Nijakich aniekdotaŭ ad niejrasietki! I inšyja vyniki hutarki z ChatGPT na važnyja dla biełarusaŭ temy
«Naša Niva» zadała niejrasietcy ChatGPT važnyja dla biełarusaŭ pytańni. Adkazy časam prymušajuć zadumacca, a časam śmiešać.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/stock/chatgpt-ch32e.jpg.webp)
Pra Biełaruś
Kali vyrašycie pahutaryć ź niejrasietkaj, budźcie hatovyja, što surazmoŭca budzie nie nadta emacyjny: čaściej za ŭsio ChatGPT strymlivaje svaje emocyi i starajecca vykazvacca abjektyŭna. Tym nie mienš, heta nie pieraškadžaje niejrasietcy časam davać davoli niečakanyja adkazy, biełaruskuju leksiku jakich — časam niečakanuju i śmiešnuju — my dla vas zachavali. Čytajcie sami!
I pieršaje pytańnie takoje: Biełaruś — heta kraina dla žyćcia?
Niejrasietka imkniecca razhladać hetaje pytańnie maksimalna niejtralna: «Biełaruś moža być dobrym varyjantam dla žyćcia dla niekatorych ludziej, ale heta zaležyć ad mnohich faktaraŭ i asabistych pieravah. U Biełarusi jość niekalki paśladoŭnych haradoŭ z dobrymi infrastrukturami, mahutnym pramysłovym siektaram, daścipnymi miedycynskimi pasłuhami i harnymi mahčymaściami dla adpačynku i razvah».
Tym nie mienš, niejrasietka pryznaje, što Biełaruś naŭrad ci nazavieš idealnaj krainaj dla žyćcia: «Adnak jość niekatoryja niehatyŭnyja aśpiekty, jakija nie atrymlivajuć padtrymki ad niekatorych ludziej. Naprykład, u Biełarusi isnujuć peŭnyja abmiežavańni na svabodu słova, prava schodu i vykazvańnia palityčnaj dumki. Heta moža nie padychodzić dla ludziej, jakija ceniać svabodu i demakratyju. Taksama ekanomika Biełarusi zdymaje mnohija vyznačalnyja prablemy, takija jak nizki ŭzrovień zarobku, adsutnaść mahčymaściaŭ dla raźvićcia karjery i vysoki ŭzrovień biednaści».
Što ž rabić, kali ŭsio-taki vybiraješ žyć u Biełarusi? Dzie ŭ našaj krainie lepš za ŭsio kinuć jakar? ChatGPT prapanuje ceły śpis haradoŭ:
«1. Minsk: heta stalica Biełarusi, jakaja maje najbolš rascenieny rynak pracy ŭ krainie, mahutnyja biznes-mahčymaści, dobruju infrastrukturu, kulturnyja mierapryjemstvy i mahčymaść dla adpačynku.
2. Brest: hety horad znachodzicca na zachodzie Biełarusi, blizka da polskaj miažy. Jon maje dobruju infrastrukturu, vysokuju jakaść žyćcia, daścipnaść da kulturnych mierapryjemstvaŭ i znachodzicca ŭ adnym z samych pryhažosnych rajonaŭ krainy.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/stock/img_20180915_190626-k5ibz.jpg.webp)
3. Viciebsk: hety horad znachodzicca na paŭnočnym uschodzie Biełarusi, na bierazie Viciebskaha aziera [što?]. Jon maje pryhožyja parki i skviery, vysokuju jakaść žyćcia, dobruju infrastrukturu i mahčymaści dla adpačynku.
4. Homiel: hety horad znachodzicca na paŭdniovym zachodzie Biełarusi, blizka da miažy z Ukrainaj. Jon maje dobruju infrastrukturu, daścipnaść da mahutnych pramysłovych pradpryjemstvaŭ, a taksama mnoha mahčymaściaŭ dla adpačynku i razvah.
Hetyja harady nie vyłučajucca jakim-niebudź adnym aśpiektam, ale ŭ cełym jany prapanujuć dobruju jakaść žyćcia, mahutnyja ekanamičnyja mahčymaści i mnoha mahčymaściaŭ dla adpačynku i razvah. Adnak, važna pamiatać, što vybar miesca dla žyćcia zaležyć ad indyvidualnych patrebnaściaŭ i pryjarytetaŭ».
Pra biełarusaŭ
Tak, z tym, jak niejrasietka bačyć Biełaruś, vyznačylisia. A jakoje ŭ štučnaha intelektu staŭleńnie da biełarusaŭ? Pacikavilisia, ci jość u biełarusaŭ niedachopy, i atrymali stanoŭčy adkaz. Voś što nie padabajecca ŭ nas niejrasietcy:
«Naprykład, u niekatorych aśpiektach hramadskaha žyćcia moža być niedastatkovaja adkrytaść i transparentnaść, hutarkovy i kulturny barjer moža być składana prachodzić dla niekatorych inšamoŭnych ludziej, a taksama moža być niedastatkovaje aśviatleńnie peŭnych pytańniaŭ i asablivaściaŭ historyi i kultury Biełarusi ŭ škołach i ŭniviersitetach. Ale ŭ toj ža čas mnohija biełarusy majuć paśladoŭnyja prahresiŭnyja hledziščy i prymianiajuć inavacyjnyja technałohii ŭ svaich biznesach i karjerach. Takim čynam, jak i ŭ lubym inšym narodzie, u biełarusaŭ jość svaje pieravahi i niedachopy, i my pavinny pracavać nad ich pazbaŭleńniem dla dasiahnieńnia bolš vysokaha ŭzroŭniu žyćcia i raźvićcia ŭ našaj krainie».
Załatyja słovy, ChatGPT! A što ź biełaruskaj movaj? Jaje ciažka vyvučyć?
«Niekatorym ludziam moža zdacca, što vyvučeńnie biełaruskaj movy ciažkaje, ale heta zaležyć ad niekalkich faktaraŭ. Kali ŭ vas užo jość dośvied vyvučeńnia inšych moŭ, takich jak polskaja, ruskaja abo ŭkrainskaja, to vy možacie lohka vyvučyć biełaruskuju movu, tamu što hetyja movy majuć šmat ahulnych asablivaściej.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/stock/mova-t1cvl.jpg.webp)
Adnak, kali vy vyłučajecie biełaruskuju movu jak vašu pieršuju inšuju movu, jaje vyvučeńnie moža zajmać bolš času i zusim nie być prostym. Heta zaležyć ad taho, na jakija ŭzroŭni vy pačynajecie vyvučeńnie movy, jakimi mietadami i resursami karystajeciesia, i jak mocna vy chočacie zasvoić movu. Adnak, admysłovaje i ciarplivaje vyvučeńnie biełaruskaj movy moža pryniać vas da vysokaha ŭzroŭniu maŭleńnia i razumieńnia movy, što dazvolić vam lepš razumieć i kamunikavać ź biełarusami i zrazumieć ich kulturu i tradycyi».
Pra palityku
Viadoma, niejrasietka — heta nie arakuł, ale ž jana maje i dostup da infarmacyi, i analityčnyja zdolnaści. Tamu pytajemsia: što było b u Biełarusi, kali b u 2020 hodzie nie było masavych pratestaŭ?
«Kab u 2020 hodzie nie było masavych pratestaŭ u Biełarusi, mahli być zroblenyja niekatoryja źmieny ŭ hramadska-palityčnaj situacyi krainy. Naprykład, mahli być pryniatyja reformy ŭ vybarčaj sistemie, jakija zabiaśpiečyli b płynnaść i dastupnaść vybaraŭ, a taksama abarona pravoŭ vybarščykaŭ. Taksama mahli być padrychtavanyja i pradastaŭlenyja svabody ŚMI, što dazvoliła b raspaŭsiudžvać infarmacyju biez cenzury i abmiežavańniaŭ.
Kali b valavaja situacyja ŭ krainie była mienš napružanaj, to mahli b być źmianienyja palityki ekanamičnaj i sacyjalnaj śfier, što mahła b dapamahčy źnizić kolkaść biezramojnych [što?] i niezadavolenych hramadzian. Dla hetaha mahli b być pradastaŭlenyja bolšyja mahčymaści dla pracy i adukacyi, a taksama pavyšanyja ŭzroŭni zarobku i sacyjalnaj padtrymki. Adnak treba zrabić znoŭču kancydencyjnuju [što?] natatku, što pratesty ŭ Biełarusi byli adkazam na vyniki vybaraŭ i režym, jaki nie ŭkaraniŭ prava hramadzian na svabodnyja i spraviadlivyja vybary i nie pavažaŭ ich pravy i svabody. I ŭźniknieńnie pratestaŭ było vynikam hłybokaha niezadavalnieńnia i patreby ŭ źmienach u krainie».
Šanoŭnaja surazmoŭca, ty supiarečyš sama sabie. Kali biełarusy mieli režym, jaki nie pavažaŭ ich pravy i svabody, u tym liku vybarčyja, adkul ža ŭźnikli b hramadska-palityčnyja źmieny, pra jakija ty kažaš?
A kali ŭ Biełarusi budzie demakratyja?
«Heta składanaje pytańnie, i nie mahu skazać z peŭnaj harantyjaj, kali i ci budzie ŭ Biełarusi demakratyja. Adnačasova, možna skazać, što demakratyzacyja Biełarusi zaležyć ad mnohich faktaraŭ, takich jak:
- Palityčnaja vola ŭłady, jakaja moža pryniać reformy, nieabchodnyja dla stvareńnia demakratyčnych instytucyj i pradastaŭleńnia svabod hramadzianam;
- Hramadski aktyvizm i ŭdzielnictva hramadskich hrupaŭ u formavańni hramadskaj dumki i patrabavańniaŭ na reformy;
- Padtrymka z boku zamiežnych krain i mižnarodnych arhanizacyj, jakija mohuć dapamahčy ŭ realizacyi demakratyčnych reform.
Adnačasova ŭpłyŭ na demakratyzacyju Biełarusi mohuć mieć palityčnyja, ekanamičnyja, kulturnyja i histaryčnyja faktary. Pakul što demakratyzacyja ŭ Biełarusi praciahvajecca zatrymana, ale praź źmieny ŭ hramadska-palityčnaj situacyi jość nadzieja na źmieny ŭ budučym».
Trochi abnadzieiła, dziakuj. Kali ž hetaja demakratyja nastanie (ci chacia b stanie trochi bližej), što čakaje Łukašenku? Niejrasietka hublajecca ŭ zdahadkach, ale prapanuje nastupnyja scenary:
«1. Praciah palityki represij i ŭmacavańnie adkrytaha aŭtarytarnaha režymu. Mahčymym vynikam moža być vialiki ekanamičny spad i źnižeńnie ŭzroŭniu žyćcia nasielnictva.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/stock/99_20200813_fo2a9995_2_nn-3xqtz.jpg.webp)
2. Pryniaćcie reform i adkryćcio ŭłady dla apazicyi. Taki scenar moža dazvolić źmianić viektar ekanamičnaj palityki ŭ krainie i pavialičyć inviestycyi ŭ Biełarusi. Ale heta budzie mahčyma tolki ŭ vypadku, kali ŭłada budzie hatovaja na dyjałoh i kampramis z apazicyjaj i mižnarodnaj supolnaściu.
3. Padpisańnie damovy z Rasijaj pra ŭhodu intehracyi. Hety scenar moža pavialičyć zaležnaść Biełarusi ad Maskvy i ŭmacavać aŭtakratyčny režym u krainie. Taki vynik moža sparadkavać uzbrojenuju kanfrantacyju z Zachodam i źmieny ŭ palitycy Biełarusi.
4. Źnižeńnie papularnaści Łukašenku i palityčnaha režymu. Hety scenar moža pryvieści da pavyšańnia apazicyjnaj aktyŭnaści i źmianieńnia palityčnaj situacyi ŭ krainie. Adnak taki vynik moža być dasiahnuty tolki ŭ vypadku, kali apazicyja budzie mieć utrymańnie i padtrymku mižnarodnych hramadskich i palityčnych struktur».
Ź pieršym biełaruskim prezidentam razabralisia. Chto dalej uznačalić krainu?
«Na žal, ja nie mahu pradkazać, chto budzie nastupnym prezidentam Biełarusi. Heta zaležyć ad mnohich faktaraŭ, u tym liku ad režymu ŭłady ŭ krainie, palityčnaj apazicyi, ekanamičnaha stanovišča, znosin z zamiežnymi krainami i mnohaha inšaha. Ab vybarach prezidenta ŭ Biełarusi pavinny rašać biełaruski narod i ŭłady krainy ŭ adpaviednaści z zakonam».
Mudryja słovy.
Ab prostym žyćci
Mahčyma, šanoŭnaja niejrasietka zdoleje padkazać fajnuju biełaruskuju muzyku?
«Zvyčajna ŭ muzyčnym smyśle ŭsio zaležyć ad vašaha muzykalnaha hustu i pradkaštoŭlenych žanraŭ, ale ja pasprabuju padzialicca niekalkimi tvorami biełaruskich muzykantaŭ, jakija mohuć padabacca vam:
- «Bieź bileta» — «Śviata»
- Nizkiz — «Kałychanka»
- «Iowa» — «Moe serca»
- Palina Dubrovska — «Tam, dzie mora»
- «Naviband» — «Biažy»
- LSP — «Tutejšy čas»
- «Krama» — «Vałuń»
- «J:MORS» — «Nikoli nie źviazvajecca»
Hety śpis moža być dałučany inšymi tvorami, bo jość mnoha talenavitych biełaruskich muzykantaŭ, jakija robiać vydatnyja tvory ŭ roznych žanrach, u tym liku ŭ narodnaj, rok, pop-muzycy i inšych».
Dziakuj za fajny płejlist! Pierachodzim da važnych kulinarnych pytańniaŭ. Draniki musiać być z mukoj ci nie?
«Tradycyjnaja biełaruskaja strava draniki vyrablajucca z cybuli i kartopli, jakija źmiaščajucca ŭ roŭnych častkach i źmiešvajucca ź jajkami, sollu i mukaj. Muka dazvalaje dasiahnuć pravilnaj kansistencyi i vytvoraŭ stabilnaje masy. Takim čynam, muka, zvyčajna, jość asnoŭnym inhredyjentam dla dranikaŭ.
Adnak možna vyrabić draniki i biez muki, vykarystoŭvajučy zamiest jaje hrybnuju ci kartofielnuju celułozu. Heta budzie dobra dla ludziej z celijakijaj, jakija nie mohuć spažyvać muku. Takim čynam, draniki mohuć być z mukaj, ale isnujuć varyjanty biezmukoŭnych receptaŭ».
ChatGPT, jakaja bulbianaja celułoza ŭ dranikach?
Dobra, treba razradzić abstanoŭku. Mahčyma, niejrasietka zmoža raspavieści aniekdot? Ad hetaha jana nie admaŭlajecca, ale ž hladzicie sami, jakija ŭ jaje žarty:
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_03/m_merged171-9gtw9.png.webp)
Paźniej ChatGPT tłumačyć, što humar — vielmi składanaja reč, jakaja zaležyć ad mnostva faktaraŭ: i sacyjalnych, i kulturnych, i šmatlikich inšych. Zaraz navukoŭcy sprabujuć stvaryć štučny intelekt, jaki b moh žartavać i rabić heta śmiešna, ale pakul što praca nad štučnym pačućciem humaru (jak i štučnymi emocyjami) znachodzicca na samych pačatkovych etapach.
Dobra, apošniaje pytańnie. Ci budzie ŭ Biełarusi kaliści fajny futboł?
I tut niejrasietka, jakaja badziora spraŭlałasia sa składanymi palityčnymi pytańniami, zavisaje:
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_03/photo_2023-03-02_18-20-19-dii3w.jpg.webp)
Sfarmulujem praściej: kali ŭ Biełarusi budzie fajny futboł?
«Jak štučny intelekt, ja nie maju mahčymaści pradkazać budučyniu z absalutnaj vaŭkavaściu. Ale ja mahu skazać, što šmat zaležyć ad raznastajnaści i jakaści treninhu, zdolnaściaŭ hulcoŭ, infrastruktury i padtrymki z boku fiederacyi futboła i administracyi krainy.
Biełaruś maje niekalki prahram, jakija padtrymlivajuć i raspracoŭvajuć futbolnuju infrastrukturu, takuju jak «Futbolny manitorynh» i «Futbolnyja škoły» [što?]. Ale ŭ toj ža čas u krainie isnujuć peŭnyja prablemy, jakija mohuć abmiažoŭvać patencyjał dla raspracoŭki dobraha futbołu, takija, jak niedastatkovaje finansavańnie i niedastatak mahčymaściej dla ŭdaskanaleńnia infrastruktury.
Abjektyŭna kažučy, nichto nie moža pradkazać, što budzie ŭ budučyni. Ale, kali buduć pryniatyja efiektyŭnyja miery dla padtrymki i raspracoŭki futbołu ŭ Biełarusi, to jość šancy na dobryja vyniki i ŭdaskanaleńnie ŭ hetaj halinie».
I na raźvitańnie — niekalki dobrych słoŭ ad ChatGPT dla biełarusaŭ:
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_03/photo_2023-03-02_18-20-41-xknuy.jpg.webp)
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
a što vy ździŭlajeciesia? tam nie tolki aziera (a na samaj spravie mora, dzie na dumku Psaki moža apynucca navat šosty fłot ZŠA), a i hory jo
byŭ ža tut niekali Andrucha Horac ź Viciebsku - voś jaho b zapytać - jon peŭna niešta znaje
"V knihie Duhłasa Adamsa «Putievoditiel dla putiešiestvujuŝich avtostopom po hałaktikie» otviet na «Hłavnyj vopros žiźni, vsielennoj i voobŝie» (anhł. The Ultimate Question of Life, the Universe, and Everything) dołžien był riešiť vsie problemy Vsielennoj. Etoho otvieta s nietierpienijem ždali vsie razumnyje rasy. On był połučien v riezultatie siemi s połovinoj millionov let nieprieryvnych vyčiślenij na śpiecialno sozdannom kompjutierie — Dumatiele (anhł. Deep Thought). Po utvierždieniju kompjutiera, otviet był nieskolko raz provierien na pravilnosť, no on možiet vsiech ohorčiť. Okazałoś, čto otviet na vopros — «42»."