Arlen Kaškurevič:

«Mnie niezrazumiełyja maje suajčyńniki ciońnia. Ja nia ź imi»

«Arlen Kaškurevič — jamu imia. Svajoj pracaj jon zasłužyŭ toje, kab imia hetaje viedali».

Uładzimier Karatkievič. «Byŭ. Jość. Budu»

«Mastak surovy, paŭnočny». Narodnamu mastaku Biełarusi Arlenu Kaškureviču spoŭniłasia 75 hadoŭ

Tvorčaja bijahrafija Arlena Kaškureviča achoplivaje cełuju epochu. Mienavita ŭ azdobie hetaha mastaka my viedajem sotni knih biełaruskich i eŭrapiejskich piśmieńnikaŭ. Jaskravuju charaktarystyku stylu hetaha mastaka daŭ jahony siabar Uładzimier Karatkievič: «Daŭno, jašče z samaha pačatku, kali jon zrabiŭ ilustracyi da Chałdoŭra Łakśniesa, — ja zrazumieŭ, što pierad nami mastak surovy, paŭnočny. I, adnačasova, biełaruski, miakki — kali možna havaryć pra miakkaść našaha narodu, — dobry, naš». Arlen Kaškurevič, žyvaja lehienda biełaruskaje hrafiki, rychtuje vialikuju ŭłasnuju vystavu, što maje adbycca ŭ Nacyjanalnym mastackim muzei Biełarusi. Z mastakom hutaryŭ mastactvaznaviec Siarhiej Chareŭski.

«NN»: Spadar Arlen, što budzie na vašaj persanalnaj vystavie ŭ traŭni?

AK: Tam budzie niekalki blokaŭ. Pieršy — heta bieśsiužetnyja takija kampazycyi, u jakich budzie prysutničać niejki čałaviek z muzyčnym instrumentam. Kantrabas, vijalančel, skrypka — vielmi pryhožyja muzyčnyja instrumenty, u ich jość niešta ramantyčnaje. I voś hety ŭmoŭny čałaviek uvachodzić u stasunki z hetymi instrumentami. Niešta harmaničnaje, a razam z tym i destrukcyjnaje. Heta buduć historyi sprobaŭ abjadnacca. I ŭsie hetyja sproby ŭ vyniku zastanucca biezvynikovymi… Jak u Ikara z kryłami.

Tema horadu budzie. Litaralna ciapier pracuju nad nizkaju «Čałaviek u sučasnym horadzie».

I budzie seryja arkušaŭ «Biljard». Pamiatajecie, jak u Hienrycha Biola — «Biljard a pałovie na dziasiatuju»… Stoł, jaki abjadnoŭvaje dvaich ludziej, i jak raźvivajucca adnosiny pamiž imi ŭ azartnaj hulni. Mahli b być i karty… U Sezana jość «Hulcy ŭ karty». Ale biljard — hulnia dynamičnaja, što dazvalaje stvaryć bieźlič kampazycyjaŭ u roznych rakursach. Ja niekali sam hulaŭ u biljard.

Techniki ŭ mianie roznyja, ale ciapier ja zajmajusia najbolš malunkam. Bo hraviura, afort, litahrafija vymahajuć vielmi šmat čarnavoje raboty. I pakul dojdzieš da aryhinału, to ŭžo hublaješ śviežaść, ekspresiju. A malunak — heta biespasrednaje vykazvańnie.

Ja ŭ sučasnym Miensku čužanica

«NN»: Vy karenny miančuk, naradzilisia ŭ Miensku u 1929 h. Jak vy jaho vyčuvajecie, hety horad, siońnia?

AK: Viedajecie, niekalki hadoŭ tamu była ŭ nas vystava niamieckaje hrafiki, na jakuju pryjechaŭ adzin prafesar, viadomy mastactvaznaŭca. My siadzieli ŭ majoj majsterni, viačerali… Ja jaho spytaŭ, dzie jon žyvie. Jon skazaŭ, što žyvie ŭ tym domie, dzie j naradziŭsia! Viedajecie, mianie až skałanuła. U Miensku daŭno niama taho domu, dzie ja naradziŭsia, damoŭ, siarod jakich žyŭ. Niama ich! Što vajna spaliła, ale najbolš źnieśli budaŭniki. I ŭ hetym vialikaja trahiedyja. Niama bolš staroha Miensku. U vajnu ja byŭ z baćkami ŭ Rasiei, u evakuacyi. Kali my viarnulisia, to ŭbačyli razvaliny, žehliščy, ale ŭsio było paznavalna, było bahata taho, što acaleła. Stajali ad damoŭ karobki, ale heta było svajo, rodnaje. A toje, što nabudavali paźniej, ja ź vialikaj ciažkaściu ŭvabraŭ u siabie jak karenny žychar hetaha miesta. Ja ŭ sučasnym Miensku čužanica.

Kali adkinuć toje, što było, to heta novy, adnosna kamfortny, adnosna čysty horad, prastorny. Ale nie lažyć da jaho maja duša ciapier…

«NN»: U vašych tvorach pieravažaje minor. Adkul hetki dramatyčny pohlad na rečy?..

AK: Poklič dušy taki moj… Mahu tut pracytavać Zabałockaha, jaki kazaŭ, što mastactva nia lekar, a bol! Majo ŭsprymańnie horadu j ludzkoje masy — heta adčuvańnie varožaści. Dla mianie naahuł horad varožy. Praz heta j dramatyzm u maich tvorach. Jašče ź dziacinstva ŭ mianie było hetkaje adčuvańnie… Zaŭsiody ja byŭ dysydentam. Toje, što inšym zdavałasia jasnym i śvietłym, dla mianie było niečym trahičnym. Ja dobra pamiataju kaniec 30-ch hadoŭ. Maja ciotka pracavała ŭ NKUS. Dziakujučy joj, udałosia ŭratavać baćku, na jakoha byŭ danos… Ale ja viedaŭ, što stała ź inšymi. I ŭžo kali heta ŭsio prajšło, była «adliha», nastała adnosnaja stabilnaść, možna było ŭžo nia hetak bajacca, uva mnie zastavałasia adčuvańnie taho papiaredniaha času. A kolki ž tady vakoł było łžyvaha patasu dyj prosta chłuśni… Tre było ŭsłaŭlać savieckuju ŭładu. A ja abraŭ sabie tady vajennuju temu, bo mnie patrebny byŭ kanflikt. Ale ŭ toj ža majoj seryi «Partyzany» nijakaha dźmutaha hieraizmu, adno achviarnaść. Nadzvyčaj vialiki ŭpłyŭ na mianie zrabiła znajomstva z Adamovičam i Bykavym, ich žyćciovy dośvied. Moža, heta j nakłała taki mocny adbitak na ŭsiu maju «minornuju» tvorčaść?

Jak cucyki ŭ pałoncy

«NN»: Jak žyviecca siońnia biełaruskim mastakam? Stała lepiej ci?..

AK: Viedajecie što, kali ŭziać zastojny peryjad — materyjalna žyłosia nam šmat lepš. Dakładniej, lahčej. Adčuvałasia takaja abaronienaść sacyjalnaja. Tady budavali nam kvatery j majsterni. U vydaviectvach vychodzili vydatnyja knihi, było šmat aryhinalnych ilustracyjaŭ da cikavych aŭtaraŭ. I ŭvohule, tady biełaruskaja kniha była adnoj z najlepšych u śviecie! Ciapier usiaho taho niama. Nas kinuli, jak cucykaŭ u pałonku, — vypłyvajcie! Rynku mastactva jašče niama, a dziaržaŭnaje padtrymki niama ŭžo. Ciapier mastaki tvory nosiać z majsterni na vystavu, a z vystavy ŭ majsterniu. Niama jak realizoŭvać plon svajoj pracy. A hetaj dziaržavie ad nas nia treba ničoha.

I mastactva knihi pamiraje. Ja, naprykład, pracuju ciapier amal vyklučna ŭ stankavaj hraficy. Zrabiŭ, praŭda, knihu Karatkieviča «Ładździa rospačy». Adziny vypadak za piać hadoŭ. A pierad tym rabiŭ «Pieśniu pieśniaŭ, albo Najvyšejšuju pieśniu Salamonavu»…

Źjaviłasia była svaboda dumki, ludzi stali niby bolš raźniavolenyja. Ale niama taje cikavaści da mastactva, što była raniej. Prychodziać zredku tolki na vernisažy, dyj toje adzinki…

Poŭny varyjant artykułu čytajcie ŭ papiarovaj i pdf-versii "Našaj Nivy"

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0