Čałaviek hoda pa viersii «NN»: Franak Viačorka. Asoby hoda: Žyźnieŭski, Babaryka, Domračava, Ficil…
A ŭ asobie Viačorki — usie papularyzatary vyšyvanak.
Biełarusy adzieńniem padkreślivajuć ułasny nacyjanalny honar. Heta demanstratyŭny — u pramym i pieranosnym sensie słova — supraciŭ palitycy rusifikacyi. I tut stała jasna, što biełarusam być modna!
Franak Viačorka byŭ adnym z tych, chto prykłaŭ najbolš namahańniaŭ dla papularyzacyi nacyjanalnaha.
Hałasavańniem supracoŭnikaŭ Redakcyi Viačorka byŭ abrany čałaviekam 2014 hoda pa viersii «Našaj Nivy». A ŭ jaho asobie — i ŭsie papularyzatary vyšyvanak.
Hieroj hoda — Michaił Žyźnieŭski
Ukraina sioleta była ŭ centry ŭvahi ŭsiaho śvietu. Biełarusy nie zastalisia ŭbaku ad padziei ŭ blizkaha naroda. 25-hadovy Michaił Žyźnieŭski zahinuŭ u apošnija dni Majdanu ad kuli nieviadomaha snajpiera. Jon nie dažyŭ usiaho try dni da 26-ha dnia naradžeńnia. Prezident Ukrainy Piatro Parašenka ŭznaharodziŭ Žyźnieŭskaha paśmiarotna ordenam Hieroja Niabiesnaj sotni. A ŭ Kijevie źjaviŭsia pomnik biełarusu.
Heta było simvalična: biełarus adnym ź pieršych zahinuŭ za svabodu i jeŭrapiejski vybar Ukrainy.
Hierojami hoda byli i tyja biełarusy, jakija adstojvali spraviadlivaść va Ukrainie. A ich byli sotni. Nijaki inšy z susiednich narodaŭ nie daŭ ukraincam takoj dapamohi.
Miecenat hoda — Viktar Babaryka
Adnoj z najbolš zaŭvažnych źjavaŭ u kulturnym žyćci krainy za 2014 hod stała hrandyjoznaja vystava «Dziesiać stahodździaŭ mastactva Biełarusi», jakuju ad sakavika da lipienia prymaŭ Mastacki muziej. Hetaha mierapryjemstva nie mahło b być biez dapamohi staršyni praŭleńnia «Biełhazprambanka» Viktara Babaryki.Bank padtrymlivaje historyka-kulturny prajekt «Art-Biełaruś», meta jakoha raźvićcio tvorčaha myśleńnia i inicyjatyvy dziejačaŭ kultury. Dobry prykład dla inšych bahatych i ŭpłyvovych ludziej krainy.
«Pakul u Biełarusi budzie ideja i dumka, jakaja moža abjadnać nas, takich roznych, z roznym mastackim hustam, palityčnymi prychilnaściami, uzrostam i adnosinami, datul była, jość i budzie naša bieł-čyrvona-biełaja siniavokaja Biełaruś. Žyvie Biełaruś!» — hetak Viktar Babaryka pramoviŭ na adkryćci vystavy «Dziesiać stahodździaŭ mastactva Biełarusi».
Piśmieńnik hoda — Viktar Marcinovič
Biełaruskaja litaratura zajmieła sioleta «Movu» — zaŭvažny raman Viktara Marcinoviča. Kniha adrazu znajšła svaich udziačnych čytačoŭ. Naprykancy hoda źjaviłasia ŭžo druhoje vydańnie «Movy», bo pieršy nakład razyšoŭsia całkam. A voś niekatorych pryznanych piśmieńnikaŭ papularnaść Marcinoviča niervavała.
Spartsmien hoda — Darja Domračava
Naša bijatłanistka prademanstravała siabie va ŭsioj krasie na Alimpijadzie ŭ Sočy. Domračava zavajavała až try załatyja miedali, što pryniesła joj $450 tysiač pryzavych. Biełaruska dobra trapiła ŭ maź i niabłaha stralała na alimpijskaj trasie, što harantavała joj pośpiech.
Uvohule, zimovyja hulni byli samymi paśpiachovymi dla Biełarusi: załatyja miedali ŭziali frystajlisty Ała Cupier i Anton Kušnir, a bronzavuju — bijatłanistka Nadzieja Skardzina.
Vunderkind hoda — Hienadź Karatkievič
Biełaruś — radzima hienijalnych prahramistaŭ. U čarhovy raz heta dakazaŭ 20-hadovy hamialčuk Hienadź Karatkievič, jaki pieramoh na prestyžnym konkursie Google Code Jam. U hetych spabornictvach udzielničała 20 tysiač prahramistaŭ z usiaho śvietu, a Karatkievič akazaŭsia najlepšym.
Dysident hoda — Juryj Rubcoŭ
Jon nie palityk, jon prosty šafior z Homiela, jaki nie zhodny ź biełaruskim palityčnym ładam.
Juryj Rubcoŭ z zajzdrosnym pastajanstvam vychodziŭ na vuličnyja akcyi ŭ majcy «Łukašenka, sychodź». Jaho raździavali dahała, sudzili, štrafavali, a Rubcoŭ usio adno nie admaŭlaŭsia ad firmovych majek.
U vyniku mužčynu asudzili na 2,5 hoda «chimii», jakuju jon budzie adbyvać u Kuplinie, dzie da hetaha siadzieŭ Pavieł Sieviaryniec. U Biełarusi źjaviŭsia jašče adzin palitviazień.
Pomnik hoda — Alhierd u Viciebsku
Rusafiłaŭ raźjušyła, što ŭ samym paŭnočnym abłasnym centry Biełarusi paŭstaŭ pomnik vialikamu kniaziu litoŭskamu Alhierdu. Tamu samamu, što vadziŭ svaje vojski na Maskvu. Šavinistyčnyja sajty navat pabačyli ŭ hetym źmienu ideałahičnaha viektaru. Tym nie mienš, nijakija dyviersii nie pieraškodzili ŭstalavać Alhierda ŭ centry Viciebska, a hladzić jon — tak-tak! — na ŭschod.
Fanat hoda — Ficil
Śmiełuju akcyju jašče ŭ studzieni praviali fanaty barysaŭskaha BATE. Jany sfatahrafavalisia z płakatami: «Trymajsia, Ukraina, my z vami», «Hierojam słava». U rukach trymali bieł-čyrvona-bieły ściah. Chłopcy zamazali tvary, ale milicyja i KDB pačali pa adnym vyličvać udzielnikaŭ akcyi. Mabyć, znajšli b usich, kali b šumichu nie padniali ŭ ŚMI.
U znak salidarnaści z Ukrainaj i barysaŭskimi fanatami anałahičnuju akcyju praviała minskaja intelihiencyja.
Inicyjataram fanackaha pierformansu byŭ 29-hadovy Alaksandr M., jaki bolš viadomy pad mianuškaj Ficil. Ciaham hoda jaho jašče dvojčy sadžali na sutki: spačatku za majki «Asobny atrad BNR», a paśla padčas čempijanatu śvietu pa chakiei.
Mastak hoda — Silen
Śvietłahorski hrafityst Słava Silen sioleta stvaryŭ vydatnyja vobrazy kniazia Kiejstuta ŭ Baranavičach i kniazia Vitaŭta ŭ Hrodnie, Bony Sforcy — u Rahačovie. A pačynaŭ jon u rodnym horadzie pracaj «Zastavajsia sapraŭdnym».
Reinkarnacyja hoda — Siarhiej Michałok
Hurt «Lapis Trubiacki» spyniŭ svajo isnavańnie. Na jaho abłomkach źjavilisia dva novyja kalektyvy — Brutto i «Trubiacki».
Novy prajekt Siarhieja Michałka zajaviŭ pra siabie na poŭnuju hučnaść. Brutto, z udziełam najkruciejšaha Vitala Hurkova, prapahanduje zdarovy ład žyćcia i tradycyjnyja mužčynskija jakaści. Ale, jak i raniej «Lapisam», Brutto nie dazvalajuć vystupać na sceničnych placoŭkach krainy.
Raźvitańnie hoda — Ryhor Baradulin i Hienadź Buraŭkin
Adyšli ŭ inšy śviet vydatnyja paety — Ryhor Baradulin i Hienadź Buraŭkin. Jany zastanucca ŭ viečnaści, dziakujučy svaim tvoram. Kamu nie pomnicca: «Treba doma byvać čaściej, treba doma byvać nie hościem», «Lileju mlavy plos lulaje» ad Baradulina ci «My zdalok ubačyli svabodu i jašče nie vyrvalisia z put», «Pakrysie na rasie patuchajuć zorki-spluški» ad Buraŭkina?
Treš hoda — Kančyta
Jeŭrabačańnie sioleta vyjhrała kałarytnaja aŭstryjskaja śpiavačka Kančyta Vurst. Kolki było niezadavolenych! Jeŭropa ŭ zaniapadzie, tam adny vyčvarency, pisali kamientatary. Biełaruskaje žury nie dało joj nivodnaha bała. Paśla žartavali: jak naša žury znojdzie dobraha pradstaŭnika ad Biełarusi, kali nie zdolnyja razhladzieć pieramožcu.
Pieramahła ž Kančyta, bo ŭ jaje była dobraja pieśnia, za jakuju hałasavali ŭ tym liku słuchačy ŭ Biełarusi i Rasii.
Fraza hoda — «Čto-to nie tak»
Naradziłasia jana padčas zdymak ajčynnaha błokbastara «Aviel». Ale vykazać svaje emocyi i pačućci hetymi słovami možna pa šmat jakich pytańniach u siońniašniaj Biełarusi.
Prykalist hoda — Vavan
Aniekdatyčnaja historyja zdaryłasia letam, kali ad imia syna Janukoviča kiraŭniku Biełarusi Alaksandru Łukašenku patelefanavaŭ rasijski prankier Vavan. Adjutant i pamočniki prezidenta nie pabačyli ničoha padazronaha ŭ hetym telefanavańni. Na poŭnym surjozie havaryŭ i sam Łukašenka. Praŭda, dziela spraviadlivaści skažam, što lišniaha ničoha nie skazaŭ. Imavierna, što hety rozyhryš kaštavaŭ pasady pamočnicy Łukašenki Natalli Piatkievič.
Słova hoda — krymnaš
Na fonie ejfaryi paśla dałučeńnia Kryma da Rasii źjaviłasia takoje słova, jano pišacca razam. Praŭda, bližej da kanca hoda, kali Rasiju nakryli ekanamičnyja składanaści, usio čaściej jano stała ŭžyvacca ŭ iraničnym kantekście. «Nu i niachaj, što rubiel abvaliŭsia, zatoje Krym vaš», — usio čaściej pišuć u internecie.
Apytanka
Franak Viačorka: Ja viedaju, što ŭsio rablu pravilna
«Naša Niva»: Franak, a chto dla ciabie Čałaviek hoda?
Franak Viačorka: Michaił Žyźnieŭski. Jahony ŭčynak na Majdanie natchniŭ mnohich. I, mahčyma, bieź jaho nie było b i hetaj chvali ŭzdymu siarod biełaruskaj moładzi. Z Majdanu ŭsio pačałosia.
«NN»: Jak dumaješ, niezadavolenych tvajoj asobaj budzie šmat?
FV: U nas lubaja navina vyklikaje srač u internecie. Zrešty, srač — heta dobra, bo heta dyskusija, u jakoj naradžajecca iścina. I taja dyskusija vakoł Bachareviča, jaki maje alternatyŭnuju pazicyju i ličyć, što vyšyvanki — heta viaskovaść, taksama karysnaja. Kaniečnie, jahonyja arhumienty słabyja. Ale niachaj heta abmiarkoŭvajecca, ludzi zadumajucca.
«NN»: U ciabie ŭ žyćci šmat zajzdrośnikaŭ?
FV: Viadoma. Časam robiš, a ciabie tvaram u brud. Ale kali ja i pakutavaŭ, traplaŭ na sutki, to zaŭsiody viedaŭ za što. I paśla armii ja šmat čamu navučyŭsia.
«NN»: Šmat ad kaho možna pačuć, što Franak Viačorka — vielmi samazakachany čałaviek.
FV: Značyć, jany mianie nie viedajuć. Ja nie samazakachany, ja navat niaŭtulna siabie adčuvaju, kali mianie fatahrafujuć. Ja prosta lublu svaju pracu i viedaju, što ŭsio rablu pravilna. Mahčyma, maja bieskampramisnaja pazicyja padajecca ŭpartaściu. Mmnohim heta nie padabajecca. Ale ciapier taki čas, što biełarusy musiać umieć za siabie pastajać.
«Vyšyvanka — heta schavany pratest»
«NN»: Tady vierniemsia da vyšyvanak, dziakujučy jakim ty i staŭ Čałaviekam hoda. Adkul źjaviłasia ideja?
FV: Heta było ŭ pavietry, my z «Art-siadzibaj» prosta padchapili ideju i pieratvaryli heta ŭ trend. Ja zrabiŭ pieršy nakład vyšymajek.
«NN»: Vyšymajki napačatku vielmi krytykavali. Kazali, maŭlaŭ, nijakaja nie vyšyvanka, a niejki prynt.
FV: Dyk i čas ciapier inšy. Samo słova «vyšyvanka» davoli novaje dla Biełarusi. Ciapier ža jano asacyjujecca z hetaj chvalaj biełaruščyny. I ŭłada, jak by jana ni chacieła hetuju chvalu asiadłać — nie zmoža.
«NN»: Dyk jany asabliva i nie sprabujuć.
FV: Sprabujuć. Jany zajmajucca drobnym škodnictvam. Kali b jany chacieli heta padtrymać, to pieratvaryli b heta ŭsio ŭ abaviazałaŭku. A pakul heta žyvaja inicyjatyva, jakaja maje vialikuju kaštoŭnaść. Chvala vyšyvanki — heta schavany pratest. Ułada pakul nie sfarmavała arhumienty i abhruntavańnie taho, čamu heta varta zabaranić. Biełaruski arnamient jość na łukašenkaŭskim ściahu, imitacyja vyšyvanki jość va ŭsich hetych dziaržaŭnych kalektyvach.
«NN»: Čyj zdymak u vyšymajcy ty ličaš samym vialikim pośpiecham?
FV: Mis Biełaruś 2004 i 2008 hoda ŭ časopisie ICON. Hrybalova. Radzivonaŭ i Hierasimienia vystupili ŭ vyšymajkach navat na ANT. Vyšyvanak razyšłosia kala čatyroch tysiač.
«NN»: A jak upeŭnić taho ž samaha Bachareviča, što vyšyvanki — heta nie sialanskaja płyń?
FV: Bacharevič vystupaje suprać usiaho, što stvorana nie im. Tamu zahaniacca tut nie varta. Našaja ž meta zrabić tak, kab usio heta vyšymajkaj nie abmiežavałasia. Treba dadać siudy i inšyja aśpiekty našaj kultury. Voś čamu Łukašenka pieramahaje? Bo jon maje formu, a źmiest pusty. U nas ža jość źmiest, a forma kulhaje.
«Varta vypinać svaju biełaruščynu»
«NN»: A ty sam ciapier zaŭsiody chodziš u vyšyvancy?
FV: Imknusia rabić heta zaŭsiody. Šmat chto pytajecca pra toje, dzie znajści vyšyvanki, i ja kiruju ich na «Art-siadzibu» da Paŭła Biełavusa. Ja ŭvohule skažu, što my rulim. Svaimi idejami i inicyjatyvami śviadomaja moładź moža šmat čaho źmianić. Nie tak daŭno na adnym ź mierapryjemstvaŭ da nas padyšoŭ zek i skazaŭ: «Kali vy razmaŭlajecie pa-biełarusku, rabicie heta hučna, kab vas usie čuli. I inšym tady budzie soramna». Mnie heta vielmi zapomniłasia. Chopić być ścipłymi biełarusami. Varta ŭžo pačać vypinać svaju biełaruskaść. Ludzi musiać bačyć.
«NN»: Franak, a ci praŭda, što ty całkam syšoŭ z palityki?
FV: Tak. Ja zajmajusia žurnalistykaj i hramadska-kulturnaj dziejnaściu.
«NN»: Raniej ža ty byŭ palitaktyŭny?
FV: U Biełarusi palityki bolš niama. Palityčnaje pole źniščana, jak i palityčnyja partyi, jakija dehradujuć.
«U vojsku było jašče horš, čym u kino»
«NN»: Šmat narakańniaŭ atrymaŭ film «Žyvie Biełaruś». Nibyta z dapamohaj jaho ty znajšoŭ mahčymaść «raśpilić» dva miljony dalaraŭ.
FV: Ja dumaju, film dasiahnuŭ svajoj mety. Jen byŭ raźličany na zamiežnych hledačoŭ i pryciahnuŭ uvahu da Biełarusi. Jon atrymaŭ 8 mižnarodnych uznaharod. Što tyčycca hrošaj: ja ich u rukach nie trymaŭ. Jany vydavalisia polskim uradam dla polskaj kinastudyi.
«NN»: Miron Zacharka — heta ty?
FV: Hety hieroj — zborny vobraz ź mianie i maich adnadumcaŭ. Takich ludziej, jak Nasta i Źmicier Daškievičy, jak Andrej Kim. Viadoma, što bolšaja častka ŭ im mianie. Šmat chto kaža pra niepraŭdapadobnaść siužeta. Ale ŭ armii było jašče horš, čym pakazvałasia ŭ filmie! «Žyvie Biełaruś», biezumoŭna, vielmi ŭtryravany. Ale kab hladač skazaŭ «vaŭ», patrebna zhuścić farby. Heta pryncyp mastactva.
«NN»: Nakont taho, što ŭ armii było jašče horš, čym u filmie. Nakolki raskazvajuć palitpryzaŭniki, da ich nikoli fizičnaja siła nie prymianiałasia.
FV: Suprać mianie taksama. Źniščajuć psichałahična. Fizičnuju siłu prymianiali da maich znajomych. I heta našmat horš, kali za ciabie cierpiać inšyja. Ź ciabie robiać čałavieka, jaki vinavaty ŭ pakutach inšych. Pryjazdžali ž z BT i zdymali pra mianie film u vojsku. Pakazvali, jaki ja nie patryjot.
«NN»: Jak na ciabie paŭpłyvała armija, jakim ty staŭ?
FV: Ja šmat čaho kiepskaha zabyŭ. Heta dobraja ŭłaścivaść pamiaci. Zastałasia navat nastalhija pa tym, jak my tam parušali dyscyplinu, skakali cieraz płot, chałturyli i nie myli padłohi. Ale jość rečy, jakija ja prabačyć nie mahu, — heta zdrada blizkich i siabroŭ. Ja pierakanaŭsia ŭ nastupnych rečach. Pa-pieršaje, nielha kožnamu vieryć i daviarać. Pa-druhoje, kali ty maješ svaju kamandu, svaich ludziej, ty musiš usimi siłami jaje padtrymlivać i raźvivać.
«Imidž donžuana štučny»
«NN»: Niadaŭna možna było pračytać u tvaim Fejsbuku, što hałoŭny režysior «Aviela» prapanoŭvaŭ tabie supracu. Jakim čynam?
FV: Siarhiej Ždanovič užo niekalki hod nabivajecca ŭ siabry. Zadobryvaŭ i zaprašaŭ na ŭsie svaje prezientacyi. Mianie zaprašali ŭ jakaści pamočnika režysiora, potym prasili dapamahać ź pierakładam, a ŭ vyniku ŭvohule prapanoŭvali być kansultantam razam z Natallaj Radzinaj [hałoŭny redaktar sajta «Chartyja-97» — «NN»]. Na moj pohlad, vakoł hetaha prajektu sabralisia vialikija afierysty. Film budzie vykarystany dla prapahandysckich metaŭ.
«NN»: Paśla filma «Žyvie Biełaruś» ty pabyvaŭ na mnohich kinafestach, u tym liku ŭ Kanach. Jaki jon, hety kinaśviet?
FV: Jon chutčej žorstki, čym hłamurny. Usie tvorcy pamiž saboj kankurujuć. Režysiory adzin adnamu dapamahać nie chočuć. Kali ŭ ciabie jość ideja, nie zrabi pamyłku i nie raskažy pra jaje, inakš joj u lubym vypadku skarystajucca. Ja atrymaŭ tam šmat kantaktaŭ, jakija spatrebiacca nam dla adradžeńnia biełaruskaha kino ŭ budučyni.
«NN»: Paśla taho, jak ty vykłaŭ fota z aktorkaj-madelkaj, jakaja źniałasia ŭ filmie «Aviel», iznoŭ pačulisia kamientary, kštałtu taho, što Franak achmuraje čarhovuju dziaŭčynu. Tabie padabajecca tvoj imidž donžuana?
FV: Imidž taki stvaraŭsia štučna. U tym liku łukašenkaŭskimi repartažami, dzie mianie ŭ armiju nibyta zabirali z prytona.
«NN»: A viasiella pakul nie płanujecca?
FV: Pakul nie. Šmat jašče pracy, jana staić na pieršym miescy.
Ludzi minułych hadoŭ pa viersii «NN»
2008 — futbolny trenier Viktar Hančarenka
2009 — Natałka Vasilevič i inšyja dabračyncy
2010 — padpałkoŭnik milicyi ŭ adstaŭcy Mikałaj Kazłoŭ
2011 — muzyka Siarhiej Michałok
2012 — ludzi, što viarnuli ŭ Biełaruś Statut VKŁ: Alaksiej Baciukoŭ, Źmicier Jackievič, Andrej Radkoŭ
2013 — biełaruskamoŭnyja dzieci
Kamientary