Pieršy raz u historyi biełaruska atrymała Nobieleŭskuju premiju. Siem faktaŭ pra Śviatłanu Aleksijevič
«Za svaje polifaničnyja tvory, pomnik pakutam i mužnaści našaha času», — havorycca ŭ farmuloŭcy Nobieleŭskaha kamiteta.
Siońnia ŭ Stakholmie abvieščana imia novaha łaŭreata Nobieleŭskaj premii ŭ halinie litaratury. Heta biełaruska Śviatłana Aleksijevič. Vychadcy ź Biełarusi atrymlivali Nobiel raniej, ale biełaruska, hramadzianka Biełarusi — upieršyniu. Tamu 8 kastryčnika — histaryčny dzień dla Biełarusi.
Čytaj taksama: Śviatłana Aleksijevič dała svaju pieršuju pres-kanfierencyju jak łaŭreat — TOP-15 vykazvańniaŭ + poŭnaje videa
Vyratavali žyćcio ŭkrainskija manachini
Śviatłana Aleksijevič naradziłasia ŭ 1948 hodzie va ŭkrainskim Ivana-Frankoŭsku.
Jaje baćka — biełarus, vajskoviec-lotčyk, maci — ukrainka.
«Maja ŭkrainskaja babula zaŭsiody mnie kazała, što ja mušu lubić Ukrainu. Usio dziacinstva jana mnie raskazvała pra Haładamor, jaki heta byŭ kašmar».
Aleksijevič raskazvała, što historyja jaje žyćcia pačynałasia z taho, jak daktary skazali, što jana nie vyžyvie. «U mianie byŭ rachit. Maci ničoha nie mahła kupić na bazary. Siabry baćki pierakinuli jaho niejkim čynam praź ścieny manastyra, i jon pryjšoŭ da nastajacielnicy. Jon paprasiŭ, kab vyratavali dzicia. Nastajacielnica doŭha dumała, paśla skazała, kab žonka prychodziła štodnia, my budziem vydavać paŭlitra kazinaha małaka».
Dzieviać trojek u atestacie
U 1961 hodzie siamja Aleksijevičaŭ pierajazdžaje ŭ Pietrykaŭski rajon Biełarusi.
Baćka — Alaksandr Jaŭchimavič — stanovicca dyrektaram Kapatkievickaj siaredniaj škoły. Heta samaja hłuš Paleśsia. Maci taksama pracavała nastaŭnicaj. Cikava, što ŭ hetaj samaj škole vučyłasia Nina Mazaj — budučaja vice-premjerka BSSR.
Vydatnicaj Aleksijevič nie była. U adnym ź intervju jana pryznavałasia, što skončyła škołu až ź dzieviaćciu «trojkami». Vydatna było tolki pa litaratury i historyi. Aleksijevič kaža, što asablivaj simpatyi da škoły jana nikoli nie mieła, a chacieła chutčej vyrvacca ŭ vialiki śviet.
Papracavała ŭ rajonkach i nastaŭnicaj
Paśla škoły Aleksijevič pracavała karespandentam naraŭlanskaj rajonki «Prypiackaja praŭda». Pracavała nastaŭnicaj niamieckaj movy ŭ Mazyrskim rajonie. U 1967 hodzie pastupiła na žurfak BDU. Paśla jaho skančeńnia była raźmierkavanaja ŭ biarozaŭskuju rajonku «Majak kamunizmu». Ad 1976 hoda pracavała ŭ minskich hazietach i litaraturnych časopisach.
Mocny ŭpłyŭ na tvorčaść Aleksijevič akazaŭ Aleś Adamovič i knihi «Ja z vohniennaj vioski», «Błakadnaja kniha», što źjavilisia ź jahonym udziełam. Mienavita Adamovič zapačatkavaŭ u Biełarusi žanr, dzie źmiešvalisia litaratura i žurnalistyka. Aleksijevič nazyvała Adamoviča svaim nastaŭnikam i pajšła jaho darohaj.
«Z tysiačy hałasoŭ, kavałačkaŭ našaha bytu i byćcia, słovaŭ i taho, što pamiž słovami ja składvaju nie realnaść (realnaść niedasiahalnaja), a vobraz… Vobraz svajho času. Toje, jak my jaho bačym, jak my sabie ŭjaŭlajem. Ja składvaju vobraz svajoj krainy ad ludziej, jakija žyvuć u moj čas. Ja chacieła b, kab maje knihi stali letapisam, encykłapiedyjaj amal dziasiatka pakaleńniaŭ, jakija ja zaśpieła i razam ź jakimi idu», — tak Aleksijevič acharaktaryzavała svaju tvorčaść.
Dva hady vydaviectvy muryžyli jaje knihu «U vajny nie žanočaje abličča».
Nabor jaje pieršaj knihi «Ja źjechaŭ ź vioski» rassypali ŭ typahrafii.
Tolki z kryzisam Savieckaha Sajuza jaje knihi zmahli paŭnavarta dajści da čytača.
Chavała Arłova
Namieśnik dyrektara Liceja imia Jakuba Kołasa Lavon Barščeŭski kaža, što Aleksijevič była adnoj ź pieršych, chto staŭ na abaronu likvidavanaj navučalnaj ustanovy. «Kali nas vyhnali ŭ padpolle, to Aleksijevič dapamahała hrašyma na arendu pamiaškańniaŭ, achviaravała častku ŭłasnaj biblijateki, udzielničała ŭ sustrečach».
Aleksijevič nikoli nie była źviazanaja z palityčnaj apazicyjaj, ale ŭvieś čas dapamahała hramadzianskaj supolnaści.
Taksama Barščeŭski kaža, što za doŭhi čas znajomstva nikoli nie čuŭ ad Aleksijevič ničoha abraźlivaha ŭ bok biełaruskaj movy. «Usio heta łuchta, što jana suprać usiaho biełaruskaha».
Litaratar Uładzimir Arłoŭ raskazaŭ niezvyčajnuju historyju, jak jamu ŭ žyćci dapamahła Śviatłana Aleksijevič. «Paśla majho vystupu na Dziadach 1988 hoda, da mianie pačaŭ zachodzić milicyjant Salnik. Jon skłaŭ dva zapar pratakoły za pražyvańnie ŭ Minsku biez prapiski. Mnie hraziła departacyja pa miescy prapiski ŭ Połack. U hetaj situacyi na dapamohu mnie pryjšła Śviatłana Aleksijevič».
Žyllovyja ŭmovy piśmieńnicy dazvalali prapisać u siabie Arłova. Aleksijevič padała dakumienty ŭ kamunalnyja słužby. Dziakujučy hetamu Uładzimir Arłoŭ zachavaŭ pracu ŭ «Mastackaj litaratury», a taksama zastaŭsia ŭ Minsku.
Cenić Stankieviča i Fiedarenku
Śviatłana Aleksijevič šmat čytaje biełaruskaj litaratury. Mała što prachodzić mima jaje.
«Ja lublu toje, što mianie adkryvaje, ja lublu sapraŭdnyja rečy… Naprykład, «Lubić noč — prava pacukoŭ» Juryja Stankieviča. Ja pomniu, što kali heta pračytała, ja achnuła. Ja ŭbačyła dobra zroblenuju reč», — kazała Aleksijevič.
Aleksijevič taksama adznačała Andreja Fiedarenku za jahonaje apisańnie vioski.
Sioleta, kali «Naša Niva» nadrukavała dziońnik Andrusia Horvata — minčuka, jaki pierajechaŭ u viosku, heta tak uraziła Śviatłanu Aleksijevič, što jana dasłała ŭ paleskuju viosku banderol z knižkami.
Nie atrymała nivodnaj premii ŭ Biełarusi
Piśmieńnica abłaskanaja mižnarodnymi litaraturnymi premijami. Naprykład, tolki za apošnija hady jana atrymała pryz čytackich simpatyj na samaj prestyžnaj premii Rasii «Vialikaja kniha», premiju imia Ryšarda Kapuścinskaha ŭ Varšavie, zvańnie aficera hanarovaha ordena mastactvaŭ i litaratury Francuzskaj Respubliki, francuzskuju premiju Miedyčy, premiju sajuza niamieckich knihahandlaroŭ. Ad kanca 90-ych jaje rehularna ŭznaharodžvajuć na Zachadzie, a voś nivodnaj premii ŭ Biełarusi jana tak i nie atrymała.
Darečy, u rasijskich ŚMI z hoda ŭ hod kačuje adna i taja ž pamyłka, što Aleksijevič žyvie ŭ Jeŭropie. Nie, jana viarnułasia ŭ Biełaruś i apošnija hady žyvie ŭzimku ŭ Minsku, a ciopłaj paroj — na leciščy kala vytoku Isłačy. Praŭda, pry hetym šmat padarožničaje, sustrakajecca z čytačami va ŭsim śviecie.
Ustała na abaronu Ukrainy i jeŭrapiejskich kaštoŭnaściej
Ad pačatku vajny na Danbasie Śviatłana Aleksijevič adrazu zaniała jasnuju pazicyju. Jana nie saromiejecca nazyvać kalektyŭnym varjactvam toje, što siońnia robicca ŭ Rasii. Jana zaklikaje rasijskich intelektuałaŭ nie maŭčać u hetaj situacyi, nie bajacca vykazvać svajo mierkavańnie.
«Pucin — nie palityk. Pucin — kadebešnik. I toje, što jon robić, heta pravakacyjnyja rečy, jakimi zvyčajna zajmajecca KDB», — heta taksama słovy Aleksijevič.
U niadaŭnim intervju «Našaj Nivie» Śviatłana Aleksijevič skazała: «My majem spravu z ruskim nacyjanalizmam, jaki vielmi niebiaśpiečny. Mnie vielmi škada, što jon paražaje i talenavitych ludziej, jak toj ža Prylepin. Daj boh, kab my acaleli ŭ hetym ruskim nacyjanaliźmie». «Biełaruś moža vyratavacca tolki, kali pavierniecca ŭ bok Jeŭropy», — dadała jana.
Apošnim časam u rasijskich ŚMI prajšli chvali ckavańnia Śviatłany Aleksijevič.
Kamientary