Ci možna pościć biuleteń u sacsietkach? Jak reahavać na zaŭvahu kamisii? Adkazy na pytańni pra vybary
U krainie startujuć prezidenckija vybary. Tut.by paprasiŭ kaardynatara kampanii «Pravaabaroncy za svabodnyja vybary» Uładzimira Łabkoviča adkazać na pytańni, jakija čaściej za ŭsio zadajuć vybarščyki: ci mohuć prymusić hałasavać daterminova, ci dazvolena fatahrafavać biuleteń i ci ŭźniknuć prablemy, kali pryjści na ŭčastak ź biełym (abo jakim-niebudź inšym) branzaletam.
1. Kali pačynajecca hałasavańnie?
Daterminovaje hałasavańnie startuje siońnia, 4 žniŭnia, i praciahniecca da 8 žniŭnia. Vybarčyja ŭčastki pracujuć z 10.00 da 14.00 i z 16.00 da 19.00. Asnoŭny dzień hałasavańnia — 9 žniŭnia. U hety dzień ŭčastki buduć pracavać ad 8.00 da 20.00.
2. Ci možna prymusić vybarščyka hałasavać daterminova?
Vybarščyka naohuł nielha prymusić hałasavać ni daterminova, ni ŭ asnoŭny dzień vybaraŭ. Heta jaho prava, ale nie abaviazak, — kamientuje Uładzimir Łabkovič. — U Vybarčym kodeksie paznačana: daterminovaje hałasavańnie (art. 53) praduhledžana dla vybarščykaŭ, u jakich niama mahčymaści ŭ dzień vybaraŭ pryjści na ŭčastak. Heta značyć, vybarščyk sam vyrašaje: moža jon hałasavać ci nie.
3. Ci možna sfatahrafavać biuleteń navat kali adčynienyja štorki ŭ kabinie dla hałasavańnia?
U art. 9 Vybarčaha kodeksa Biełarusi havorycca: «hałasavańnie na vybarach i refierendumie źjaŭlajecca tajnym: kantrol za volevyjaŭleńniem vybarščykaŭ padčas hałasavańnia zabaraniajecca».
Spasyłajučysia na hety artykuł, Uładzimir Łabkovič adznačaje: tajamnica hałasavańnia — heta toje, što naležyć samomu vybarščyku. I jon sam vyrašaje: fatahrafavać biuleteń ci nie. Jon moža źniać jaho, kab, naprykład, pakazać blizkim i siabram.
I heta nie parušeńnie zakona. Ale jość niuans — biuleteń nielha raźmiaščać u sacyjalnych sietkach abo ŚMI da 20.00 dnia hałasavańnia (9 žniŭnia). Inakš heta budzie rasceniena jak ahitacyja, — kaža pravaabaronca. — Luboje ŭmiašańnie ŭ dziejańni vybarščyka, jaki znachodzicca ŭ kabincy, — umiašańnie ŭ tajamnicu hałasavańnia.
Pa słovach Łabkoviča, roliki na telebačańni, u jakich havorycca ab tym, što zakanadaŭstva nie praduhledžvaje mahčymaści źniać svoj biuleteń, uvodziać ludziej u zman:
— Zakanadaŭstvam šmat čaho nie praduhledžana. Naprykład, što doma možna chadzić u šortach. U dadzienym vypadku pramoj zabarony na zdymku biuletenia niama. A paśla 20.00 naohuł nichto nie maje prava zabaranić čałavieku raspaviadać, jak jon prahałasavaŭ.
4. Ci možna nie zachodzić u kabinku, a prahałasavać prosta pierad kamisijaj?
Voś, što na hety kont skazana ŭ art. 52 Vybarčaha kodeksa: «Biuleteń zapaŭniajecca hałasujučym u kabinie abo pakoi dla tajnaha hałasavańnia. Pry zapaŭnieńni biuletenia zabaraniajecca prysutnaść kaho b to ni było, akramia taho, chto hałasuje».
Vychodzić, hałasavać na vačach u kamisii nielha.
5. Što adkazvać členam kamisii, kali zabaraniajuć fatahrafavać?
- Siabram kamisii treba skazać, što jany parušajuć tajamnicu hałasavańnia i nie majuć prava ŭmiešvacca, heta hrubaje parušeńnie zakanadaŭstva. A taksama paprasić ich nazvać dakładnuju pravavuju normu i paznačyć artykuł Vybarčaha kodeksa, dzie prapisany zabarona na zdymku, — tłumačyć Uładzimir Łabkovič.
6. Kali pryjści na vybarčy ŭčastak ź biełym branzaletam, jaho mohuć paličyć ahitacyjaj?
Na dumku pravaabaroncy, bieły branzalet niemahčyma adnieści da ahitacyi, heta pradmiet aksiesuara. Navat kali chtości paličyć inakš, to prablemy mohuć uźniknuć (čaho nie pavinna naohuł być) u samoha vybarščyka, ale nie kandydata.
— Jon nie adkazvaje za dziejańni ludziej. Bo chtości moža prosta na vybarčym učastku kazać inšym: «Abaviazkova hałasujcie za Cichanaŭskuju!»I ŭ hetym vypadku jon jaje nie padstaŭlaje, jana nie niasie za heta adkaznaści i nie moža być źniataja ź pieradvybarnaj honki — kaža Uładzimir Łabkovič. — Što takoje ahitacyja? Heta materyjały albo słovy, jakija padachvočvajuć inšych vybarščykaŭ prahałasavać «za» albo «suprać» taho ci inšaha kandydata. Najaŭnaść biełaha branzaleta abo stužački nie padachvočvaje inšych ludziej da hałasavańnia za peŭnaha kandydata.
7. Ci mohuć siabry vybarčaj kamisii paprasić źniać branzalet?
U hetym vypadku, jak i ź situacyjaj zdymki biuletenia, treba prasić spasłacca na kankretny zakanadaŭčy akt, jaki zabaraniaje nasić bieły branzalet, raić pravaabaronca.
8. Ci možna skłaści biuleteń u niekalki razoŭ pierš, čym kidać u skryniu dla hałasavańnia? Jaho zaličać?
- Niama vyraznaha patrabavańnia, jak nieabchodna skłaści biuleteń pierad tym, jak kinuć u vybarčuju skryniu. Ale jość śpis padstaŭ, pa jakich jaho mohuć pryznać niesapraŭdnym (hł. adkaz na nastupnaje pytańnie), i ŭ dadzienym vypadku ŭsio adno: ci skručany biuleteń u trubačku, ci ź jaho zrobleny samalocik, jon usio roŭna budzie sapraŭdnym — kaža pravaabaronca.
9. Jaki biuleteń mohuć pryznać niesapraŭdnym?
U art. 55 Vybarčaha kodeksa pieraličana, u jakich vypadkach biuleteń nie zaličać:
- kali na advarotnym baku adsutničajuć podpisy členaŭ učastkovaj kamisii;
- kali pastaŭleny znak bolš čym u adnym kvadracie ci nie pastaŭleny ŭ nivodnym ź ich.
— Samy važny kryteryj pry pryznańni biuletenia niesapraŭdnym — kali niemahčyma vyznačyć volevyjaŭleńnia. Naprykład, biuleteń pusty albo staić adznaka ŭ dvuch kvadracikach, naprykład, nasuprać Łukašenki i Kanapackaj, — tłumačyć Łabkovič. — Jašče adna pryčyna — parvany biuleteń albo niavyśvietlenaha ŭzoru.
— A kali na biuleteni čałaviek niešta napiša? Taksama pryznajuć niesapraŭdnym?
— Naprykład, kali budzie napisana « Ja — za Łukašenku!», ale čałaviek pastavić znak nasuprać Kanapackaj, tady heta moža stać padstavaj, kab ličyć jaho niesapraŭdnym. Tamu što volevyjaŭleńnie niezrazumiełaje. Pa inšych vybarčych kampanijach mahu skazać, što na praktycy sapraŭdnymi pryznavali biuleteni, kali na ich było niešta napisana. Hałoŭnaje patrabavańnie — biuleteń pavinien być lehitymnym, a volevyjaŭleńnie vybarščyka zrazumiełym.
10. Ci jość u biuleteni hrafa «suprać usich»?
Tak, u biuleteni ŭ ałfavitnym paradku buduć paznačanyja imiony ŭsich kandydataŭ u prezidenty, a ŭ samym kancy hrafa «suprać usich».
Kamientary