Імклівая «беларусізацыя»: як за тры тыдні расійскія рэаліі сталі падобнымі да нашых

Ліквідацыя незалежных СМІ

Вайна — гэта мір, воля — гэта рабства, няведанне — сіла. Такія тэзісы не сцвердзіць на агульнанацыянальным узроўні, калі прапаганда сутыкаецца з маштабным аргументаваным супрацівам. Ажыццяўляюць яго часцей за ўсё незалежныя медыя, здатныя вывучыць пытанне з розных бакоў.

Беларусь трапіла ў блакаду такога кшталту яшчэ ў пазамінулым годзе, калі амаль усе ўплывовыя выданні краіны былі крытычна абмежаваныя ў вольнай падачы матэрыялаў. «Тутбай», «Наша Ніва», «Радыё Свабода», «Трыбуна» ды яшчэ шэраг СМІ трапілі пад забарону з абвінавачваннямі ў распаўсюджванні экстрэмісцкіх матэрыялаў. Следам банам накрыла цэлы шэраг ютуб- і тэлеграм-каналаў з незалежнай павесткай.

Расіяне ў тыя часы дзівіліся: маўляў, як можна, скажам, спартыўную платформу лічыць небяспечнай для грамадства. Аднак прыйшоў 2022 — і ўжо навіны з РФ кулямётнай стужкай распавядаюць пра забарону незалежных медыя.

Павялічыць

Тэлеканал «Дождь», Расійская служба навін BBC, радыёстанцыя «Эхо Москвы», DW, TJ, «Голас Амерыкі» ды яшчэ дзясяткі інфармацыйных крыніц трапілі пад блок. Не ўсе з іх змаглі працягнуць працу — «Эхо» і «Дождь» абвясцілі аб закрыцці. «Новая газета» вымушаная была прыбраць з сайта і сацсетак матэрыялы, датычныя вайны. Пры гэтым выданне працягвае распавядаць пра наступствы, з якімі сутыкнулася Расія ў выніку агрэсіі, — блюрачы слова «вайна» на фота і пазначаючы дужкамі фрагменты тэксту, выдаленыя цэнзурай.

Варта дадаць, што частка беларускіх медыя таксама пайшла на кампраміс для выжывання. «Камсамольская праўда» пасля змены галоўнага рэдактара стала больш афіцыйнай у падачы палітычнага парадку дня (але адна заметка пра Зельцара вырашыла лёс выдання), адмовіўся ад вострых тэмаў «Анлайнер». «Цяпер такі час, калі варта затупіць пёры, затупіцца журналістам», — цытата канца 2020 года ад Юрыя Арлова, генеральнага дырэктара выдання «Прэсбол»

Блакаванне сацсетак

Тры літары, якімі часта аперавалі носьбіты рускай мовы ў прыватных гутарках, страцілі былую вастрыню. Цяпер куды часцей чуваць вокліч «VPN!», што, бы той заклён Гары Потэра, створыць патронуса для ратавання акаўнтаў у Фэйсбуку ці Інстаграме. Да таго ж віртуальныя сэрвісы разблакоўваюць навіновыя тунэлі — і гэта дазваляе адэкватнаму чалавеку не захлынуцца ў плыні хлусні, што нясе прапаганда.

Уладзімір Пуцін адразае Расію ад інтэрнэту. Карыкатура: Сяргей Ёлкін

Цікава, што цяпер менавіта беларусы рассылаюць расіянам спісы найбольш даступных ды надзейных праграм для тэрміновага ўсталявання на гаджэты. Бо мы ўсё гэта ўжо вывучылі і праверылі на сабе.

Але беларусаў білі масава, наўпрост выключаючы рубільнік. І тады ні сыход у Тэлеграм, ні іншае шыфраванне даных не аднаўляла камунікацыю. У той час як Расія імкнецца адлучыць народ ад міжнародных інфармацыйных ды забаўляльных крыніц. Бо ў Інстаграм ды Фэйсбук цяпер транслююцца праўдзівыя гісторыі рэальных украінцаў. Замест варожых сетак плануецца арганізаваць свае — ужо ў красавіку, хутчэй за ўсё, з'явіцца «Расграм».

Хваля пратэсных акцый і абсурдныя затрыманні

Дарэчы, адносна разнастайных формаў пратэсту беларусы таксама маглі б даць майстар-клас — ад масавых выступленняў да жаночых шпацыраў у чырвона-белым і ўпрыгожвання балконаў. Аднак расіяне паступова самі намацваюць шляхі да дэманстрацыі абурэння.

Праўда, рэакцыя на такія выступы нічым не адрозніваецца ад сілавых разгонаў, што па сення пануюць і ў Беларусі. Пры гэтым захоўваецца абсурднасць дзеянняў праваахоўнікаў. То падчас зачысткі тэрыторыі яны арыштуюць ровар, то забяруць у аўтазак прыхільнікаў дзейнай улады.

Вайна з графіці

Хтосьці скажа, што гэта дробнае прыватнае змаганне, якое не вартае ўвагі на фоне маштабаў вайны за кантроль над калектыўным розумам. Але насамрэч, любы візуал — гэта сродак агітацыі, а таксама пазіцыя, якая часта сведчыць пра агульны настрой у грамадстве. Калі малюнак застаецца доўгі час некранутым, значыць, яго сігнал блізкі людзям — згадайце хаця б графіці з дыджеямі перамен у Беларусі.

У Расіі цяпер любая візуальная праява пратэснай творчасці роўная чырвонай анучы для быка.

Словы «Не вайне» з лютасцю крэмзаюцца ботамі маёра, два радкі астэрыксаў на сцяне адразу ж заліваюцца фарбай. А ўжо калі «спецаперацыі» дэманструюць нешта больш значнае, то выбар, які мэсадж замалёўваць, увогуле перад сілавікамі не ўстае.

З іншага боку, крэатыў прадстаўнікоў улады да людскіх сэрцаў не даходзіць увогуле. Напрыклад, графіці ў Екацерынбургу побач з «Ельцын-цэнтрам» не жыло і дня, калі на ім з'яўлялася выява Пуціна. Тое ж адбывалася і з патрыятычнымі выказваннямі на фоне ценевай выявы прэзідэнта. Вайна фарбаў працягнулася нават, калі малюнкі замяніў банальны надпіс «zа нами праvда».

Вар'яцкія флэшмобы

Фармат праўладных акцый — спеў пра тое, як Саня застанецца з намі, і калоны аўтамабіляў пад чырвона-зялёнымі сцягамі з лозунгам «Любімую не аддаюць». На фоне арыгінальных постараў, з якімі выходзілі людзі на маршы свабоды, суседскіх вечароў з праглядамі дыяфільмаў ці дваравых канцэртаў Юры Стыльскага праўладныя піяр-праекты выглядалі шаблонна.

Павялічыць

Тыя ж аўтапрабегі цяпер б'юць па расійскім бездарожжы — і выглядаюць настолькі ж пастановачна. Не менш недарэчнымі атрымліваюцца ў афіцыйнай Масквы і патэрны, па якіх будуюцца флэшмобы.

У форме літары Z прымушаюць выстраіцца дзяцей з хоспіса, кідаць «Zігі» студэнтаў вузаў, станавіцца на раскатку ўдзельнікаў хакейных сустрэч.

У гарадах на лэд-панэлі выводзяцца патрыятычныя банеры, якія, дарэчы, жыхары часам закідваюць брудам, а паліцы ў крамах запаўняюцца мерчам з прапуцінскім каларытам.

«Чорныя спісы» творцаў

У Расіі спачатку забаранілі іншаземных музыкаў (у прыватнасці, украінцаў), якія асудзілі ваенную агрэсію расійскага боку, — Макса Барскіх, Святлану Лабаду, «Океан Эльзи». Пасля пайшлі чысціць унутраныя шэрагі, дадаючы да звычайна пратэсных рокераў кшталту «Парнафільмаў» поп-спевакоў са значнай арміяй прыхільнікаў. Не абмінулі рэпрэсіі і медыя-зорак — гісторыя з закрыццём рэйтынгавай перадачы «Вечаровы Ургант» паказальная. Няма літасці ва ўлады нават у дачыненні да аксакалаў калібра Барыса Грабеншчыкова ці былых улюбёнцаў, такіх, як Валерый Меладзэ.

Хаця гэта толькі першая хваля сур'ёзных рэпрэсій: вопыт Беларусі падказвае, што і праз год нават мімалётны допіс у сацсетках можа каштаваць не толькі працы, але і будучыні. Напрыклад, гурт «j:Морс», які раней знаходзіўся ў актыўнай ратацыі на радыё і тэлебачанні, ужо два гады не можа выступаць дома. А вядомыя шоўмены галоўных дзяржаўных каналаў Беларусі, Дзяніс Дудзінскі ды Іван Падрэз, сёння ўвогуле называюцца Іўдамі не толькі прапагандыстамі, але і былымі калегамі. 

Сыход вядучых з тэлебачання

У жніўні-верасні 2020 года шэраг дзяржаўных СМІ Беларусі сутыкнуўся з адтокам кадраў. Людзі, што стваралі кантэнт для ТБ, часопісаў, газет ды інтэрнэт-парталаў, абурыліся гвалтам з боку ўлады ды пакінулі пасады. Гэта тычылася не толькі непасрэдна журналістаў, але і прафесіяналаў са шматлікіх тэхнічных галін, якія абслугоўвалі платформы. Вынікам гэтага стаў пэўны кадравы крызіс, што не ліквідаваны і сення.

Асабліва ж рэзанансным атрымаўся ланцуг звальненняў з дзяржаўных тэлевізійных каналаў. У імкненні абараніць сваю пазіцыю ды права на вольнае выказванне меркаванняў, з эфіру сыходзілі зоркі, з імёнамі якіх асацыяваліся праекты, а часамі нават брэнды вяшчальнікў. Прычым гэта тычылася не толькі навін альбо аналітычных праграм: рэдакцыі пакідалі вядучыя забаўляльных праграм, спартыўныя каментатары, культурныя аглядальнікі…

Расіі хапіла тыдня актыўнай фазы пратэстаў і перфомансу рэдактаркі «Першага канала» Марыны Аўсяннікавай, каб аналагічная хваля звальненняў па ўласным жаданні пачалася на федэральных каналах. Прычым забіраюць працоўныя кніжкі ў тым ліку і тыя, што з'яўляўся рупарам прапаганды. Лілія Гільдзеева, Вадзім Глускер, Жана Агалакава запусцілі працэс, які, напэўна, не адаб'ецца на сутнасці праўладных эфіраў. Аднак прымусіць задумацца тых, хто безумоўна верыў галовам, што прамаўлялі з тэлевізара.

Санкцыі

Пасля беларускіх пратэстаў міжнародная супольнасць праз санкцыі паспрабавала націснуць на дзяржаўны апарат, каб спыніць парушэнне правоў чалавека. Гэта прывяло да забароны ўезду ў заходнія краіны шматлікім прадстаўнікам афіцыйнага Мінска, гандлевых абмежаванняў у дачыненні да буйных прадпрыемстваў, выключэння краіны з разнастайных міжнародных структур.

Расія ўсяго толькі за месяц пераўзышла не толькі Беларусь, але і ўсе краіны свету па колькасці ўведзеных санкцый. Персанальныя баны буйных палітыкаў ды бізнэсоўцаў, адключэнні банкаў ад сістэмы SWIFT, арышт маёмасці, што належала алігархам за мяжой, выключэнні цэлых спартовых федэрацый з шыхтоў алімпійскай сям'і, немагчымасць экспарту ды імпарту велізарнай колькасці прадукцыі… Тым не менш, гэта яшчэ не фінал: ЕС ды ЗША сцвярджаюць, што ў выпадку працягу ваеннай агрэсіі новыя абмежаванні не прымусяць сябе чакаць.

У Расіі некалькі чалавек выйшлі на мітынг супраць вайны з Украінай ФОТЫ

У антываеннага руху ў Расіі з'явіўся новы сімвал пратэсту — бела-сіне-белы сцяг

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0