«Ruski čałaviek chutčej pamre, čym pryznaje, što pamylaŭsia». Ese Sašy Filipienki

Pryvodzim jaho ź nievialikimi skaračeńniami. 

«Ja pierajazdžaju ŭ Rasiju ŭ 2004 hodzie, kali Łukašenka zakryvaje moj univiersitet. Ja mahu pajechać na navučańnie ŭ vydatnuju Prahu, vybrać Varšavu abo cudoŭny Krakaŭ, ale maja babula kaža, što luby adukavany małady čałaviek prosta abaviazany choć by niekalki hadoŭ svajho žyćcia pažyć u Sankt-Pieciarburhu. Ja čamuści słuchaju jaje.

Da pierasialeńnia ŭ samuju vialikuju krainu śvietu ja paśpieŭ pavučycca na fiłasofskim fakultecie ŭ Jeŭrapiejskim humanitarnym univiersitecie Minska, dzie vykładčyki pryvivali nam adnu i vielmi prostuju zvyčku — usiakaje vykazvańnie varta pačynać sa słova «vierahodna». «Vierahodna, toje i toje, vierahodna, tak i tak». My nikoli ničoha nie viedajem dakładna, my dalokija ad iściny. My možam tolki mierkavać. Padčas debataŭ my tolki vykazvajem svoj punkt hledžańnia, i jon, całkam mahčyma, niapravilny. «Vierahodna, — nastojvali maje nastaŭniki, — zastajecca adzina dapuščalnym portam adpraŭleńnia luboj dumki». Usio, što my možam, — vahacca — zadavać pytańni i pavolna, krok za krokam, akuratna nabližacca da krochkaj iściny, jakaja, całkam mahčyma, adrazu rassyplecca ŭ našych rukach. Ja sumniavajusia — značyć, ja isnuju — pierafrazujučy Dekarta, vučyli nas.

U pieršy ž dzień ja razumieju, što ŭ Rasii heta praviła pieravažna nie pracuje. Zvarot «na samaj spravie» — voś z čaho tut, jak praviła, pačynajuć vykazvańnie. Parazit? Simptamatyčny.

«Na samaj spravie ŭ Jeŭropie ŭsie hiei», «na samaj spravie sudździ nienavidziać našu futbolnuju zbornuju», «na samoj spravie Pucin vialiki lidar», «na samaj spravie ŭsio zło ad Amieryki», «na samaj spravie my — ruskija — Boham abrany narod».

Z časam ja pryvykaju, što redki čałaviek u Rasii maje zvyčku sumniavacca. Ja dumaju, što ŭ hetym «na samaj spravie» i toicca vialikaja kolkaść prablem rasijskaha hramadstva.

Mnie zdajecca (ja, viadoma, mahu pamylacca), što adna z fundamientalnych prablem Rasii schavanaja tut — sumniavacca i pryznavać svaje pamyłki — pryraŭnoŭvajecca da parazy. Ruski čałaviek chutčej pamre, čym pryznaje, što nie mieŭ racyi. Sumniavacca tut — aznačaje pakazvać svaju słabaść, a być słabym u krainie, dzie stahodździami isnuje kult siły — ni ŭ jakim razie nielha.

Pavialičyć

Usia sistema adukacyi ŭ Rasii ŭładkavanaja tak, što čałaviek tut nie vučycca, ale atrymlivaje viedy. Viedy ŭ Rasii nie nabyvajucca, ale pieradajucca, jak kavid.

U samaj vialikaj krainie śvietu pa-raniejšamu lubiać ŭračystyja patočnyja lekcyi. Padčas hetych mierapryjemstvaŭ ad vas nie patrabujecca ŭdzieł, ad vas patrabujucca tolki pakorlivaść i pryniaćcie. Pačuli, zapisali, vyvučyli, zdali. Nie treba pytacca —nieabchodna choć niešta zapaminać. Jak vynik: my atrymlivajem vializnuju kolkaść ludziej, jakija pačynajuć frazu sa zvarotu «na samaj spravie». Čamu? Tamu što jany pryvykli da taho, što im pieradajuć ŭmoŭna «vyvieranyja» viedy.

Mahčyma, televizar chłusić vam? Na samaj spravie nie!

Z apanientam z Rasii, zusim nie važna, libierał jon ci čałaviek, jaki nazyvaje libierałaŭ «libierastami», jak praviła, składana padtrymlivać dyskusiju. U Rasii niama kultury sumnievu. Bolšaść ludziej, ź jakimi ja abmiarkoŭvaŭ hetuju temu, ščyra miarkujuć, što sutnaść sprečki zvodzicca da taho, kab pierakanać «praciŭnika», ale zusim nie da taho, kab chacia b na krok nablizicca da iściny (kali heta naohuł mahčyma). Prahramy na rasijskim telebačańni, zdajecca, dobraje tamu paćvierdžańnie. Tut hałoŭnaje nie pačuć apanienta, ale pierakryčać jaho. Miascovyja viadučyja nikoli i ni ŭ čym nie sumniavajucca, miascovyja deputaty viedajuć adkazy na ŭsie pytańni, Ministerstva zamiežnych spraŭ, jak mnie zdajecca, naohuł viedaje pra usiu historyju čałaviectva až da jaho apošniaha dnia.

Prezident Rasii i zusim nie ličyć patrebnym apuskacca da ŭzroŭniu «vierahodna». Za ŭsie hady kiravańnia Pucin ni razu nie ŭdzielničaŭ u realnych debatach. Iścina naradžajecca ŭ sprečcy? Nie, iścina naradžajecca ŭ jaho hałavie! Na samaj spravie? Vierahodna…

Dumajecca, prapahandysckaja mašyna ŭ Rasii tak słaŭna pracuje tolki tamu, što hramadstva nie sumniavajecca. Lišni krok, bieskarysnaja funkcyja.

Telehledačy nie znachodziać čas pastavić pad sumnieŭ toje, što im pakazvajuć fiederalnyja kanały. Rabotniki fiederalnych kanałaŭ nie sumniavajucca, što za zroblenaje im ničoha nie budzie, i nie sumniavajucca ŭ mietadyčkach, jakija im prynosiać z Kramla. Sumniavacca — marnavać čas i tolki nabyvać prablemy. Nie sumniavacca — zručna i navat vyratavalna. Dla taho, kab zasumniavacca raptam, nieabchodna prapanavać samomu sabie choć by adzin alternatyŭny varyjant. Dla taho kab prapanavać choć by adzin alternatyŭny varyjant, nieabchodna padnapružycca. Uźnikaje pytańnie: navošta? Da čaho sumniavacca, kali «na samaj spravie» usio i tak zrazumieła?

U hetyja dni, sprabujučy zrazumieć, jak Rasija pryjšła da taho, što vajna suprać Ukrainy mahčymaja, nam važna nie zabyvać, što ŭ rasijskim hramadstvie nie padymajecca pytańnia advarotnaha. A čamu b hetaja vajna była niemahčymaja, kali na samaj spravie ŭsie ukraincy nacysty i kali na samaj spravie heta naša ziamla? Toje, što adbyvajecca ŭ hetyja tydni va Ukrainie, nie imhnienny kanflikt, ale kanflikt mahčymy šmat u čym z-za fundamientalnych prablem ŭnutry ruskaha hramadstva, kanflikt, jaki sychodzić svaimi karaniami hłyboka ŭ adsutnaść kultury sumnievu.

U Rasii razvučylisia słuchać adzin adnaho, u Rasii razvučylisia prymać čužy punkt hledžańnia. U Rasii razvučylisia, kali naohuł kaliści ŭmieli, sumniavacca va ŭłasnych dumkach. Rasijanam, jak praviła, padabajecca toje, što jany kažuć.

Rasijanam (biezumoŭna, nie ŭsim) padabajecca adčuvać svaju pravilnaść — heta asablivaść nacyjanalnaha charaktaru i kali tak budzie praciahvacca i dalej, ničoha dobraha čakać u bližejšyja stahodździ nie varta. Zrešty, ja, chutčej za ŭsio, pamylajusia…»

* Hety tekst piśmieńnik napisaŭ niekalki hod tamu i dapoŭniŭ ciapier z ulikam novych realij.

«Mnie, ščyra kažučy, usio roŭna». Dy na zdaroŭje, Zialenski

• 59
• 0
• 1
• 5
• 1
• 7
• 1
• 0