U Bahušeŭsku źbirajucca ŭstalavać skulpturu «bravaha aficera ruskaj armii» z žonkaj. I adśviatkavać jahony jubilej
Śviatkavańnie musić aficyjna zaćvierdzić adnu ź viersij pachodžańnia nazvy nasielenaha punkta: maŭlaŭ, dziakujučy miłaści pamieščyka Dźmitryja Bahušeŭskaha, jaki addaŭ častku ziamiel pad budaŭnictva čyhunki, źjaviłasia stancyja Bahušeŭskaja, a vakoł — pasiołak Bahušeŭsk.
Skulptura «Zakachanyja», jakaja adlustruje lehiendu pra pachodžańnie nazvy
Pavodle adnoj ź lehiend pra ŭźniknieńnie Bahušeŭska (Sieńnienski rajon Viciebskaj vobłaści), bujny pasiołak utvaryŭsia tut paśla budaŭnictva čyhunačnaj stancyi. Tutejšyja ziemli ŭ pačatku XX stahodździa naležali Dźmitryju Vasiljeviču Bahušeŭskamu, pamieščyku z Sankt-Pieciarburha i pałkoŭniku ruskaj armii. U 1901 hodzie jon ci to biaspłatna, ci to za simvaličnuju płatu addaŭ častku svaich ziamiel pad budaŭnictva čyhunačnaj vietki Viciebsk — Žłobin. I nibyta ahučyŭ adzinuju ŭmovu: kab novaja stancyja pamiž Viciebskam i Oršaj była nazvanaja ŭ honar jahonaj žonki Maryi.
Viersija pra toje, što stancyju nazvali proźviščam žonki — Bahušeŭskaja, — vyklikaje ŭ miascovych krajaznaŭcaŭ peŭnyja sumnievy. Jak i toje, što pamieščyk moh dyktavać niejkija ŭmovy tym, chto ad imia dziaržavy pastaviŭ jaho pierad faktam, što tut vyrašana prakładać čyhunku.
Fotazdymki skulptury pad nazvaj «Zakachanyja» dniami apublikavała BiełTA, adznačyŭšy, što sioleta pamieščyku Dźmitryju Bahušeŭskamu spaŭniajecca 200 hadoŭ i pasiołak budzie šyroka adznačać jahony jubilej. Skulpturu źbirajucca ŭstalavać i adkryć u vieraśni napiaredadni tak zvanaha Dnia narodnaha adzinstva.
Aŭtar, viciebski skulptar Ivan Kazak, pakazvaje Bahušeŭskaha jak «bravaha aficera ruskaj armii» — u mundziry z epaletami. Pry hetym vyjavy muža i žonki — palot fantazii aŭtara. Partretnaha padabienstva z realnymi asobami šukać nie varta, bo Ivan Kazak uziaŭ za asnovu fotazdymak hienierała Vasila Dźmitryjeviča Bahušeŭskaha, nibyta baćki ŭłaśnika ziamiel na Sieńnienščynie (chacia «Vikipiedyja» paviedamlaje, što viadomyja imiony tolki dvuch jahonych synoŭ — Vasila i Barysa).
Skulpturny vobraz Maryi taksama stvaraŭsia pavodle partreta jaje maci. Ivan Kazak raspavioŭ, što «amaładziŭ» zdymki z dapamohaj kampjutarnaj prahramy i atrymaŭ «zychodnyja danyja».
Druhaja viersija pra nazvu stancyi — mienš ramantyčnaja, ale bolš praŭdapadobnaja
Sprečki pra nazvu i datu zasnavańnia Bahušeŭska krajaznaŭcy viaduć dahetul. Za 1902 hod (24 śniežnia 1902 hoda praz novuju stancyju prajšoŭ pieršy ciahnik) i viersiju pra pamieščycu Bahušeŭskuju vystupajuć tyja daśledčyki, chto ličyć, što svaim roskvitam tutejšyja ziemli abaviazanyja raźvićciu rasijskaj ekanomiki: maŭlaŭ, nie było b tut čyhunki — nie było b ničoha.
Miž tym navat u daviedniku «Biełaruskaja SSR: karotkaja encykłapiedyja» (Minsk, 1978) jość źviestki, što Bahušeŭsk «u XIX st. byŭ viadomy jak falvarak Bahušeŭka, dzie ŭ 1854—1884 hh. pracavaŭ brovar». Krajaznaŭca i nastaŭnik hieahrafii miascovaj škoły Hienadź Ćviatkoŭ u kancy 1960-ch hadoŭ zafiksavaŭ apoviedy miascovych žycharoŭ pra toje, što na miescy ciapierašniaha pasiołka ŭ 1897 hodzie znachodziłasia kaplička Śviatoha Makavieja, a pablizu jaje žyli siemji Zabaroŭskich, Hozinych i Reŭtaŭ. Pavodle knihi «Pamiać. Sieńnienski rajon», «Zabaroŭski adkryŭ karčmu, Hozin — zajezny dom, Reŭt — kramu. Ich možna ličyć zasnavalnikami Bahušeŭska».
Krajaznaŭcy zhadvajuć i narodny taponim «Bahušeŭ», jaki dahetul možna pačuć ad miascovych žycharoŭ. Nazvu čyhunačnaha prypynka jany tłumačać prosta: jana vytvornaja ad nazvy nasielenaha punkta (Bahušeŭsk, Bahušeŭka ci Bahušeŭ — tut peŭnaści niama). A tak jak słova «stancyja» žanočaha rodu, to jana stała «Bahušeŭskaj».
Što viadoma pra Dźmitryja Bahušeŭskaha, jakoha źbirajucca zaličyć u miascovyja hieroi
Historyja praktyčna nie zachavała źviestak pra Maryju Bahušeŭskuju, tady jak pra jaje muža Dźmitryja asobnyja fakty dajšli da našych dzion. Pavodle daśledavańnia Lva Pałykoŭskaha, jon kiravaŭ svaimi ŭładańniami «dystancyjna»: prykładam, u vieraśni 1899 hoda skardziŭsia ministru ŭnutranych spraŭ u Sankt-Pieciarburhu, što žychary viosak Uzdorniki i Rudniki zładzili bunt — padpalili les, zachapili majontak Vańkova i samastojna zasiejali pali znojdzienym u majontku nasieńniem, a kiraŭnika majontka dy inšych rabotnikaŭ zakidali kamianiami.
Buntaŭščykoŭ pakarali, ale Bahušeŭski vyrašyŭ, što treba pryjechać i samomu kantralavać svaju majomaść. Tamu apošnija hady jon pravioŭ u tutejšych miaścinach i byŭ pachavany ŭ vioscy Chudalei Sieńnienskaha pavieta (sučasnaja nazva vioski — Rybnaje). Na jahonym nadmahilli napisana: «Pałkoŭnik Dźmitryj Vasiljevič Bahušeŭski pamior 6 žniŭnia 1903 h.». Hety pomnik adnojčy staŭ achviaraj miascovych vandałaŭ, jakija źnieśli jaho z mohiłak. Adnak złamyśnikaŭ znajšli, i pomnik byŭ viernuty na miesca.
Jašče adna detal: kali Dźmitryju Bahušeŭskamu sioleta spaŭniajecca 200 hadoŭ, to jon naradziŭsia ŭ 1823 hodzie. Adpaviedna, u 1901-m, na momant budaŭnictva čyhunki, jamu było 78 hadoŭ. Štości nie viažacca z vobrazam «bravaha aficera» pobač z maładoj krasuniaj-žonkaj…
Darečy, pavodle taho ž daśledčyka Lva Pałykoŭskaha, ziamiel pamieščyka Bahušeŭskaha nie chapała dla prakładańnia čyhunačnych rejek. Tamu jašče kavałak terytoryi ŭrad Rasijskaj Impieryi zabraŭ u sialan vioski Ciasy, addaŭšy im u jakaści kampiensacyi «častku ziamli za Karalinskim lesam».
Inicyjatar ušanavańnia siamji Bahušeŭskich — vykładčyk Viciebskaha miedyčnaha ŭniviersiteta
Ideju ŭstalavańnia skulptury na stancyi Bahušeŭskaja prapanavaŭ Viačasłaŭ Stanavienka, zahadčyk kafiedry chirurhii VDMU. Jon praktyčna tutejšy, naradziŭsia na Sieńnienščynie ŭ vioscy Zavietnaje.
Inicyjatyvy adznačać Dzień narodnaha adzinstva ŭstalavańniem roznych skulptur jon ahučvaŭ i raniej. Jak i ciapier, ich padtrymlivali ŭ Sieńnienskim rajvykankamie.
Padobnym čynam u Bahušeŭsku letaś źjaviŭsia miemaryjalny znak «U pamiać pra mužnaść, vajskovuju dobleść i hieraizm voinaŭ-internacyjanalistaŭ». Jaho ŭstalavali za košt dziaržaŭnych i sponsarskich srodkaŭ. Aŭtaram tvora byŭ toj samy Ivan Kazak, jaki ciapier pracuje nad vyjavami pamieščykaŭ Bahušeŭskich.
Skulpturnuju kampazicyju płanujuć raźmiaścić nasuprać budynka čyhunačnaj stancyi, tvarami da rejek, kab jaje było dobra vidać ź pieronaŭ i ciahnikoŭ. Vakoł pasadziać tui.
Pavodle Viačasłava Stanavienki, jakoha pracytavała BiełTA, hetaja skulptura, mahčyma, «stanie miescam pryciahnieńnia dla zakachanych, maładych, jakija buduć tut fatahrafavacca i zahadvać žadańni pra doŭhaje siamiejnaje žyćcio».
Adzin z krajaznaŭcaŭ, jaki prosić nie nazyvać jahonaha proźvišča, padzialiŭsia ŭłasnymi mierkavańniami nakont novaj skulptury i jaje ideałahičnaha pryznačeńnia:
«Usia hetaja byccam by ramantyčnaja historyja vyhladaje prydumkaj. I ŭ joj nie było b anijakaj škody, kali b ciapierašniaje šanavańnie rasijskich dziejačaŭ nie stała dziaržaŭnaj palitykaj. Na našych vačach stvarajuć ideałahizavany mif praz pomnik-skulpturu ŭ pamiać pra «bravaha aficera ruskaj armii», byccam by syna hienierała, udzielnika vajny 1812 hoda. Heta nie što inšaje, jak zaćviardžeńnie novych pastułataŭ biełaruskaj historyi, jakaja nibyta nieparyŭna źviazanaja z Rasijaj».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
Nieje,riejch dołžien byť razrušien.
..
vyrazili prieniebriežienijeie k skriepam patriarchalnoho russkoho mira! Russkij oficier, nastojaŝij połkovnik, nie možiet priataťsia za babu. Spłošnyje niedorabotki, vied́ dažie kazałoś by na okrainach i v priobŝiennych provincijach užie połnosťju naši ludi, odnako im tak i nie poniať istinnych ciennostiej russkoj sobornosti. Za čto ni voźmutsia - obiazatielno vyjaviat svoju suŝnosť inorodca.