Miechanika rabstva: pra pobyt i noravy sučasnaj biełaruskaj turmy piša źniavoleny anarchist Ihar Alinievič

Vyjšaŭšy z čarhovaha štrafnoha izalatara, daviedaŭsia, što ŭ druku ŭźniałosia pytańnie ab stanoviščy ŭ turmach i zonach. Z uśmieškaj pračytaŭ artykuł Aleny Krasoŭskaj-­Kaśpiarovič [kiraŭnik pravaabarončaj arhanizacyi «Płatforma» — tut i dalej zaŭv. red.] pra toje, jak «za 5 hadoŭ situacyja źmianiłasia ŭ lepšy bok».

Śmiešna čytać usio heta, kali na maich vačach zony pieratvarylisia ŭ łahiery poznastalinskaha typu. Na majoj pamiaci z palapšeńniaŭ było tolki pavieličeńnie limitu atavarki [mahčymaść nabyvać tavary ŭ kramie pry kałonii] dla złosnych parušalnikaŭ z adnoj bazavaj vieličyni da dvuch — 360 000 rubloŭ. Zatoje śpis paharšeńniaŭ… I sadavinnyja pasyłki zabaranili, i srodki hihijeny stali ŭklučać u vahu pieradačy, i ŭtrymańnie zarobku pavialičyli z 3/4 da 90%, i asabistyja taziki/viodry pazabaraniali, i čas spatkańnia pamienšyli, i jurydyčnuju litaraturu zabaranili — usiaho nie pieraličyš.

Pryncypovaje adroźnieńnie postsavieckich zon ad HUŁAHa: niama hoładu, baraki bolš­mienš aciaplajucca, niama kataržnaj pracy, zabojstva zeka bolš nie štodzionnaść. U sučasnych zonach amal źnikła masavaje źbićcio zekaŭ.

Jašče ŭ 2001 hodzie na žodzinskim centrale [SIZA­ turma №8 u Žodzinie] aryštavanych sustrakali turemščyki z kijankami i vitali: «Sardečna zaprašajem u «Čorny Busieł». Źbivali dla prafiłaktyki.

Viciebskuju turmu zalivali kryvioju jašče ŭ 2006—2010 hadach. Maje pryhody ŭ Amierykancy [SIZA KDB] — usiaho tolki dziciačy špacyr u paraŭnańni z tymi turmami. Choć u 2012 hodzie hrupu zekaŭ źbivali i ŭ zonie, byŭ vypadak. A kropkavaje źbićcio biez usialakaj nieabchodnaści praciahvajecca i ciapier.

Kułak u zonach taksama nie hulaje, ale heta dziakujučy abaronie niefarmalnaha aryštanckaha kodeksu. Prymianić nieabhruntavany hvałt da inšaha zeka — biaźmiežža, adkazvajuć adpaviedna. Zrešty, turemščyki aktyŭna vyciaśniajuć aryštanckija tradycyi; kali heta adbudziecca, nadydzie sapraŭdnaje biaźmiežža.

Za apošnija hady padciahvajuć materyjalna-­bytavoje zabieśpiačeńnie. Robicca heta za košt samich zekaŭ, rola turemščykaŭ zvodzicca da vybivańnia nieabchodnych srodkaŭ. Adnak materyjalščynu palapšajuć tolki takuju, jakoj možna puścić pył u vočy pravierkam. Voś pryčyna jeŭraramontaŭ i płazmaŭ u lenpakojach [pakoj dla volnaha času ŭ kałonijach, jaki kaliści nazyvali leninskim pakojem, i tak i zastałosia].

Paralelna z vonkavymi pryhažościami zabaranili razietki ŭ žyłych siekcyjach, u kabinkach tualetaŭ niama dźviarej. Aficyjna z posudu dazvoleny adzin kubak (kieramika zabaronienaja). U čym hatavać kašy i sałaty? Dla hetaj mety słužać płastykavyja kantejniery, jakija ciapier zabaraniajuć u pieradačach. Kanfiskujuć elektračajniki.

Nielha nasić vaŭniany švedar. Na zimu i leta adna madel čaravikaŭ. Nielha šorty i sportšapačku. Adsutničaje mižsiezonka: daždžavik, kurtka, palito. Albo roba, albo vatoŭka.

Ale hałoŭnaja rysa, atrymanaja ŭ spadčynu ad HUŁAHa, — atmaśfiera ŭsiodazvolenaści z boku turemščykaŭ. Aryštanta nie pryznajuć za paŭnavartasnaha čałavieka, u dačynieńni da jaho dazvolena ŭsio.

Miechanika rabstva pačynajecca z manalitu pad nazvaj «režym». Kožny dzień zek abaviazany vychodzić u stałovuju, niezaležna ad ułasnaha žadańnia i nadvorja. Potym iduć takija ž abaviazkovyja pachody ŭ kłub na nikomu nie patrebnyja vychavaŭčyja mierapryjemstvy. Vychad u sančastku, kramu, łaźniu taksama adbyvajecca strojem i stroha pa kamandzie.

Za masavym režymnym debilizmam idzie kropkavy, piersanalny. U śpiakotu čaplajucca da niezašpilenaha vierchniaha huzika, u choład — da padniataha kaŭniara ciełahrejki abo roby. Abo zapuskajuć rodnych na spatkańnie nie ranicaj, a paśla abiedu, i nie važna, što ludzi pryjechali ŭ 8 hadzin. Abo adpraŭlajuć pasyłku nazad, «zabyŭšysia» zrabić paznaku ŭ asabistaj kartcy.

Ja navat šalik nie mahu zaviazać tak, jak chaču, opier asabista adčytvaŭ mianie za heta!

Kab patelefanavać dadomu, mnie treba napisać niekalki zajaŭ na kožny zvanok, zdać u peŭnyja dni, kab ich padpisali praz 2—3 tydni. Kožny miesiac zona vydaje niekalki tysiač listoŭ dla absalutna biessensoŭnaha rytuału padpisvańnia.

Vy spytajecie: «Jak vy heta ŭsio cierpicie?» Zredku abureńni zdarajucca, usio­tki parazumieńnia pamiž turemščykami i zekami stanovicca ŭsio mienš.

Niadaŭna byŭ kipiš i ŭ nas, na ŭzorna­pakazalnaj «trojcy» [VK­3]. 22—23 červienia zona admoviłasia ad ježy. Nahladčyki, bolšaść ź jakich raniej pracavała na małaletcy [kałonija dla niepaŭnaletnich źniavolenych], usio nijak nie zrazumiejuć, što majuć spravu z darosłymi ludźmi. Ich aktyvisty čałavieka na kružku adsadzili [pieraviali ŭ razrad «apuščanych», nižejšaha sasłoŭja ŭ turemnaj kastavaj sistemie], narod hetaha nie zrazumieŭ, aburyŭsia.

Ale takija akcyi — vialikaja redkaść. Bo ŭ rukach administracyi daterminovaje vyzvaleńnie luboha zeka. Dy i ŭ cełym efiektyŭna pracuje pryncyp «padzialaj i ŭładar».

Ad patrabavańniaŭ režymu ŭ značna mienšaj stupieni pakutujuć aktyvisty. Raniej ich nazyvali «łahiernymi prydurkami», a ciapier paprostu «kazłami». Aktyvisty — nižniaje źviano zonaŭskaj administracyi ź liku samich zekaŭ. Aficyjna ich pavinny vybirać asudžanyja ŭ atradach, ale na spravie ich pryznačajuć źvierchu.

Majučy dostup da peŭnych nahladčykaŭ, jany mohuć vyrašać roznyja pytańni. Dadatkovyja sutki na spatkańni, dadatkovaja pasyłka, spalnaje miesca, pasada aktyvista i hałoŭnaje — daterminovaje vyzvaleńnie; navat nackavać turemščykaŭ na niepažadanaha zeka abo, naadvarot, admazać ad spahnańnia — usio mahčyma.

Vyrašeńnie pytańniaŭ, zrazumieła, adbyvajecca na płatnaj asnovie. Ale nie stolki asabista na kišeniu (choć jość i takoje), a praz aficyjnaje prykryćcio: fond kałonii. Budmateryjały, farba, špalery, vokny, hrošy na aficyjny rachunak, padpiska na hazietu «Pracoŭny šlach». Tak ŭpadabanyja Krasoŭskaj jeŭraramonty robiacca za košt srodkaŭ svajakoŭ asudžanych, vyručanych adładžanaj sistemaj vymahalnictva.

Akramia adkryta pryvilejavanaha sasłoŭja siarod zekaŭ jość i schavanaje. Sieksoty, stukačy, danosčyki. Vam ujaŭlajecca para­trojka niahodnikaŭ na atrad. Na žal, mietodyka turemščykaŭ u tym, kab «ssučyć» kožnaha. Prapanovu supracoŭničać zakidvajuć pry ŭsiakim zručnym vypadku.

Adzin atradnik [načalnik atrada] vychvalaŭsia, što ŭ jaho atradzie z 120 čałaviek stukali 65. Chočacca vieryć, što heta chłuśnia. Adnak u aryštanckim asiarodździ ŭžo daŭno nichto ničoha adkryta nie havoryć.

Pieravažnaja bolšaść zekaŭ — utrymancy, žyvuć na dasłanyja na asabisty rachunak hrošy. Tamu što sumlennaj pracaj u zonie zarabić niemahčyma. Bolšaść (pryblizna 80%) pracaŭładkavanaja tolki farmalna: pracy niama. Ich vyvodziać na pramzonu dla hałački (što samo pa sabie razbeščvaje čałavieka). Tyja ž, chto pracuje, dzielacca na dźvie niaroŭnyja hrupy.

Niekalki dziasiatkaŭ ščaśliŭčykaŭ sapraŭdy mohuć atrymlivać miljony, bo zaniatyja na vysokaprybytkovych vytvorčaściach (tenty, mebla). Druhaja hrupa — niekalki socień zekaŭ, na pracy jakich trymajecca ŭsia pramzona. Ich «zarpłaty» nielha nazvać hrašyma.

Naprykład, čałaviek, jaki pracuje na mnohapile (stanok dla abraznoj doški) poŭny pracoŭny dzień, atrymlivaje na rachunak … 40 tysiač! Inšy moj znajomy ŭkałvaŭ na piłaramie pa paŭtary staŭki, pa 12 hadzin, u vychodnyja i pa načach, i atrymlivaŭ 90—120 tysiač.

Faktyčna, u krainie dziejničaje sistema rabskaj pracy, jakaja zakranaje dziasiatki tysiač čałaviek.

Ludzi vyžyvajuć jak mohuć, padpolna zajmajucca ŭsialakimi ramiostvami. Ale heta zabaroniena, kali niama dachu z boku turemščykaŭ. Turemščyk zabiraje sabie ŭsio, a naŭzamien — pasłableńni pa režymie, rašeńnie lubych pytańniaŭ, u tym liku daterminovaje vyzvaleńnie. Čym nie pryhonnaja haspadarka?

U vyniku čałaviek pracy nie moža ni zabiaśpiečyć siabie, ni dapamahčy siamji, ni kampiensavać vydatki na ŭtrymańnie, ni pahasić pazoŭ, ni nazapasić hrošaj da vyzvaleńnia. Luby łahier moža vyjści na samazabieśpiačeńnie i prybytak choć zaŭtra, aby turemščyki nie pieraškadžali.

Pieršaradnaje značeńnie administracyja nadaje pahašeńniu pazovaŭ pa kryminalnaj spravie. Usiudy raźviešany stendy z hrafikami, kolki kožny atrad pahasiŭ. Da tych, chto nie pahasiŭ pazoŭ, nie prymianiajecca amnistyja, jany pralatajuć mima daterminovaha vyzvaleńnia i mocna abmiežavanyja pa kramie: 360 000 (2 bazavyja vieličyni) u miesiac. Kali pry hetym zek pazbaŭleny pasyłak, to heta aznačaje napaŭhałodnaje isnavańnie. Jak represujuć niepažadanych? Pamiataju, jak u pieršy raz nahladčyk skazaŭ mnie: «Nie viedaju, za što na ciabie ŭ štabie zasinili [čym ty nie dahadziŭ], ale tam vyrašyli ŭšatać ciabie na kiču [spravadzić u štrafny izalatar]. Ty staiš na ŭborcy ŭmyvalnika, ale ty ž nie budzieš dźviery na dalniak [tualet] pracirać? Tak što ničoha asabistaha. Kruci tarpiedy». Pratreš choć by ručku tualeta — jedzieš pieŭniem u harem [u kamieru dla «apuščanych»], admovišsia — u ŠIZA.

Varyjantaŭ pastavić zeka ŭ biazvychadnaje stanovišča proćma.

Jašče raspaŭsiudžany mietad represij — pieratrus asabistych rečaŭ i pravierka adpaviednaści ich vopisu. Ni ŭ adnaho zeka jana nie supadaje, prosta niemahčyma ŭsio ŭličvać dakładna.

Akramia ŠIZA, pazbaŭlajuć spatkańniaŭ (2 praciahłyja, 3 karotkija na hod) i pasyłak (3 na hod), abmiažoŭvajuć atavarki jak złośniku, 360 tysiač. Voś tak u XXI stahodździ čałavieka karajuć ježaj i zabaronaj bačycca z baćkami i blizkimi.

Paśla ŠIZA zeka ŭžo mohuć źmiaścić u PKT [pamiaškańnie kamiernaha typu, vid pakarańnia złosnych parušalnikaŭ], łahiernuju turmu, na paŭhoda. Tam čałavieka pazbaŭlajuć nie tolki spatkańniaŭ i pasyłak, ale i zvankoŭ. A ŭžo paśla PKT nastupny prypynak — «krytka», turma dla parušalnikaŭ. Niamała ludziej pajechała tudy, kab tolki nie napitvacca łahiernym skoctvam, nie stać idyjotami. Ab padobnym ja čytaŭ va ŭspaminach viaźniaŭ HUŁAHa, kali ludzi ŭ łahierach maryli viarnucca ŭ manaskija kielli palitizalataraŭ.

Ale i heta nie miaža. U Kryminalnym kodeksie prysutničaje artykuł 411 «Złosnaje niepadparadkavańnie». Farmalny skład — parušeńnie na praciahu hoda paśla PKT. Da dvuch hadoŭ plus da terminu. Možna zajechać u zonu z hodam, a adsiedzieć usie 25, pa zakonie!

Nijakaha hramadskaha kantrolu niama i ŭ paminie. Kali pryjazdžajuć važnyja kamisii, zekaŭ zahaniajuć na lenpakoj, a va ŭsich klučavych kropkach zony rasstaŭlajucca supracoŭniki.

Choć da čaho skardzicca? U sakaviku 2014 pryjazdžaŭ načalnik Departamienta vykanańnia pakarańniaŭ. Jon padyšoŭ da dvuch viaźniaŭ u stałoŭcy, pacikaviŭsia jakaściu bałandy. Supiec u toj dzień byŭ chvackim dziarmom, sucelnaja vada, pra što mužyki prosta i skazali. Praź dźvie hadziny abodva ŭžo byli ŭ ŠIZA. Znajšlisia parušeńni­s.

Tołku ad piśmovych skarhaŭ amal nijakaha. Ni razu ja nie čuŭ, kab prakuratura abo sud admianili niespraviadlivaje rašeńnie administracyi.

Ale samy śviežy «pravavy aphrejd» — zabarona na vałodańnie kodeksami i inšymi jurydyčnymi materyjałami. U lutym 2015, na «trojcy», u mianie samoha kanfiskavali dasłanyja abnaŭleńni ŭ UVK i KK, navat akt skłali. Karystacca jurydyčnaj litaraturaj možna, tolki ŭziaŭšy jaje ŭ načalnika atrada. Takija viaźni biarucca na zamietku.

Žyvučy ŭ režymie ŭsiebakovaj rehłamientacyi, aryštant amal hublaje prastoru dla inicyjatyvy, samarealizacyi. Pryhon i rabskaja praca, uzakonienaje vymahalnictva, vytančany ździek z asoby — charakternaja rečaisnaść łahiera.

Chto ž vychodzić z łahieraŭ? Sutnaść «vypraŭleńnia» — pieratvaryć čałavieka ŭ biazvolny aŭtamat, paŭzuna pierad uładaj. Turma robić usio, kab maksimalna vyklučyć čałavieka z hramadstva, kab jamu nie było kudy viartacca. Adny vyzvalajucca azłoblenymi, biez hroša ŭ kišeni, bieź viery ŭ spraviadlivaść i čałaviečnaść. Inšyja ž pierasiahnuli ŭsie mažlivyja miežy maralnaha: hramadstva dla ich jak vyprabavalny palihon svajoj prahi ŭłady i ssučanaj marali. Trecija naohuł vychodziać biazvolnaj harodninaj, u ich zabitaja vola.

Aficyjny recydyŭ — 54%! Ale nie varta pamylacca nakont astatnich. Prajšoŭšy «turemnyja ŭniviersitety», mnohija ŭžo nie trapiacca, staŭšy prafiesijnymi złačyncami. Jašče častka zusim pakidaje krainu, razumiejučy, što ich zamiatuć pry pieršym zručnym vypadku. Łahiernaja psichałohija atručvaje ŭsio hramadstva, bo lik idzie na sotni tysiač tych, što prajšli praz turemnuju miasarubku.

Łahiery trochi padraśli materyjalna, bo čas idzie. Ale mientalna — što hałoŭnaje! — heta ŭsio toj ža HUŁAH.

* * *

Ihar Alinievič

Nar. 1983. Asudžany ŭ 2011 na 8 hadoŭ źniavoleńnia pa «spravie anarchistaŭ»: maładyja ludzi byli abvinavačanyja va ŭčynieńni šerahu napadaŭ na budynki i padpałaŭ, u pryvatnaści ŭ praviadzieńni niesankcyjanavanaj antyvajennaj akcyi kala budynka Minabarony ŭ 2009 hodzie, zakidvańni butelkami z zapalnaj sumieśsiu terytoryi pasolstva Rasii ŭ Minsku i izalatara na Akreścina ŭ 2010. Adbyvaje pakarańnie ŭ kałonii «Vićba­-3». Pravaabaroncy pryznali Alinieviča palitźniavolenym. U śniežni 2013 Alinievič staŭ uładalnikam pieršaj premii imia Franciška Alachnoviča za knihu «Jedu ŭ Mahadan».

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0