Zhaniać za pałovu dnia: što pahladzieć niedaloka ad Minska. Vioska Dubrava
Kali nadakučyła siadzieć u Minsku, duša prahnie pryhodaŭ, a na vulicy +10°S, ale brakuje času, to jość pajezdka na adzin dzień (navat na pałovu). «Budźma» prapanuje skiravacca ŭ Maładziečanski rajon da vioski Dubrava. Tut možna pabačyć reštki majontka XIX stahodździa z acalełym brovaram Vańkovičaŭ, tajamničuju Dziavočuju haru i šmat inšych cikavostak.
Dubrava. Jak dabracca
Vioska Dubrava Maładziečanskaha rajona Minskaj vobłaści znachodzicca na adlehłaści 50 kiłamietraŭ ad Minska. Sa stalicy siudy možna dabracca jak na aŭto, jedučy ŭ kirunku Maładziečna (raim praz Radaškovičy, kab naviedać pa darozie jašče i Viazynku), tak i na elektryčcy. Ale ŭ druhim vypadku pryjdziecca špacyravać ad stancyi Dubrava da vioski Dubrava kala 4-ch kiłamietraŭ.
Dziavočaja hara
Znajomstva z Dubravam varta pačać z sakralnaha miesca pobač z pasieliščam — Dziavočaj hary. Uzvyšajecca jana na 324 mietry nad uzroŭniem mora, što na dva dziasiatki mietraŭ nižej za samuju vysokuju kropku Biełarusi haru Dziaržynskuju, aŭtentyčnaja nazva jakoj Śviataja hara.
Kulturnaha słoja na Dziavočaj hary admysłoŭcami nie było vyjaŭlena, ale archieołahi vynajšli na tut šerah, vierahodna, bałckich kurhanoŭ XI stahodździa.
Ich asablivaściu źjaŭlajecca toje, što kurhany adroźnivajucca pavodle najaŭnaści pachavalnaha invientara: u niekatorych jaho było šmat, a inšyja źmiaščali ŭ sabie tolki pareštki pamierłych. Nakont etničnaha pachodžańnia miascovaha nasielnictva navukoŭcy da adzinaha mierkavańnia tak i nie pryjšli.
Najbolš vierahodna, šmat stahodździaŭ tamu Dziavočaja hara mieła sakralnaje značeńnie, bo nazva jaje bałckaha pachodžańnia ad deivas — bostva dachryścijanskich časoŭ. Kali vam paščaścić parazmaŭlać ź miascovymi staražyłami, to jany raspaviaduć lehiendy i pra vializny vałun, što niekali lažaŭ na hary, jaki nazyvali Adamavym kamieniem, i pra dziaŭčynu, jakaja zakatavała kapryzami zakachanych u jaje chłapcoŭ, i pra try krynički, što i bjuć z-pad uzhorka spradvieku. Zaraz spraŭdzić mahčyma, chiba, tolki najaŭnaść kryničak, ź jakich i siońnia možna pakaštavać vady.
Kaścioł Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi
Upieršyniu ŭ piśmovych krynicach Dubrava ŭzhadvajecca ŭ pieršaj pałovie XV stahodździa, a ŭžo ŭ 1453 hodzie miascovyja šlachcičy Hlabovičy fundavali tut uźviadzieńnie pieršaha kaścioła. Viadoma, što Jan Hlabovič u XVI stahodździ pierajšoŭ u kalvinizm i naniaŭ dla adukacyi svaich dziaciej historyka, biblijohrafa, relihijnaha piśmieńnika Jana Łasickaha, jaki pakinuŭ šmat pracaŭ, dzie apisvaŭ navakolnyja miaściny, miascovyja zvyčai dy pobyt žycharoŭ.
U 1625 hodzie Hlabovičy znoŭ naviarnulisia ŭ katalictva dy zaprasili ŭ Dubrava orden biernardyncaŭ, pad patreby jakoha byŭ uźviedzieny klaštar. Na miescy biernardynskaha klaštara z kaściołam, jakija paciarpieli ad pažaru ŭ 1787 hodzie, užo nastupny ŭładalnik Dubrava minski vajavoda Adam Chmara ŭ 1796-m fundavaŭ uźviadzieńnie muravanaha chrama ŭ styli kłasicyzm. Kaścioł byŭ dabudavany tolki praź niekalki hod i aśviečany ŭ 1805 hodzie ŭ honar Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi. Reštki mienavita hetaha budynka možam pabačyć u Dubravie i siońnia.
U tym ža 1805 hodzie Adam Chmara pamior i byŭ pachavany ŭ krypcie dubraŭskaha kaścioła, jakaja paźniej stała pachavalnym sklepam i dla inšych pradstaŭnikoŭ rodu Chmaraŭ. Paśla paŭstańnia 1863-1864 hh. chram byŭ pierabudavany ŭ pravasłaŭnuju carkvu. Katalickaja parafija adradziłasia ŭ Dubravie tolki ŭ mižvajenny čas.
Da Druhoj suśvietnaj vajny śviatarom u kaściole słužyŭ Edvard Murončyk. Viadoma, što jon sprabavaŭ ratavać miascovych jaŭrejaŭ. Ale ŭ 1942 hodzie byŭ zabity za svaju dziejnaść. Pachavańnie śviatara možna pabačyć pobač z kaściołam. Nastupnaha śviatara dubraŭskaha kaścioła Jana Takarskaha savieckija ŭłady abvinavacili ŭ supracy z nacystami, bo kaścioł funkcyjanavaŭ i padčas niamieckaj akupacyi. U 1948 hodzie ksiandza sasłali ŭ łahier na 10 hadoŭ. A kaścioł byŭ likvidavany i pieradadzieny pad patreby miascovaha śpirtzavoda.
Budynak XVIII stahodździa trymaŭsia ŭ niakiepskim stanie i ŭ jakaści schovišča. Fatalnym dla chrama staŭ 1980 hod, kali na sielskahaspadarčyja pracy siudy pryjechali studenty dy raźviali ŭ kolišnim kaściole vohnišča. Tady budynak byŭ mocna paškodžany, straciŭ dach i bolš nie adnaŭlaŭsia. U takim harotnym vyhladzie kaścioł Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi ŭ Dubravie zastajecca i siońnia.
Plabań-kaplica
Katalickija nabaženstvy ciapier spraŭlajucca ź pieryjadyčnaściu raz na dva tydni ŭ budynku kolišniaj plabani, častka jakoha prystasavanaja pad kapličku, aśviečanuju ŭ honar Uniebaŭziaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi i Śviatoha Jurja. Kolišniuju plabań taksama možna ličyć histaryčnym budynkam, bo ŭźviedzieny jon kala stahodździa tamu.
U 2018 hodzie ekśpiedycyjaj amataraŭ daŭniny z dapamohaj miascovych parafijanaŭ niejkim cudoŭnym čynam byli znojdzienyja zvany, źniatyja sa śviatyni za savieckim časam dy prychavanyja kiemlivymi mieścičami ad novaj ułady. I, jak apynułasia, cudadziejny abraz Maci Božaj, padorany kaściołu ŭ Dubravie jašče jahonym fundataram Adamam Chmaram, taksama byŭ uratavany ad pieraprodažu za miažu dy znachodzicca na restaŭracyi.
Zvany možna budzie pabačyć u budučym muziei pry kaściole ŭ vioscy Kopišča, a abraz, mahčyma, budzie pieradadzieny ŭ Maładziečanski kaścioł.
Śviata-Baharodzickaja carkva
Pravasłaŭnaja carkva ŭ Dubravie była pabudavana tolki ŭ 1920 hodzie za «polskim časam». Ziamla pad uźviadzieńnie chrama była vydatkavana miascovym žycharom Jazepam Radkievičam.
Carkva była dziejnaj niadoŭha, užo ŭ 1961 hodzie savieckija ŭłady jaje začynili i pieradali pad patreby miascovaha kałhasa. Tolki ŭ 1993 hodzie chram byŭ viernuty viernikam. Cikava, što mieścičy adnaŭlali jaho na ŭłasnyja srodki, tamu vyhladaje carkva dastatkova niezvyčajna. Bažnica z muravanymi ścienami i draŭlanymi viežami była aśviečany jak Śviata-Baharodzickaja carkva i dziejničaje da siońnia.
Reštki majontka Vańkovičaŭ. Brovar
Apošnimi ŭładalnikami Dubrava byŭ šlachiecki rod Vańkovičaŭ. Jany haspadaryli tut z 1895 hoda. Siadziba Vańkovičaŭ da našych dzion, na žal, nie zachavałasia, ale acaleła niekalki haspadarčych pabudovaŭ, adna ź jakich vykarystoŭvajecca mieścičami da siońnia jak žyły dom na niekalki kvater.
Z usiaho pałacava-parkavaha kompleksu najlepš zachavaŭsia kolišni brovar Vańkovičaŭ, uźviedzieny naprykancy XIX — pačatku XX stahodździa. Za savieckim časam budynak vykarystoŭvaŭsia pa pryznačeńni: u im mieściŭsia śpirtzavod. Zavod hety funkcyjanavaŭ ažno da 1997 hoda. Paśla zakryćcia niekalki hod budynak zaniepadaŭ, paźniej byŭ vykupleny pradprymalnikam, ale płany pa adnaŭleńni tak i nie ŭvasobilisia ŭ žyćcio. Praz darohu ad kolišniaha brovara varta źviarnuć uvahu na jašče adzin pramysłovy budynak z butavaha kamieniu, uźviedzieny adnačasova z brovaram.
Pobač z Dubravam u falvarku Adamaryn naradzilisia braty Dyboŭskija Bieniedykt i Uładzisłaŭ. Jany byli vybitnymi suśvietna viadomymi navukoŭcami, udzielnikami paŭstańnia 1863-1864 hh., ich žyćciovyja historyi vartyja nie adnoha pryhodnickaha sieryjału.
U Dubravie jašče zachoŭvajuć pamiać pra svaich vybitnych ziemlakoŭ. Pryjazdžajcie i vy, kab daviedacca bolej.
«Žyć jašče jak žyć, a voś dažyvać jak u adzinocie?» Žančyna z zachapleńniem vandruje pa vioskach i tam znajšła sabie babulu
«My možam sarvacca ź Minska ŭ Niaśviž, kab prosta vypić kavy». Hetyja biełarusy abjechali ŭsie 118 rajonaŭ krainy
«Praktyčna ŭ kožnaj chacie pakinuŭ štości paśla siabie». 36 kiłamietraŭ pa miaścinach Jazepa Drazdoviča
Što za studentka Uljana, ź jakoj na bali valsiravaŭ Łukašenka?5
Kamientary
tavaryšu mužu kažu:
- o. hladzi, jak cikava.
jon taki:
- dy što tam hladzieć? niejkija ruiny
- malaŭničyja. ruiny
- aj
- a vo, hladzi, hara jość
- o. a hara - heta cikava