«Ekałahična čystyja» sałominki ŭtrymlivajuć patencyjna taksičnyja chimičnyja rečyvy, jakija ŭjaŭlajuć pahrozu dla ludziej i dzikaj pryrody
Sałominki dla napojaŭ, zroblenyja z takich materyjałaŭ, jak papiera i bambuk, časta pazicyjanujucca jak bolš ekałahičnyja, čym ich płastykavyja anałahi. Adnak novaje daśledavańnie pakazała, što nie ŭsio tak prosta.
Poliftorałkilnyja i pierftorałkilnymi rečyvy (PFAS) šyroka viadomyja jak «viečnyja chimikaty». Heta vialikaja hrupa z bolš jak 4000 sintetyčnych chimičnych rečyvaŭ, jakija vykarystoŭvajucca ŭ šyrokim dyjapazonie praduktaŭ dziakujučy svaim voda– i tłuščaadpornym ułaścivaściam. Ich možna znajści ŭ vializnaj kolkaści paŭsiadzionnych pradmietaŭ, takich jak, naprykład, antypryharnyja patelni ci ŭpakoŭki fastfudu.
PFAS moža zatrymlivacca ŭ navakolnym asiarodździ na praciahu tysiač hadoŭ, i ŭździejańnie peŭnych uzroŭniaŭ PFAS źviazana z žachlivym uździejańniem na zdaroŭje jak u ludziej, tak i ŭ žyvioł.
Daśledčyki ź Bielhii praanalizavali najaŭnyja ŭ prodažy sałominki dla pićcia roznych typaŭ i zafiksavali kancentracyi PFAS u 39 asobnych markach. PFAS byli znojdzieny amal va ŭsich pravieranych papiarovych i bambukavych sałominkach. Jany hetak ža byli vyjaŭlenyja i ŭ płastykavych i šklanych sałominkach, ale ź mienšaj častatoj.
Pierftoraktanavaja kisłata była najbolš raspaŭsiudžanym z vyjaŭlenych PFAS. Vytvorčaść hetaha rečyva zabaroniena ŭ Jeŭrapiejskim Sajuzie z 2020 hoda ź mierkavańniaŭ biaśpieki, adnak jaho možna znajści ŭ starych abo pierapracavanych spažyvieckich tavarach i ŭ navakolnym asiarodździ.
Prysutnaść PFAS u sałomincy raślinnaha pachodžańnia moža, prynamsi častkova, być źviazana z vykarystańniem u ich vytvorčaści raślin, što raśli na hlebie, zabrudžanaj PFAS, a taksama vykarystańniem pierapracavanaj papiery, jakaja źmiaščaje PFAS.
Ci varta chvalavacca?
Ludzi mohuć niepasredna padviarhacca ŭździejańniu PFAS u sałominkach, kali jany traplajuć u napoi padčas užyvańnia. Vykinutaja abo pierapracavanaja sałominka taksama moža pryvieści da ŭskosnaha ŭździejańnia praz zabrudžańnie hleby, vady, raślin i inšych spažyvieckich praduktaŭ, vyrablenych z dapamohaj pierapracavanych materyjałaŭ.
Heta naściarožvaje. Uździejańnie PFAS stvaraje značnuju niebiaśpieku dla zdaroŭja ludziej, dzikaj pryrody i navakolnaha asiarodździa. Daśledavańni pakazvajuć, što ciažarnyja žančyny, jakija padviarhajucca ŭździejańniu hetych rečyvaŭ, mohuć adčuvać źnižeńnie fiertylnaści i pavyšeńnie kryvianoha cisku. Novanarodžanyja dzieci mohuć sutyknucca z takimi nastupstvami raźvićcia, jak nizkaja vaha pry naradžeńni, rańniaje pałavoje paśpiavańnie i pavyšanaja ryzyka niekatorych vidaŭ raku.
Uździejańnie PFAS parušaje zdolnaść imunnaj sistemy zmahacca ź infiekcyjami. Tak, u 2020 hodzie daśledavańni ŭ Danii pakazali, što surjoznaść infiekcyj COVID, zdajecca, paharšajecca ŭździejańniem niekatorych PFAS. Uździejańnie PFAS taksama było źviazana sa źnižeńniem repraduktyŭnaj zdolnaści ŭ ptušak, a taksama z raźvićciom puchlin i parušeńniem imunnaj funkcyi i funkcyi nyrak u inšych vidaŭ žyvioł.
The Conversation raspaviadaje, što daśledavańnie na race Kiejp Fir (Cape Fear) u Paŭnočnaj Karalinie ŭ 2022 hodzie pakazała, što ŭsie 75 pratestavanych amierykanskich alihataraŭ (achoŭny vid u ZŠA) mieli PFAS u syvaratcy kryvi, što było źviazana z parušeńniem imunnych funkcyj i zachvorvańniami aŭtaimunnaha typu.
Hetyja chimičnyja rečyvy ciapier nastolki šyroka raspaŭsiudžany ŭ navakolnym asiarodździ, što ludziam i dzikaj pryrodzie praktyčna niemahčyma paźbiehnuć ich uździejańnia. Uździejańnie PFAS moža adbyvacca roznymi sposabami, u tym liku praz udychańnie zabrudžanaha pavietra, užyvańnie zabrudžanaj ježy i vady, i navat praz kantakt skury z pyłam i čaścicami rečyva.
Vykarystańnie sałominak ź nieržaviejučaj stali moža zabiaśpiečyć peŭnuju abaronu ad dadatkovaha ŭździejańnia «viečnych chimikataŭ»: bielhijskaje daśledavańnie nie zafiksavała PFAS u hetym typie sałominak. Ale važna adznačyć, što choć sałominki ź nieržaviejučaj stali i mohuć pamienšyć uździejańnie PFAS, jany ŭsio roŭna mohuć padviarhać ludziej uździejańniu inšych škodnych rečyvaŭ, takich jak ciažkija mietały. Niekatoryja z hetych mietałaŭ, u tym liku chrom i nikiel, źviazanyja z surjoznymi prablemami sa zdaroŭjem, jakija ŭpłyvajuć na serca, lohkija, stravavalnuju sistemu, nyrki i piečań.
Mabyć, lepšaje, što my možam zrabić na dadzieny momant, — heta ŭvohule admovicca ad vykarystańnia sałominak. Zdajecca, heta nie tak ciažka.
Kamientary