Ivan Šyła: Što kidajecca ŭ vočy maładomu biełarusu, jaki viarnuŭsia z Polščy
Ja siomy hod žyvu nie z baćkami, ź ich adzin pravioŭ u vojsku i piać u Polščy. Z darosłym žyćciom znajomiŭsia mienavita tam, tamu apošnija dva miesiacy ŭ Minsku dla mianie ŭ mnohim — novy śviet.
Pasprabuju heta ŭsio apisać. Nijakaj statystyki, tolki maje ŭražańni.
1. Darahija mašyny
Ja vučyŭsia ŭ dvuch univiersitetach u Polščy, i mnohija adnakurśniki pryjazdžali na vučobu na mašynach. Niezaŭvažna. Ułasny aŭtamabil u studenta — davoli zvykłaja sprava, pra heta nie razmaŭlajuć, i ja nie viedaŭ, jaki ŭ kaho abjom ruchavika i kolki žare bienzinu. Bolš za toje, mnohija palaki nie jeździli na vučobu na mašynie, bo ŭ centry było ciažka z parkoŭkaj.
U biełarusaŭ aŭtamabil zajmaje važnaje miesca siarod tem, jakija treba abmiarkoŭvać. Mašyna ŭ Biełarusi maje važnaje značeńnie dla prestyžu, i ja viedaju mnoha situacyj, kali ludzi nabyvajuć vielmi darahi aŭtamabil, pazyčajučy hrošy, i paśla faktyčna na im nie jeździać, aščadžajučy na palivie.
Mašyna — heta toje, što ludzi bačać, i biełaruskaja ścipłaść tut nie pracuje. Tamu,
pa maich uražańniach, dola darahich mašyn u Minsku bolšaja, čym u Varšavie. Zatoje, u polskaj stalicy jany naviejšyja, pieravaha addajecca praktyčnaści, a nie vyhladu.
2. Tema vandrovak
Pra što tady razmaŭlać maładym? Aproč kłubaŭ, ałkaholu, stasunkaŭ i pierśpiektyŭ pracaŭładkavańnia, u Polščy čaściej, čym u nas, havorać pra pajezdki za miažu.
Absalutna narmalna dva razy na hod kudy-niebudź latać. Jak dla studentaŭ, tak i dla ich baćkoŭ. Płanavańnie padarožžaŭ i uražańni — zvykłaja tema na pierakury.
Kurać u Polščy mienš, darečy.
Jeździć na Novy hod u Francyju ci letam školnym aŭtobusam u Italiju dla polskaha školnika źjaŭlajecca niečym padobnym na pajezdku biełaruskaha ŭ minski «Makdonalds». Adbyvajecca tam toje samoje, što ŭ našych pajezdkach i dziciačych łahierach — ałkahol, nastupstvy ałkaholu, nastaŭniki, jaki zaŭvažajuć nastupstvy ałkaholu, seks. Ale heta moža być u słavackich harach albo ŭ prościeńkim hateli la Paryža.
3. Kvadratnyja mietry
Zatoje ŭ Polščy niama takoj kolkaści razmoŭ pra kvatery.
Polskija maładyja ludzi niezadavolenyja ŭradam, nie chodziać na vybary albo niezadavolenyja, što inšyja maładyja ludzi nie chodziać na vybary. Polskija junaki pieražyvajuć pra budučy zarobak i narakajuć na rynak pracy, ale pra toje, dzie žyć, razmaŭlajuć mienš. Narmalna zdymać kvateru, i heta nievialikaja žyćciovaja paraza ŭ 30, ale ŭ hetym uzroście mahistr kiravańnia moža mieć choć i nie profilnuju pracu, ale pracu z damovaj, što vyrašaje hetuju sacyjalnuju i žyćciovuju patrebu — mieć ułasnaje žyllo.
Adnosina cany kvadratnaha mietra da siaredniaha zarobku ŭ Polščy mienšaja, čym u Biełarusi, a staŭki pa kredytach tam nie pieravyšajuć 2% u hod, tamu nichto asabliva nie pieražyvaje. Ja nivodnaha razu nie čuŭ razmoŭ «Mareku baćki nabyli kvateru, vo pašancavała». Moža i nabyli, ale heta nie robić jaho hałoŭnaj zorkaj patoku.
4. Niebiaśpiečnyja polskija hopniki
Ja jašče ŭ 15 hadoŭ zaŭvažyŭ, jak modna apranutyja chłopcy ŭ salihorskim kłubie skakali na hałavie inšaha modna apranutaha chłopca. Tady ja zrazumieŭ, što vopratka ŭ nas nijak nie ŭpłyvaje na toje, jaki pierad taboj čałaviek.
Jasna, što ŭ Polščy ty taksama nie možaš vyznačyć, chto pierad taboj pa tym, jak jon apranuty. Ale vyličyć imaviernaść taho, što paśla prośby ab cyharecie ty atrymaješ u tvar, tam možna dakładniej.
Polskija hopniki apranajucca pa-inšamu, jany asobny sacyjalny kłas, jaki pavodle vopratki, darečy i nazyvajecca — «dresy», što ŭ pierakładzie aznačaje «spartovyja kaściumy».
I samaje važnaje — heta viedajuć i sami «dresy» i ludzi, jakija na ich hladziać.
Heta nie značyć, što ŭ Polščy ja paźbiahaŭ bojek. Zusim nie. Bili mianie paru razoŭ, ale tolki «dresy».
Hetyja «paru razoŭ» — faktyčna adzinyja bojki, jakija mnie davodziłasia nazirać za piać hadoŭ.
U načnych kłubach Polščy bačyŭ bojku tolki adnojčy, ale pryznajusia, što sam jaje pačaŭ. Akurat paśla razmoŭ pra toje, što nikoli ich nie bačyŭ u kłubach.
Ale tam byli polskija fanaty, jakija mianie, mirnaha biełarusa, sapraŭdy dastali.
5. Niebiaśpiečnyja polskija fanaty
Darečy, pra polskich fanataŭ. Heta realna taja katehoryja, jakoj ja bajaŭsia.
Byvała, horad pierakryvali, u im dziažuryła palicyja sa zbrojaj i ŭ poŭnaj amunicyi, sami «kiboły» (tak heta pa-polsku) spyniali ciahniki sa svaimi apanientami i ŭčyniali bojki prosta ŭ poli albo jak minimum razhojdvali hetyja ciahniki na stancyjach i špurlalisia butelkami.
6. Bolš anhlijskaj movy i zamiežnikaŭ
I znoŭ viartajučysia da toj bojki z fanatami. Jana stała davoli masavaj, i suprać polskich fanataŭ byli my, biełarusy, a taksama irancy, francuz i šviedy. Nie tolki mianie dastali «amatary futboła», pierad studentami ź Irana jany ŭzdymali pravuju ruku ŭ nacysckim vitańni. Ale razmaŭlali i pravakavali pa-anhlijsku.
Tamu tut dva važnyja i davoli prostyja momanty — u Polščy bolš zamiežnikaŭ na vulicy, i palaki našmat bolš masava i lepš vałodajuć zamiežnymi movami.
7. Čystyja vulicy i bolš milicyi
Banalny fakt, jaki ja tolki paćvierdžu, — vulicy ŭ nas čyściejšyja i kolkaść milicyi adrazu kidajecca ŭ vočy.
Heta pry tym, što ŭ Polščy jaje taksama šmat, ale staŭleńnie da pravaachoŭnikaŭ inšaje. Ź imi spračajucca albo nie padymajucca, kali jany padychodziać. Polski student nie budzie vyklučany paśla zatrymańnia i pratakoła, tamu biełaruski bolš aściarožny.
Polskaja palicyja ŭ bolšaści situacyj bolš vietlivaja, i mnohija zvykłyja dla Biełarusi hrubaści z boku milicyi tam nieviadomyja. Choć mnie adnojčy ad polskaj palicyi dastałasia ŭ lepšych našych tradycyjach — pryčym, pravaachoŭniki pryhavorvali «Vali nach** u svaju Biełaruś».
Ja byŭ studentam-pijakam, ale, vidać, mnohich takich situacyj udavałasia paźbiehnuć — u hetym sensie ŭ Polščy zroblena pravilna:
u Polščy ŭ studenckija internaty palicyja nie moža zajści biez dazvołu rektara. Zachodzić miascovaja achova, jakaja nie moža składać pratakoły, ale moža vyrašać kanflikty. I bolš łahodna.
8. Invalidy, pierałomy i bamžy
Ja nie dumaju, što ŭ Biełarusi mienš invalidaŭ na vazkach, ale ich mienš na vulicach. Taksama nie dumaju, što kolkaść biazdomnych u nas mienšaja za Polšču, ale ŭ Biełarusi za źjaŭleńnie na vakzale mohuć zatrymać i adpravić na «sutki», a ŭ Polščy tolki vypravadzić.
Toje samoje ź pierałomami.
Ludziej z zahipsavanymi nahami našmat čaściej pabačyš u Polščy, čym u nas. Albo hips tam nakładajuć nie ŭ samych składanych vypadkach, albo tam pryniata chadzić na rabotu navat ź pierałomami. Što łahična — u Polščy bolš ludziej pracuje «na siabie», a ŭ Biełarusi — na dziaržaŭnych pradpryjemstvach.
9. Vyšynia vyšejšaj adukacyi
U Biełarusi ŭ mianie ličanyja znajomyja nie atrymali vyšejšaj adukacyi albo nie sprabavali jaje atrymać. U Polščy takich moža być tracina. Nichto nie zahaniajecca.
Patrabavańni da vyšejšaj adukacyi ŭ Polščy vyšejšyja, skončyć VNU ciažej. U Biełarusi kamiercyjnyja VNU i płatnyja patoki dziaržaŭnych univieraŭ vydajuć dypłomy prosta za sam fakt naviedvańnia ciaham čatyroch hadoŭ. U Polščy takoha niama.
10. Ajfony i makarona
Ścipłamu biełarusu vielmi važna, jak jon vyhladaje. Pry ŭtraja nižejšych, čym u Polščy, zarobkach u nas skroź doški honaru.
U Biełarusi ajfony majuć tyja, chto jeść adnu makaronu. I hetyja ž ludzi na vychodnych traciać u kłubach 100 dalaraŭ. Ja taksama tak rablu.
11. Chto bolš pje
Ałkahol u Polščy možna nabyć paŭsiul i kali chočaš. Nichto nie kaža pra biazbožny ŭrad, jaki spajvaje nacyju.
U Polščy bolš baraŭ i kaviarniaŭ, jak zrešty, i cerkvaŭ i kniharniaŭ.
Pryniata jeści na vulicy, pryniata čaściej vychodzić u horad.
Bolš masavych imprez na vulicach, piknikoŭ dla haradžan na vulicach, kancertaŭ, kłubaŭ i piešachodnych zon. I pry ŭsim hetym, mienš čyrvonych tvaraŭ u ludziej.
Biełarusy vyhladajuć śpitaj nacyjaj, i ja pramaŭču pra siabie. Filtry ŭ instahramie ratujuć śviet.
Pra pić: kali bolš načnych kłubaŭ — heta tamu, što tudy chodziać. Palaki vypivajuć u kłubach i mnoha vypivajuć doma. Ale pierad tym, jak pajści na imprezu. U nas impreza doma, da kanca i z muzykaj na kuchni.
Vizualna ŭ Polščy mienš toŭstych ludziej i bolš ludziej zajmajecca sportam. Kažuć, rastučaja kolkaść fitnes-centraŭ niepaźbiežnaja dla raźvitych krain. U Biełarusi sport jašče i daražejšy.
12. Dźviery i lifty
U minskim mietro prytrymlivajuć dźviery, i heta vielmi miła. Ale ŭ nas mohuć dziŭna hladzieć, kali ty vitaješsia sa spadarožnikami ŭ płackartach (u kupe, viadoma, usie siabry i dzielacca ježaj), razmaŭlaješ ź nieznajomymi susiedziami ŭ lifcie albo ŭśmichaješsia nieznajomym na vulicach.
A ŭ Polščy pry vychadzie ź lifta ludzi — znajomyja i nieznajomyja — kažuć adzin druhomu «dzieńkuje». «Dziakuj za kampaniju», značyć.
Darečy, na Polšču jak na niavietlivuju krainu hladzieć usie zamiežniki. Nie byli ŭ Biełarusi.
13. Pramocyi i vybar
Tut ničoha novaha, my prosta adstajom na 10 hod.
U Polščy kala 200 restaranaŭ «Makdonalds», u Biełarusi budzie 50. Ich adkryćcio pierastanie być padziejaj, a školnikaŭ pierastanuć tudy vazić. Tak i z vopratkaj, mnohimi servisami (Uber užo tut) i kolkaściu soŭsaŭ u Maku, vybaram koły ci sokaŭ u kramach.
Spadziajusia, što ŭ nas buduć pramocyi i nie tolki samalotnyja łaŭkosty, a, naprykład, aŭtobusnyja.
Spadziajusia i na toje, što, niahledziačy na patrebu ŭzhadniać ź Minabarony, pa kolkaści punktaŭ vajfaj Biełaruś taksama niekali zraŭnajecca z Polščaj.
Tam ja hod nie karystaŭsia sim-kartaj, bo paŭsiul, dzie ja chadziŭ, byŭ vajfaj, a pišu ja lepš, čym razmaŭlaju. U Kijevie było toje samoje, a ŭ Biełarusi ja zmahajusia, ale chutka zdamsia.
«Ja pryjechała ŭ 4:50 i była ŭ čarzie 77-ja». Jak ryełtarka nabyvała dla siabroŭki kvateru ŭ elitnym ŽK Minska11
Kamientary