LEANID ŠČAMIALOŬ. NACIURMORT

Sto tvoraŭ mastactva XX stahodździa

Leanid Ščamialoŭ. Naciurmort

Vialiki Benvenuta Čelini ŭsio žyćcio stvaraŭ kalasalnyja statui, i mienavita ŭ hetkaj roli zaprašali jaho da karaleŭskich dvaroŭ. Miž tym, jahonaja słava jak manumentalista z chadoju stahodździaŭ pablakła, a voś słava Čelini jak niepieraŭzyjdzienaha juvelira zastałasia ŭ viakoch, što paćvierdziŭ vieršam i Maksim Bahdanovič.

Časam zdarajecca hetak, što mastak na ŭsiu moc raskryvaje svaje metady j śvietapohlad, u rečach, zdavałasia b, niaznačnych, nievialikich, niepretencyjnych. Naprykład, u kamernym naciurmorcie. Surbaran, jaki napisaŭ dziasiatki pałotnaŭ na relihijnyja siužety, uvajšoŭ u historyju mastactva najpierš svaimi vykštałconymi, niakidkimi naciurmortami, razhledzieć praŭdzivyja jakaści jakich zdoleli ludzi paźniejšych epochaŭ, daloka za rysaju baroka. Kali ja pryhadvaju žyvapis Kančałoŭskaha, dyk pierad usimi jahonymi kampazycyjami, partretami, pejzažami, pierad mnoju paŭstaje jahony «Bez»...

Na pačatku 80-ch , kali na vystavach (persanalnaja ŭ listapadzie 1982) pačali źjaŭlacca kamernyja pałotny Ščamialova, jahonyja eciudy, dyk adrazu ŭvaha publiki j kalehaŭ pieraklučyłasia na ich. Krytyki, u pryvatnaści, adznačali sa škadavańniem, što raniej hetyja tvory nie vystaŭlalisia. Najpierš cikavaść vyklikali jahonyja nievialikija pejzažy i naciurmorty, u jakich adlustravałasia kvintesencyja mastakoŭskich kancepcyjaŭ žyvapisca...

Pa skančeńni instytutu Leanid Ščamialoŭ źjechaŭ u rasiejskaje Prypalarje. Ci to jahonuju dušu raźviaredziła tvorčaść Rokueła Kienta, ci to paprostu chaciełasia bolš prastory, ščymlivaj biaskoncaści. Tak ci inakš, ale mienavita z Poŭnačy jon pryviez tyja samyja sumioty, hurby j zaviei, jakija pisaŭ bolej, čym chto z mastakoŭ. Ščamialoŭ — mastak Zimy. Mienavita hetkaja asacyjacyja ŭźnikaje kožnaha razu, kali zhadvajecca jahonaje imia... Jahonyja pałotny ściudzionyja, jak šklanka ranišniaha małaka. Navat ciopłyja, adkrytyja farby piakuć jak maroz.

Adna ź pieršych karcinaŭ Ščamialova — «Majo naradžeńnie», taksama napisanaja ŭ śniežnym kalarycie. Jana była stvoranaja ŭ 1967 hodzie, i nia maje dačynieńnia da asabistaj bijahrafii mastaka. Jon naradziŭsia značna paźniej za pieršuju vajnu i značna raniej za apošniuju, nie ŭ zaściudžanym lesie, a ŭ vialikim horadzie Viciebsku. Jahonymi dziciačymi ŭražańniami byli nie partyzanskija budni, a Połacki rynak, dzie pradavalisia malavanyja dyvany, karciny j karcinki. Revalucyjny ramantyzm postchruščoŭskaha času —svajeasablivaja achoŭnaja reakcyja arhanizmu kultury na prajavy kamunistyčnaha marazmu. Va ŭžo dalokaj (paŭstahodździa) minuŭščynie mastaki čerpali, dakładniej, sprabavali čerpać choć niejkija ideały. Niežadańnie mirycca z brutalnaściu ładu šturchała ich u daloki praśviet rytualnych revalucyjnych vohniščaŭ, jakija mielisia ačyščać dušy.

... Ščyraść niekatorych mastakoŭ zachodziła nadta daloka. Prafesar žyvapisu Majsiejenka, rodam z Buda-Kašaloŭskaha rajonu, usurjoz raspaviadaŭ, što natchniaŭsia dziciačymi ŭspaminami, «pryhadvajučy», jak paŭź jahonuju rodnuju viosku Ŭvaravičy prachodziła Čyrvonaja końnica. U hady hramadzianskaj vajny jamu było dva-try hady i końnica ŭ bałotach Homielščyny nie chadziła naohuł, za vyklučeńniem pachodu lehijonaŭ Bułak-Bałachoviča. Zrešty stary mastak mieŭ na ŭvazie inšaje: ź dziacinstva jamu padabalisia koni...

Ščamialoŭ skarystaŭ siužet chiba tolki dla eksperymentu z formaju. Z druhoha boku, jon pieršy pieraŭtvaryŭ histaryčnuju savieckuju tematyku ŭ metafaru, prypavieść. U hetym ža rečyščy krychu raniej byli stvoranyja j hetkija pałotny, jak «Ciažkija hady» i «Partyzan», jakija šakavali niekatorych sučaśnikaŭ całkam advolnym abychodžańniem z formaju j farbaju «i inšymi adstupleńniami ad realistyčnaj traktoŭki». Apahiejem žyvapisnych eksperymentaŭ Ščamialova naprykancy 60-ch stała jahonaja karcina «Na biełaruskim viasielli», dzie mocna vyciahnutyja postaci persanažaŭ, niby ŭ advarotnaj perspektyvie rasiejskich abrazoŭ, stvarali nadzvyčaj uračystaje, amal sakralnaje ŭražańnie. Chleb z sollu dla maładych stavaŭ śviatym pryčaściem, tolki nie niabiesnym, a ziamnym.

Ščamialoŭ taksama koniej malavaŭ. «Biełyja koni ŭ vosieńskim lesie», «Ipadrom», šerah pałotnaŭ, pryśviečanych końnicy apošniaj vajny. Ci heta hienerał Davatar, uchutany ŭ burku ci Husoŭski na biełym kani z razhornutaj knihaju ŭ rukach — usio tolki padstava dla ŭvasableńnia dziciačych letucieńniaŭ pra koniej i mastakoŭskich — pra čystuju biel.

Niemałuju častku tvorčaje spadčyny Ščamialova składajuć partrety, u tym liku j histaryčnyja. Žorstki, jak krai vitražnaha škła, abrys. Nietryvijalnaja, časam da šoku, traktoŭka vobrazaŭ. Jahony Kalinoŭski, vystaŭleny ŭ 1983 hodzie, badaj, hetak i zastaŭsia niepieraŭzyjdzienym. Nie pavodle psychalahičnaj traktoŭki, a na ŭzroŭni padśviedamaści. Mastak vyjaviŭ našmat bolš, čym toje, što nam viedama pra Kalinoŭskaha sa staronak knih.

... Dziela taho, kab pierakanacca, što ŭ šklancy chałodnaje małako, dastatkova adnaho kaŭtka. Kab zrazumieć styl, jaki vynajšaŭ mastak, dastatkova hlanuć choć by na adzin tvor i nie abaviazkova samy bujny. Kali my pamylimsia, heta budzie aznačać tolki toje, što j stylu niama...

«Naciurmort», napisany ŭ 1995 hodzie — adzin sa šmatlikich naciurmortaŭ Ščamialova. I kožny ź ich, niby napisany škłom pa škle, ubiraje ŭ siabie ŭsio toje, z čym źviazana imia žyvapisca. Aplikatyŭny, rezki, askiepak kryštalu, styl.

Vaza, talerka, jabłyk, plaška i čarka. Prostyja rečy, rečy, jakija pad pendźlem Ščamialova, zdabyvajucca z banalnaści j na vačach hledača pieraŭtvarajucca, niby nanoŭ narodžanyja, u hieametryčny paradak formaŭ i śviežych koleraŭ. Rečy, jakija žyvapisiec ZMUŠAJE być pryhožymi, chvalujuć, zachaplajuć nas? Ci heta tolki lekcyja mastackaha metadu, jakomu mastak addaŭ uvieś svoj talent i svoj intelekt?

Usio ž heta nia lekcyja. Heta prypavieść pra mudraść i dośvied žyvapisca, pra raŭnavahu pamiž abstraktnym myśleńniem i admysłova dakładnym bačańniem natury. Heta prypavieść pra ŭratavańnie žyvapisu ad prymityŭnaha savieckaha naturalizmu j litaraturščyny dziakujučy zvarotu da elementarnych padstavaŭ mastackaj movy, pra pieraŭtvareńnie žorstkaje kampazycyjnaje schiemy ŭ lohkaje kalarovaje letucieńnie.

Siarhiej Chareŭski

Leanid Ščamialoŭ (1923, Viciebsk) žyvapisiec, pedahoh. Paśla skančeńnia škoły ŭ Viciebsku, u 1959 hodzie skončyŭ Biełaruski teatralna-mastacki instytut. Narodny mastak BSSR. Laŭreat Dziaržaŭnaje premii Biełarusi. Jahonyja tvory źbierahajucca ŭ kalekcyjach Niamieččyny, Rasiei, Francyi, Italii, Finlandyi, Izraila.

Tvory, pradstaŭlenyja
ŭ papiarednich numarach «NN»:

1. Ferdynand Ruščyc. Ziamla.

2. Mścisłaŭ Dabužynski. Viciebsk. Leśvica

3. Mark Šahał. Pramenad

4. Illa Repin. Biełarus

5. Mark Antokalski. Pomnik Kaciarynie

6. Vitald Białynicki-Birula. Błakitnaja kaplica

7. Chaim Sucin. Paž

8. Kazimier Malevič. Čorny kvadrat

9. Jazep Drazdovič. Pahonia Jaryły

10. Valancin Vołkaŭ. Miensk, 2 lipienia 1943 hodu

11. Manument Pieramohi

12. Pomnik Leninu ŭ Miensku

13. Piotra Sierhijevič. Šlacham žyćcia

14. Alaksiej Hlebaŭ. Francišak Skaryna

15. Michał Filipovič. Bitva na Niamizie

16. Lavon Vitan-Dubiejkaŭski.
Kaścioł Piatra i Paŭła ŭ Dryśviatach

17. Lavon Tarasevič. Biaz nazvy

18. Jan Bułhak. Vyhlad z Zarečča

19. Iosif Lanhbard. Mienskaja opera

20. Arkadź Astapovič. Dvoryk

21. Kłaŭdzi Duž-Dušeŭski. Ściah

22. Pryvakzalnaja płošča ŭ Miensku

23. Stanisłaŭ Žukoŭski. Interjer

24. Pakroŭski sabor u Baranavičach

25. Michał Staniuta. Partret dački

26. Jaŭchim Minin. Uśpienski sabor u Viciebsku

27. Izrail Basaŭ. Uspamin

          28. Vital Ćvirka. Hanča — partyzanskaja ziamla

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0