kali jahonyja vyniki buduć aformlenyja kanstytucyjna, stanie važkim arhumientam dla taho, kab kurs na jeŭraintehracyju Małdovy praciahvaŭsia biez zaležnaści ad źmienaŭ va ŭładzie. Choć sama patreba — unieści praŭki ŭ kanstytucyju — prapahandysckaja, efiemiernaja. Možna ŭnieści — i nie ŭstupić. A možna nie ŭnosić — i ŭstupić (i bolšaść krain rabili tak).

Atrymałasia ž fiksacyja staroha padziełu. Papiarednija vyniki hałasavańnia (50,5% «za» i 49,5% «suprać») śviedčać pra toje, što prychilniki jeŭraintehracyi sapraŭdy nibyta składajuć bolšaść u hramadstvie, ale hetaja bolšaść zusim mizernaja, jak kažuć, u miežach statystyčnaj pamyłki.

Čysta farmalna heta nibyta pieramoha prajeŭrapiejskich sił u cełym i Mai Sandu ŭ pryvatnaści, ale faktyčna heta paraza.

Pakolki zamiest taho, kab davieści, što bolšaść małdavan, niahledziačy na ich palityčnyja pohlady, u cełym za Jeŭrasajuz, refierendum pakazaŭ, što akurat nijakaha navat adnosnaha adzinstva niama, hramadstva raskołataje napałovu.

I heta vidavočna budzie ŭpłyvać nie tolki na ŭnutrany palityčny praces, ale i na staŭleńnie zamiežnych čyńnikaŭ.

Vyniki refierendumu, z adnaho boku, dadatkova natchniać Rasiju na aktyvizacyju svajoj palityki na małdaŭskim palityčnym poli, a z druhoha — vybjuć niekatoryja kazyry z ruk tych, chto łabiruje małdaŭskija intaresy ŭ Jeŭropie.

Nie sakret, što ŭ Jeŭrasajuzie taksama niama adzinstva adnosna metazhodnaści jaho pašyreńnia, i toje, što prynamsi pałova małdavan sami nie harać žadańniem jeŭraintehravacca, stanie surjoznym arhumientam dla jeŭrapiejskich praciŭnikaŭ hetaha pracesu.

Što da vynikaŭ vybaraŭ prezidenta, to ŭ pieršym ich tury pieramahła Sandu, ale śviatkavać pieramohu joj pakul vielmi rana. Tak, u jaje kala 42,4%, u hałoŭnaha supiernika Alaksandra Stajanohła kala 26%.

Razryŭ vialiki, dabirać da 50% zastałosia nibyta nie tak i šmat. Ale pytańnie, za košt čaho dabirać.

Siarod tych inšych pretendentaŭ na prezidenckaje kresła, jakija zaniali nastupnyja miescy za Sandu i Stajanohła, jaŭnych palityčnych sajuźnikaŭ Sandu niama. Renata Usaty nabraŭ kala 14%, Iryna Ułach — kala 5,5%, Viktoryja Furtune — kala 4,5%, Vasil Tarleŭ — kala 3%, Ion Kiku — kala 2%. Heta ŭsio ludzi, jakija palityčna kudy bolš blizkija da prarasijskich sacyjalistaŭ, ad jakich bałatujecca Stajanohła, čym da Sandu. I padčas pieršaha turu adbirali hałasy jany chutčej ad jaho, čym ad jaje. I ŭ druhim tury, kali pryjduć na vybary, to najchutčej buduć hałasavać za Stajanohła, asabliva kali palityčnyja favaryty ich da taho zakličuć.

Zrešty, papulist Renata Usaty, u rukach jakoha ciapier u značnaj stupieni budučynia krainy, nie adznačajecca palityčnaj pryncypovaściu i ŭ zaležnaści ad biahučaj kanjunktury moža zajmać roznuju pazicyju. Na minułych vybarach, dzie ŭ druhi tur vyjšli z adryvam usiaho ŭ 3,5% taja ž Maja Sandu i tahačasny prarasijski prezident Ihar Dadon, Usaty ŭ pieršym tury taksama byŭ trecim, nabraŭšy 16,90%. I tady jon u druhim tury padtrymaŭ Sandu, pa niejkich svaich raźlikach paličyŭšy jaje mienšym złom u paraŭnańni z Dadonam. U toj čas jak na vybarach 2016 hoda, dzie treciaje miesca paśla tych ža Dadona i Sandu zaniaŭ z 6,03% Dźmitryj Čubašenka, za plačyma jakoha stajaŭ Usaty, padtrymki ŭdastoiŭsia, naadvarot, Dadon.

Ale hetym razam padčas vybarčaj kampanii Usaty ahitavaŭ suprać Sandu i ŭžo kazaŭ, što ŭ druhim tury padtrymlivać jaje nie budzie. Ci strymaje słova — pakaža najbližejšy čas. U kožnym razie možna biez asablivaj ryzyki pamylicca śćviardžać, što vyrašać vyniki druhoha turu buduć u značnaj stupieni hałasy jahonaha elektaratu.

Jość taksama takaja dumka, što Sandu ŭ druhim tury moža dasiahnuć patrebnaha vyniku dziakujučy mabilizacyi svajho elektaratu, kali tyja, chto nie pryjšoŭ na vybarčyja ŭčastki ŭ pieršym tury, zrobiać heta ŭ druhim i padtrymajuć ciapierašniuju prezidentku, kab nie dapuścić da ŭłady prarasijskija siły. Niešta takoje adbyłosia na papiarednich vybarach, kali ŭ pieršym ich tury jaŭka była 42,76%, a ŭ druhim — 52,78%.

Adnak nie fakt, što hetym razam znoŭ udasca ŭvajści ŭ tuju ž raku, pakolki na ciapierašnich vybarach mabilizacyi (mahčyma, maksimalna mahčymaj dla Małdovy ź jaje śpiecyfikaj) dziakujučy refierendumu ŭdałosia dasiahnuć užo ŭ pieršym tury — 51,64%. I mahčyma, što akurat hetaha reziervu dla jaje ciapier nie isnuje. Darečy, na vybarach 2016 hoda, na jakich Sandu spaborničała ź Iharam Dadonam i prajhrała jamu, jaŭka była padobnaja, prytym amal adnolkavaja dla abodvuch turaŭ — 50,95% i 53,45% adpaviedna.

Pavialičyć

Vychad Małdovy z prarasijskaj palityčnaj arbity, jaki ŭ apošnija hady zdavaŭsia niepaźbiežnym choć by navat z-za samoha hieahrafičnaha stanovišča krainy i nibyta dyskredytacyi prarasijskaha viektara paśla raźviazvańnia Pucinym poŭnamaštabnaj vajny va Ukrainie, stavicca pad pytańnie.

Vidavočna, što aryjentacyja na Uschod, a nie na Zachad (ci prychilnaść da idei «niejtralitetu», što na praktycy hraje na karyść tolki Maskvie), maje ŭ hetaj krainie vielmi šmat prychilnikaŭ, i heta nie tolki žychary maleńkaj Hahauzii ci nasielenaha zbolšaha bałharami susiedniaha Taraklijskaha rajona na poŭdni, dzie padtrymka takich idej uvohule tatalnaja.

Pavialičyć

Pavialičyć

Zastajecca aktualnym i raniejšy rehijanalny elektaralny padzieł na ŭ asnoŭnym prarasijskuju poŭnač i ŭ asnoŭnym prajeŭrapiejski centr, a taksama poŭdzień, jaki vahajecca (za vyklučeńniem tatalna prarasijskich Hahauzii i Taraklijskaha rajona). Niesumnienna, što prarasijskija i antyzachodnija siły padtrymlivajuć nie tolki pradstaŭniki nacyjanalnych mienšaściaŭ, ale šmat chto i z ułasna małdavan. Tym bolš što i ŭ tych rajonach, dzie prajeŭrapiejskija siły nibyta pieramahajuć, ich pieravaha, jak praviła, nie tatalnaja.

U Taraklijskim rajonie za Sandu hetym razam prahałasavała ŭsiaho 4,4% vybarščykaŭ, a ŭ Hahauzii — uvohule tolki 2,3% (padobnyja ličby i pa refierendumie).

U Kišyniovie ž, stalicy Małdovy, u cełym, jak i zaŭsiody, pieramahła Sandu, ale i tam jość rajon Batanika, jaki hałasavaŭ suprać jeŭraintehracyi (choć Sandu ŭsio ž i tam nabrała tam bolš za Stajanohła). I navat niemałdaŭskaje pachodžańnie kankurenta ciapierašniaj prezidentki (Stajanohła hahauz), dla prarasijskich vybarcaŭ kali i maje značeńnie, to nie asabliva vialikaje.

U cełym vyhladaje na toje, što navat kali Mai Sandu ŭdasca zachavać svaje paŭnamoctvy na druhi termin, to jaje pieravaha budzie, jak i na refierendumie, zusim minimalnaja. I heta, jak i chutčej niaŭdały refierendum, budzie mieć upłyŭ na mahčymaść efiektyŭnaha praviadzieńnia joj svajoj palityki.

Praŭda, u Małdovie prezident nie maje vyrašalnaha ŭpłyvu na palityku, heta ŭsio ž parłamienckaja respublika, a ŭ parłamiencie paśla vybaraŭ 2021 hoda partyja Sandu «Dziejańnie i salidarnaść» pakul što maje bolšaść. Ale novyja vybary ŭžo nie za harami, i tamu prazachodnim siłam treba ŭžo ciapier bracca za pracu nad pamyłkami. Dumajučy ŭ tym liku nie tolki pra toje, jak pavialičyć ci ŭtrymać svaju ŭłasnuju papularnaść, ale i pra toje, jak niejtralizavać pramy ci ŭskosny ŭpłyŭ na vyniki vybaraŭ z boku Rasii. Apošni vyrašaje, viadoma, nie ŭsio, ale Kreml układaje ŭ zatrymańnie Małdovy ŭ svajoj arbicie vializnyja srodki i dziejničaje praź sietku svaich ahientaŭ upłyvu.

I toje samaje adnosicca i da Biełarusi, u jakuju Maskva ŭkładaje našmat bolš, čym u Małdovu. Praŭda, u joj pakul što mahčymaści realna hałasavać niama zusim. Ale tak budzie nie zaŭsiody.

• 7
• 1
• 3
• 20
• 4
• 17
• 4
• 0