«У мяне не сярэдняя адукацыя, я кандыдат навук!» Як судзілі пасла Пятра Садоўскага
9 студзеня Цэнтральны суд Мінска працягнуў адміністрацыйны працэс супраць мовазнаўцы, пасла Беларусі ў Нямеччыне (1992—1994) Пятра Садоўскага. Адметна, што працэс адбываўся ў будынку па вуліцы Кірава, 21, дзе калісьці знаходзіўся Гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа. Садоўскі якраз быў адным з выкладчыкаў гэтага, закрытага ўладамі, Ліцэя.
«Пятро Вікенцьевіч, а чаму вас судзяць на трэцім паверсе, а Баршчэўскага судзілі на другім?» — пытаюцца ў дыпламата. «Бо я важнейшы», — смяецца Садоўскі. У яго выдатны настрой. Калі бачыць жанчын, то рассыпаецца ў кампліментах. «Пры добрым мужыку жанчына квітнее», — расплываецца ва ўсмешцы Пятро Вікеньцевіч.
Сам падсудны ў строгім чорным касцюме з бел-чырвона-белым значком, акуратна падстрыжанай барадой, трымаецца за кіёчак. Мовазнаўцу праз месяц 79 гадоў.
Падтрымаць Садоўскага прыйшло некалькі дзясяткаў чалавек: мовазнаўца Вінцук Вячорка, кіраўнік КХП-БНФ у Беларусі Юрась Беленькі, архівіст Язэп Янушкевіч, рэжысёр Валер Мазынскі і іншыя.
Цікава, што працэсаў над Садоўскім у адзін дзень адбываецца не адзін, а адразу два! За 7 і 8 снежня, калі ў Мінску адбываліся акцыі супраць інтэграцыі з Расіяй. Хаця сам падсудны прасіў працэсы аб’яднаць у мэтах «эканоміі дзяржаўных сродкаў» — адмовілі.
Суддзя Юлія Густыр вяла працэс па-беларуску. Беларускай мовай яна выдатна валодала, ніякай цяжкасці ў гэтым у яе не ўзнікла. Сакратар суда таксама добра гаварыў па-беларуску.
Сведка Віталь Светкін на суд не з’явіўся, ён нібыта знаходзіцца за мяжой. Ягоныя паказанні былі зачытаныя. Маўляў, Садоўскі сярод іншых асобаў 7 снежня знаходзіўся на Кастрычніцкай плошчы, дзе людзі былі з бел-чырвона-белым сцягамі і крычалі «Жыве Беларусь».
Другі сведка на працэс спазняецца, але абяцае прыйсці, таму суддзя рашае перапыніцца на колькі хвілін. Перад гэтым яна, праўда, пытаецца:
«Вы давяраеце суду?» — пытаецца Густыр.
«Спадзяюся», — коратка адказвае Садоўскі. Зала смяецца.
Пятро Садоўскі зачытвае заяву, якую падрыхтаваў спецыяльна да суда. У яе сем пунктаў. «Грамадзянін Садоўскі не бегаў па плошчы са сцягам, не крычаў лозунгі. Ён працягваў справу свайго жыцця: вітаў дзяржаўную незалежнасць спевамі на патрыятычнай песні на словы Янкі Купалы «А ў бары-бары тры дарожанькі, якую ён спяваў, будучы дэпутатам Вярхоўнага Савета, на плошчы Незалежнасці 25 жніўня 1991 года».
«МУС Савецкага РУУС падаў непрафесійна складзены пратакол з ілжэсведчаннямі малодшага складу службоўцаў пад адміністрацыйным прымусам», — адзначыў Садоўскі. У пратаколе нават адукацыю падсуднага напісалі «сярэднюю». «У мяне не сярэдняя адукацыя, я кандыдат навук!»
«У нашай практыцы «недазволены» не з’яўляецца сінонімам «забаронены»: пры забароненым — б’юць», — адзначыў Садоўскі.
Суддзя па працэсе за 8 снежня Іван Касцян ужо гаварыў па-руску. Перад пачаткам працэсу кіраўнік «Вясны» Алесь Бяляцкі паказваў фота Касцяна ў форме каратыста. Можа, таму ён быў больш рэзкім, чым Густыр. Калі Садоўскі стаў выступаць са сваёй заявай, то суддзя прасіў гаварыць толькі «па справе». «Тут усё па справе», — парыраваў мовазнаўца.
Напрыканцы прамовы Садоўскі нагадаў, калі супраць суддзяў уводзіліся санкцыі — забарона на ўезд у Шэнгенскую зону. Касцян жа імкнуўся скончыць працэс як мага хутчэй. Для прыняцця рашэння яму спатрэбілася хвіліны чатыры. Рашэнне — 30 базавых велічынь, альбо 810 рублёў штрафу. Гэта было рашэнне за 8 снежня.
Зала сустрэла гэтае рашэнне крыкамі «Ганьба».
Толькі сканчваецца працэс у Касцяна, як Садоўскі і іншыя прысутныя адразу пераходзяць у іншы кабінет. АМАПавец Сяргей Кавальчук там ужо чакае. Яму 29 гадоў, родам з Брэста. Паказанні хоча даваць на рускай мове.
«Людзей 600-700 было на мітынгу. Ён прысвечаны інтэграцыі Расіі і Беларусі», — кажа Кавальчук.
«Супраць інтэграцыі?» — удакладняе суддзя.
«Так, супраць», — згаджаецца міліцыянер.
Плошчу Незалежнасці ён упарта называе плошчай Леніна. Суддзя кожны раз папраўляе сведку. Якія сцягі былі? «Бела-чырвоныя». Што выкрыквалі? «Жывёт Беларусь».
Міліцыянт кажа, што бачыў Садоўскага перыядычна ад 12 да 15 гадзіны. «Калі шчыра, то я не помню, якія дзеянні ён рабіў. У руках у яго нічога не было, калі я бачыў. У што быў апрануты, не помню».
Садоўскі кажа, што 7 снежня на плошчы быў сорак хвілін, прыехаў хворым. І не быў на плошчы а 12-й, бо сам мітынг праходзіў а 18-й. «У вашым сведчаннях ёсць прыкметы лжэсведчанняў. І па-добраму іх можна накіраваць у Следчы камітэт, але я чалавек стары і добры».
«Гэты чалавек непрафесіянал, яго трэба выганяць з органаў, ён нічога не памятае. Мне гэта ўсё надакучыла, я больш удзельнічаць не буду», — кажа Садоўскі.
І на гэтым адмаўляецца задаваць пытанні. У гэты момант каля дзясятка чалавек са словамі «Ганьба» сыходзіць з залы. Суддзя вымушана рабіць перапынак «для навядзення парадку».
У выніку суддзя Густыр вырашыла накіраваць справу назад у Маскоўскі РУУС: «Для ліквідацыі недахопаў». На справе гэта можа значыць, што разглядацца болей яна не будзе. Аднак можа быць, што праз нейкі час працэс яшчэ раз узновіцца.
Што запісана афіцыйнай прычынай смерці адзінага сына Ярмошынай?9
Каментары