«ZŠA pavinny admovicca ad źmieny režymu ŭ Biełarusi». Amierykanski ekśpiert — pra «miahkuju pierazahruzku» adnosin ź Biełaruśsiu

— Sioleta na sajcie Instytutu Kvinsi vyjšaŭ vaš artykuł «Pierahladajučy amerykanska-biełaruskija adnosiny». Kali ja pravilna razumieju, vy zaklikajecie da tak zvanaj «miakkaj pierazahruzki» ŭ adnosinach pamiž ZŠA i Biełaruśsiu. Viadoma ž, ciažka pierakazać hruntoŭny artykuł u niekalkich abzacach, ale ci nie mahli b vy skazać, jakija asnoŭnyja kroki vy bačycie ŭ takoj pierazahruzcy i čamu jana patrebnaja?

— Biezumoŭna. Naš punkt adliku palahaje ŭ razvažańniach pra toje, jak raźvivać našy adnosiny ź Biełaruśsiu, pra dvuchbakovyja adnosiny ZŠA i Biełarusi, a taksama pra toje, jak Zachad uzajemadziejničaje ź Biełaruśsiu. Pad Zachadam ja, u pryvatnaści, maju na ŭvazie Eŭraźviaz i NATO.

My pavinny skazać: pahladzicie, toje, što my zrabili za apošnija try-čatyry hady paśla vybarčych pratestaŭ suprać Łukašenki ŭletku 2020 hodu, vidavočna, nie spracavała. Heta nie pryniesła žadanaha efektu. Heta nie prymusiła ŭrad Łukašenki źmianić svaje pavodziny. I heta nie zrabiła ŭrad Łukašenki bolš padatlivym na ŭmovy Zachadu ŭ planie demakratyzacyi, liberalizacyi, vyzvaleńnia palityčnych źniavolenych.

Ničoha z hetaha nasamreč nie adbyłosia ŭ vyniku kampanii maksymalnaha cisku z boku Zachadu, kab dyplamatyčna izalavać Łukašenku, uzmacnić prablemy jahonaha ŭradu praz sankcyi i roznyja palityčnyja abmiežavańni.

Tamu paŭstaje pytańnie: jak ža nam ruchacca napierad ź niejkim novym pohladam na hetuju prablemu? Jak znajści bolš razumny šlach da taho, kab ažyćciavić mety Zachadu i ZŠA ŭ rehijonie?

I ja dumaju, što my majem šmat pryčyn, šmat stymułaŭ, kab padumać, jak my ŭzajemadziejničajem ź Biełaruśsiu. Biełaruś — adna z najbujniejšych dziaržavaŭ Uschodniaj Eŭropy. Heta blizki partner Rasiei ŭ sfery biaśpieki, što stvaraje šerah prablemaŭ, ale taksama stvaraje cikavyja mahčymaści, jakija my možam abmierkavać krychu paźniej.

Biełaruś — klučavy składnik luboha, kryj Boža, rehijanalnaha supraćstajańnia pamiž NATO i Rasiejaj. Biełaruś adyhryvała b hieahrafična i hieapalityčna vielmi vialikuju rolu ŭ lubym varyjancie pramoha vajennaha supraćstajańnia pamiž Rasiejaj i NATO. Usio heta pryčyny, čamu my pavinny dumać bolš surjozna i detalova pra toje, jak my zajmajemsia Biełaruśsiu.

Tamu metaj hetaha artykuła, jaki ja napisaŭ dla Instytutu Kvinsi, było pasprabavać pryjści da novaj i lepšaj madeli ŭzajemadziejańnia pamiž Biełaruśsiu i Zachadam. Maje recepty davoli ambitnyja, ale ŭ toj ža čas, dumaju, i vielmi prahmatyčnyja. Ja prapanuju admovicca ad palityki maksymalnaha cisku i maksymalnaj izalacyi, jakaja vidavočna była pravalnaj. Heta nie spracavała, nie dało žadanych vynikaŭ.

Takim čynam, zamiest taho kab praciahvać heta rabić, davajcie padumajem pra farmat miakkaj pierazahruzki — palityčnaj, dyplamatyčnaj i, asabliva z punktu hledžańnia Biełarusi, ekanamičnaj pierazahruzki. Ja dumaju, što stymuły z boku biełarusaŭ jość. Stymuły jość i z boku Złučanych Štataŭ.

Ničoha novaha ja nie prapanuju. Prezydent Łukašenka šmat hadoŭ pravodziŭ toje, što jon nazvaŭ šmatvektarnaj źniešniaj palitykaj. I meta hetaj palityki była mienavita ŭ tym, kab balansavać pamiž Rasiejaj i Zachadam, kab atrymać maksymalnuju vyhadu i najlepšyja ŭmovy z abodvuch hetych kirunkaŭ.

I ja dumaju, što my možam vyvučyć sposaby, jakimi hetuju šmatvektarnuju palityku možna vykarystoŭvać na karyść Eŭrapiejskaha Źviazu i Zachadu, prymusiŭšy Łukašenku źmiakčyć niekatoryja z parušeńniaŭ pravoŭ čałavieka. I kab pieraškodzić biełaruska-rasiejskim adnosinam raźvivacca dalej, nam varta dać Łukašenku harantyi, što naša meta — nie padšturchoŭvać źmienu režymu ŭ Biełarusi, bo heta niebiaśpiečna i niama vyraznaha receptu, jak heta zrabić.

Takim čynam, ja śćviardžaju ŭ artykule, što my pavinny adnaznačna admovicca ad źmieny režymu ŭ Biełarusi ŭ jakaści svajoj palityčnaj mety. I my možam prapanavać Łukašenku raznastajnyja ekanamičnyja stymuły, jakija jaho vielmi zacikaviać.

My možam asłabić vizavy režym pamiž Biełaruśsiu i Eŭropaj. My možam sadziejničać usim vidam studenckich pajezdak pamiž Biełaruśsiu i Eŭropaj. Možna havaryć pra adkryćcio handlu. Možna havaryć pra zachodnija investycyi, bo, darečy, u apošnija hady Kitaj usio bolš investuje ŭ Biełaruś. I, stvaryŭšy ŭnutry Biełarusi prastoru dla zachodnich ekanamičnych hulcoŭ, my možam faktyčna supraćstajać pašyreńniu kitajskaha ŭpłyvu ŭ Biełarusi sposabami, jakija, ja dumaju, byli b vielmi cikavyja dla ZŠA, asabliva pry administracyi Trampa.

Tak što ja baču šmat mahčymaściaŭ. Nie dla taho, kab zrabicca siabrami — bo Biełaruś vielmi dalokaja ad dałučeńnia da Eŭraźviazu i tym bolš da NATO. Ale dla niejkaj miakkaj razumnaj pierazahruzki, kali my admaŭlajemsia ad našaj palityki maksymalnaha cisku i maksymalnaj izalacyi ŭ abmien na peŭnyja sastupki z boku režymu Łukašenki.

Pytańnie jašče ŭ tym, nakolki ŭsio heta zaležyć ad zaviaršeńnia vajny va Ŭkrainie? Ja dumaju, što ŭ značnaj stupieni. Ale, tym nia mienš, ja liču, što jość niekatoryja rečy, jakija my možam zrabić prosta ciapier, kab kali nie palepšyć našy adnosiny ź Biełaruśsiu, dyk chacia b praduchilić paharšeńnie sytuacyi.

— Vy skazali pra sastupki z boku režymu Łukašenki. Jakich pieršych krokaŭ vy čakajecie ad režymu Łukašenki ŭ hetaj hipatetyčnaj pierazahruzcy?

— Apošnija hady Łukašenka pravodziŭ palityku vykarystańnia mihracyi ź Blizkaha Ŭschodu jak zbroi suprać susiedziaŭ Biełarusi, asabliva suprać Polščy i Litvy. Jość ludzi, jakija prylatajuć ź Blizkaha Ŭschodu ŭ mienski aeraport, a potym ich zabirajuć ź mienskaha aeraportu da miažy z Polščaj i Litvoj, i hetych ludziej zaachvočvajuć nielehalna pierajści praź miažu ŭ hetyja dźvie krainy.

Heta stvaraje vialikija prablemy. Heta stvaraje žudasnuju, pačvarnuju sytuacyju z pravami čałavieka, jakoj, ja dumaju, usie my chacieli b paźbiehnuć. I tamu lubaja pierazahruzka budzie zaležać ad taho, ci spynić Łukašenka takuju «hibrydnuju vajnu» suprać Eŭropy ŭ sensie vykarystańnia mihrantaŭ jak zbroi. Heta adzin prykład.

Jašče adzin prykład: my viedajem, što Biełaruś dazvoliła najmitam z sumnaviadomaj rasiejskaj hrupy Vahnera stvaryć bazu na biełaruskaj terytoryi. Takim čynam, my b skazali Łukašenku: kali vy chočacie palepšyć adnosiny z Zachadam, vy nia možacie praciahvać takim čynam supracoŭničać z rasiejskimi vajenizavanymi hrupoŭkami najmitaŭ. I vy pavinny pryniać na siabie abaviazańni nikoli nie dapuścić, kab Biełaruś vykarystoŭvałasia ŭ jakaści placoŭki dla napadaŭ — ni farmalnych vajennych, ni hibrydnych — na terytoryju NATO i Eŭraźviazu.

Tak što ja, viadoma, nie prapanuju piernik biaz puhi. Ja dumaju, što nam patrebny i piernik, i bizun. My pavinny abumović lubuju narmalizacyju kankretnymi rečami, jakija Biełaruś pavinna zrabić na karyść stabilnaści i miru va Ŭschodniaj Eŭropie.

— Vy skazali pra hipatetyčnyja abaviazańni, što terytoryja Biełarusi nia budzie vykarystoŭvacca dla napadu na susiedziaŭ z NATO. Ale Łukašenka maje ŭłasnyja pryčyny nie napadać, kali jon sapraŭdy kantraluje terytoryju Biełarusi i takija rašeńni. A kali jon całkam zaležny ad Pucina ŭ tym, kab zastacca va ŭładzie, u čym tady sens abaviazańniaŭ ź jahonaha boku? Na vašu dumku, ci zachoŭvaje Łukašenka kantrol, ci jahonaja ŭłada całkam zaležyć ad rasiejskaj padtrymki?

— Heta vielmi dobraje pytańnie. Ciažka całkam zamieryć uzrovień rasiejskaha ŭpłyvu ŭ Biełarusi. Biezumoŭna, upłyŭ Pucina na Łukašenku vyras u hieametryčnaj prahresii paśla 2020 hodu i paśla 2022 hodu, kali my ŭzmacnili režym sankcyj u dačynieńni da Biełarusi i pierajšli da farmatu, jaki nazyvajecca lustranymi sankcyjami.

Ideja lustranych sankcyj zaklučajecca ŭ tym, što kali my ŭvodzim sankcyi suprać Rasiei, treba taksama ŭvodzić suprać Biełarusi praparcyjnyja sankcyi. I hetaja palityka zbliziła Łukašenku i Pucina.

Heta pryviało Rasieju i Biełaruś da vielmi ciesnaha vajennaha supracoŭnictva. Ja nia dumaju, što jaho možna razarvać abo spynić raptoŭna. Takija sproby nia mohuć i nie pavinny być našaj metaj. Ale my pavinny dać Łukašenku važkija padstavy, vyraznyja palityčnyja stymuły, kab adyści ad poŭnaj zaležnaści ad Rasiei jak palityčnaha, ekanamičnaha partnera i partnera ŭ halinie biaśpieki.

I ja dumaju, što Łukašenka vidavočna choča pravodzić takuju palityku, tamu što na praciahu mnohich dziesiacihodździaŭ jon sprabavaŭ balansavać pamiž Rasiejaj i Zachadam, vykarystoŭvajučy hetuju šmatvektarnuju zamiežnuju palityku. Dumaju, što my možam vyvučyć šlachi da adnaŭleńnia niekatorych aspektaŭ šmatvektarnaj źniešniaj palityki. I vy majecie racyju, heta budzie praktykavańnie metadam sprobaŭ i pamyłak. Biezumoŭna, Rasieja maje ŭ Biełarusi niekalki bazaŭ. Ciapier Rasieja raźmiaściła na terytoryi Biełarusi jadziernuju zbroju. Jość vielmi ciesnaje partnerstva ŭ halinie abarony.

Tak što maja prapanova takaja: zamiest taho kab zychodzić z hetaha, zamiest taho, kab zychodzić z abaronnaha aspektu, davajcie pačniom z ekanamičnaha aspektu, bo Biełaruś vidavočna choča lepšych kamercyjnych suviaziaŭ z Eŭropaj. Biełaruś vidavočna choča, kab biełaruskija hramadzianie mahli bolš svabodna jeździć u Eŭropu i pracavać u Eŭropie. I heta sastupki, jakija kaštujuć nam vielmi mała i jakija byli b vielmi pryvabnyja dla Łukašenki.

Takija vidy supracoŭnictva — heta toje, na što Pucin nia moža nakłaści veta. Bo jak Pucin skaža Łukašenku nia vieści spraŭ z Eŭropaj, nia mieć nijakich handlovych stasunkaŭ z Zachadam? Jon sapraŭdy nia moža hetaha skazać.

Takim čynam, kali my pasprabujem hety vid miakkaj pierazahruzki, my nia toje što budziem ubivać klin — bo heta zanadta mocnaja farmuloŭka — ale my stvarajem niekatoruju schavanuju napružanaść pamiž uładami Biełarusi i Rasiei. I ja dumaju, što heta adpaviadaje intaresam Biełarusi, ale heta taksama i ŭ intaresach Zachadu.

Takim čynam, ja tut vystupaju za pastupovy aściarožny padychod, jaki praduhledžvaje stvareńnie kankretnych stymułaŭ dla Łukašenki ŭ abmien na kankretnyja sastupki na šlachu da šyrejšaj narmalizacyi. Takaja narmalizacyja, na moj pohlad, moža adbycca paśla zakančeńnia vajny va Ŭkrainie.

— Uviadzieńnie sankcyj suprać Biełarusi paśla rasiejskaha poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia va Ŭkrainu častkova tłumačyli tym, što kali vy ekspartujecie niejkuju technalohiju ŭ Biełaruś, heta aznačaje, što jaje možna lohka reekspartavać dla padtrymki vajennych namahańniaŭ Rasiei. A kali vy impartujecie niešta ź Biełarusi, dyk heta impart faktyčna z adzinaj ekanamičnaj prastory z Rasiejaj. Na vašu dumku, ci jość pamyłka ŭ takich razvahach?

— Ja, viadoma ž, nie vystupaju za ekspart u Biełaruś kampanentaŭ padvojnaha pryznačeńnia. Ja nie vystupaju za ekspart vysakajakasnych paŭpravadnikoŭ, jakija možna vykarystoŭvać dla vytvorčaści rakiet, ja našmat bolš ścipły ŭ svaich prapanovach.

Ja kažu: davajcie chacia b na bazavym uzroŭni narmalizujem handlovyja adnosiny, kamercyjnyja adnosiny. Davajcie pačniom peŭnyja vidy zachodnich investycyj u Biełaruś. Kali Marriott abo Hilton zachočuć adkryć hatel u Miensku, ja nia baču pryčynaŭ, čamu heta pryniasie karyść rasiejskim vajennym namahańniam. Ja dumaju, što heta było b dobra dla biełaruskaj ekanomiki, heta było b dobra z punktu hledžańnia zachodnich investycyj. I my mahli b abmiežavać ci chacia b źmiakčyć imklivy ekanamičny ŭpłyŭ Kitaju na Biełaruś.

Tamu ja bolš hladžu na humanitarnaje supracoŭnictva, na kamercyjnaje supracoŭnictva, jakoje nie źviazana z ekspartam vajennych kampanentaŭ, što, biezumoŭna, ja liču, było b pravilnym kursam Zachadu.

— Vy zhadali ŭ svaim artykule, što ZŠA supracoŭničajuć ź niekatorymi režymami, u jakich vielmi kiepska z pravami čałavieka, u tym liku z Saudaŭskaj Arabijaj, Kataram, naprykład. Ciapier u Biełarusi kala 1300 palityčnych źniavolenych, aficyjna pryznanych pravaabarončymi arhanizacyjami; realnaja ličba, vierahodna, bolšaja. Ci ličycie vy, što pytańnie palitviaźniaŭ nie pavinna ŭzdymacca ŭ novych pieramovach z režymam Łukašenki?

— Ja rady, što vy ŭzhadali heta. Heta sapraŭdy adzin z klučavych punktaŭ napružanaści pamiž Biełaruśsiu i Zachadam, i heta napružanaść, pra jakuju treba havaryć ščyra i adkryta.

I pahladzicie, ja dumaju, što histaryčnyja śviedčańni tut vidavočnyja. Histaryčnyja śviedčańni ŭzajemadziejańnia Zachadu z Savieckim Sajuzam vielmi cikavyja dla razhladu — kali vy pahladzicie, skažam, na Chelsynskija pahadnieńni 1970-ch hadoŭ.

Ryčard Niksan patłumačyŭ heta ŭ svaich memuarach byłoha prezydenta ZŠA. Niksan piša, što peryjady liberalizacyi i najbolšaha prahresu ŭ halinie pravoŭ čałavieka ŭ Savieckim Sajuzie adbyvalisia nie ŭ časy najbolšaha supraćstajańnia pamiž SSSR i ZŠA, a ŭ peryjady zbližeńnia.

Takim čynam, zbližeńnie, śćviardžaŭ Niksan, moža być instrumentam, kab sadziejničać palapšeńniu pravoŭ čałavieka ŭ Savieckim Sajuzie. Ideja zaklučajecca ŭ tym, što vy zaachvočvajecie svajho vizavi, svajho praciŭnika da abmierkavańnia šyrejšaha naboru ekanamičnych, palityčnych i vajennych pytańniaŭ. I častka hetych pytańniaŭ — heta taksama pytańnie pravoŭ čałavieka. Tamu, raspačaŭšy dyjaloh, my možam ubačyć značnyja palapšeńni ŭ halinie pravoŭ čałavieka.

U vypadku ź Biełaruśsiu, ja dumaju, heta taksama adlustroŭvaje toje, jak Łukašenka padychodzić da hetych pytańniaŭ. Takim čynam, u 2016 hodzie adbyłasia miakkaja narmalizacyja adnosinaŭ Biełarusi z Eŭraźviazam. I ŭ vyniku hetaj narmalizacyi Łukašenka vyzvaliŭ dziasiatki palitviaźniaŭ.

Zusim niadaŭna my nazirali padobnuju tendencyju navat paśla pačatku vajny, kali Łukašenka atrymaŭ peŭnyja stymuły abo adčuŭ mahčymaść dla niejkich lepšych, bolš praduktyŭnych adnosin pamiž Biełaruśsiu i Złučanymi Štatami. Apošnim časam Łukašenka taksama vyzvaliŭ niekalki palitviaźniaŭ — ja dumaju, piać ci vosiem.

— Ich było vyzvalena bolš, ale pravaabaroncy paviedamlajuć, što ŭ toj ža čas, kali ludziej vyzvalali, było aryštavana našmat bolš biełarusaŭ. Niadaŭna byli vyzvaleny bolš za 30 čałaviek, ale aryštavanyja mnohija dziasiatki.

— I heta pastajannaje pytańnie, heta pytańnie, pra jakoje my pavinny razmaŭlać z našymi biełaruskimi kalehami. Ale ciažka razmaŭlać z našymi biełaruskimi kalehami, kali pamiž nami nasamreč niama dyplamatyčnych adnosinaŭ.

Kali vy pravodzicie palityku poŭnaj izalacyi, maksymalnaha cisku, sankcyj i ŭsiaho takoha, to vy faktyčna nie dajacie Łukašenku nijakich stymułaŭ razhladać mahčymaść pierahladu sytuacyi z pravami čałavieka ŭ Biełarusi. I nasamreč vy stvarajecie pieraškody, bo zbližajecie Biełaruś z Rasiejaj i Kitajem, što nie spryjaje palapšeńniu sytuacyi z pravami čałavieka.

Ja dumaju, što heta bolš pytańnie da Eŭrapiejskaha Źviazu, čym pytańnie palityki ZŠA, kali być całkam ščyrym z vami. Ale ŭ toj stupieni, u jakoj u Eŭraźviazu jość peŭnyja istotnyja ryčahi ŭpłyvu na toje, kab prymusić Łukašenku asłabić hetyja parušeńni pravoŭ čałavieka, heta moža być tolki častkaj šyrejšaha pakieta mier, jaki ŭklučaje jak piernik, tak i puhu. Bo kali prytrymlivacca tolki pakarańnia z maksymalnym ciskam, to vy nasamreč nie stvarajecie prastoru, u jakoj mohuć adbyvacca palapšeńni sytuacyi z pravami čałavieka.

— Ułasna, heta toje, pra što ja chacieŭ vas spytać, bo Złučanyja Štaty nikoli nia mieli vielmi šyrokich ekanamičnych adnosin ź Biełaruśsiu, i Biełaruś nikoli nie była dla ZŠA bujnym partneram u handlova-ekanamičnym supracoŭnictvie. Heta bolš tyčycca Eŭraźviazu. Jak vy ličycie, ci zdolejuć Złučanyja Štaty i Eŭraźviaz vieści ahulnuju palityku ŭ dačynieńni da Biełarusi?

— Nu, pierš za ŭsio dazvolcie mnie skazać, što ja zhodny z vami, ale z adnoj vielmi važnaj ahavorkaj. Majk Pampeo, były dziaržsakratar ZŠA ŭ administracyi Trampa, sustrakaŭsia z Łukašenkam i prapanoŭvaŭ ekspartavać enerhanośbity z ZŠA ŭ Biełaruś. I ja dumaju, što heta vielmi prahmatyčny, ćviordy, realistyčny, ale taksama i vielmi mudry krok, bo niama nijakich pryčyn, kab my nie zaachvočvali Biełaruś da dyversyfikacyi partfela impartu enerhii. I ja dumaju, što ZŠA mohuć adyhrać u hetym vielmi vialikuju rolu.

Ale ja zhodny z vami, što kali my sapraŭdy havorym pra kamercyjnyja i handlovyja adnosiny, my ŭ asnoŭnym havorym pra suviazi Biełarusi z Eŭraźviazam. I ja dumaju, što ZŠA taksama pavinny adyhrać tut svaju rolu. My pavinny razmaŭlać z našymi partnerami ŭ Bruseli pra toje, jak mohuć vyhladać bolš plonnyja doŭhaterminovyja adnosiny supracoŭnictva pamiž Biełaruśsiu i Zachadam.

Dumaju, što my abaviazkova pavinny prapanavać našu padtrymku — našu materyjalna-techničnuju padtrymku, našu palityčnuju padtrymku — kab dać zialonaje śviatło lubomu palapšeńniu handlovych adnosinaŭ Biełarusi z Eŭrapiejskim Źviazam, pry ŭmovie, što heta budzie častkaj šyrejšaha ŭzajemadziejańnia, u jakim my sapraŭdy pabačym sastupki z boku Biełarusi.

— Prychilniki sankcyj kažuć, što realnyja ekanamičnyja sankcyi suprać Biełarusi byli ŭviedzienyja tolki paśla poŭnamaštabnaha rasiejskaha ŭvarvańnia va Ŭkrainu ŭ 2022 hodzie. Maŭlaŭ, sapraŭdy doŭhaterminovych ekanamičnych sankcyj suprać Biełarusi nikoli nie było, i tamu rana rabić vysnovy. Što b vy adkazali na taki arhument?

— Dumaju, što paśla 2020 hodu my ŭbačyli vielmi istotnyja abmiežavańni, nakładzienyja na Łukašenku. Možna kazać, što hetyja abmiežavańni zajšli niedastatkova daloka, i ja ŭpeŭnieny, što jość šmat ludziej, jakija buduć adstojvać takuju pazycyju.

Ale asnoŭnaja prablema ŭ tym, što demakratyzacyja praź izalacyju i cisk moža pracavać u kankretnych vypadkach, kali kraina, na jakuju vy ciśniecie, nia maje klapana cisku, nia maje mahčymaści kampensavać vaš cisk. Uziać, da prykładu, Polšču paśla raspadu Savieckaha Sajuzu. Polšča mieła jasnuju hałoŭnuju metu — ustupić u Eŭraźviaz, ustupić u NATO i stać častkaj Zachadu. Takim čynam, heta dało Zachadu vielizarnyja vahary ŭpłyvu na Polšču z punktu hledžańnia naviazvańnia demakratyzacyi, liberalizacyi, rynkavych reformaŭ, reformaŭ u sfery baraćby z karupcyjaj i viaršenstva zakonu, pravasudździa i ŭsich takich rečaŭ. Tamu što my mahli skazać Polščy: «Kali vy nia zrobicie ŭsiaho hetaha, to vašaje dałučeńnie da Eŭraźviazu, da NATO apyniecca pad pahrozaj».

Vielmi padobnaja historyja mieła miesca i z mnohimi inšymi krainami Centralnaj i Ŭschodniaj Eŭropy — Čechijaj, Baŭharyjaj, Rumynijaj. Zusim inšaja reč — Biełaruś, bo Biełaruś zaŭsiody ŭ bolšaj stupieni vahałasia pamiž Zachadam i Eŭrazijaj. Biełaruś zaŭsiody mieła vielmi mocnuju histaryčnuju kulturnuju suviaź z Rasiejaj, vielmi ciesnyja palityčnyja adnosiny z Rasiejaj.

Urešcie, jość Damova ab Sajuznaj dziaržavie 1999 hodu pamiž Biełaruśsiu i Rasiejaj, jakaja sapraŭdy praduhledžvaje niejkuju palityčnuju intehracyju pamiž dźviuma krainami. I tamu, kali my sprabujem pakarać Biełaruś, izalavać Biełaruś, hetyja namahańni ŭ kančatkovym vyniku dajuć advarotny efekt abo nie dajuć žadanych vynikaŭ, bo Łukašenka moža prosta paviarnucca na ŭschod. Jon moža prosta paviarnucca da Rasiei, jon moža paviarnucca da Kitaju i kampensavać cisk, jaki my sprabujem akazać na jaho.

Tamu, padsumoŭvajučy, my pavinny dumać pra inšy padychod da Biełarusi, čym prosta pakarańnie, izalacyja, maksymalny cisk. Tak što — tak, ja ŭpeŭnieny, što my mahli b uvieści jašče bolš sankcyj, ale heta tolki paspryjała b hetaj biełaruska-rasijskaj intehracyi — palityčnaj intehracyi, ekanamičnaj intehracyi, jakaja, na moj pohlad, pryncypova nie adpaviadaje intaresam Zachadu.

— Sioleta administracyja Bajdena pačała stratehičny dyjaloh z demakratyčnymi siłami Biełarusi. Jak vy ličycie, ci treba novaj administracyi ZŠA jaho praciahvać, ci treba ad jaho admovicca?

— Ja dumaju, što my na Zachadzie pavinny vielmi jasna razumieć, jakija našy namiery, jakaja naša fundamentalnaja meta staić za hetym uzajemadziejańniem ź biełaruskaj apazycyjaj u vyhnańni. Kali heta sproba pastavić hetych ludziej va ŭładu ŭ Biełarusi ŭ ramkach aperacyi pa źmienie režymu, tady, jak ja pišu ŭ svaim ahladzie, my pavinny źmirycca z realnaściu, što hetaha nie adbudziecca.

Niama nijakaha sposabu zrabić heta luboj prymalnaj dla Zachadu canoj. Pry lubym scenary źmieny režymu, kali ŭrad Łukašenki sapraŭdy nablizicca da źviaržeńnia pavodle scenaru ŭ styli Libii, heta amal upeŭnienaść, amal harantavana, što rasiejcy ŭmiašajucca, umiašajucca vajennym šlacham i pakładuć hetamu kaniec.

I heta stavić pierad nami toje ž pytańnie, pierad jakim my ciapier staim va Ŭkrainie. Ci chočam my naŭprost vajavać z rasiejcami? I za apošnija try hady my atrymali adnaznačny adkaz i z Vašynhtonu, i z Bruselu, i z bolšaści eŭrapiejskich dziaržaŭ. Nie, Zachad nia maje namieru vajavać z Rasiejaj za Ŭkrainu.

I kali jon nia choča vajavać z Rasiejaj za Ŭkrainu, to mnie sapraŭdy ciažka ŭjavić, jak Zachad budzie vajavać z Rasiejaj za Biełaruś.

Pry hetym ja dumaju, što ŭzajemadziejańnie z apazycyjanerami moža być karysnym. I ja dumaju, što moža być šyrejšy dyjaloh, kali my pryviadziom takich ludziej, jak Cichanoŭskaja, da niejkaha dyjalohu z uradam u Miensku, i my pahavorym pra toje, jakimi mohuć być istotnyja palapšeńni ŭ halinie pravoŭ čałavieka. Heta absalutna mahčyma.

Ale pierš za ŭsio my pavinny sami ŭśviadomić, što metaj nia moža być źmiena režymu ŭ Biełarusi. I heta, ja dumaju, pazbaviła b rasiejcaŭ vielmi mahutnaha ryčaha ŭpłyvu, tamu što ciapier adnym z najvialikšych ryčahoŭ upłyvu Pucina na Biełaruś źjaŭlajecca toj fakt, što Łukašenka ŭsprymaje ciapierašniuju palityku Zachadu jak palityku, nakiravanuju na źmienu režymu. I tamu jon šukaje zapeŭnivańniaŭ, abaviazańniaŭ u halinie biaśpieki z boku Rasiei.

Takim čynam, kali my prybiarom hetuju dynamiku, heta sapraŭdy moža pasłužyć na karyść pravoŭ čałavieka i moža stać padmurkam dla zbližeńnia Biełarusi z Zachadam. Ale my pavinny pajści na hetuju sastupku. My pavinny narešcie admovicca ad hetaj niaŭdałaj, niedalnabačnaj palityki źmieny režymu.

— Moža być piarečańnie: što b ZŠA ni rabili, Łukašenka ŭsio adno budzie adčuvać pahrozu z boku Zachadu, i z boku ZŠA ŭ pryvatnaści. Jak vy ličycie, ci zdolny jon jašče viarnucca da toj šmatvektarnaj palityki ź minułaha, pra jakuju vy kažacie? Ci nie zanadta mocna jaho ŭžo trymaje Rasieja?

— Nu, heta pytańnie, na jakoje my nia možam znajści adkazu, pakul nie pačniom sprabavać — pakul nie pačniom ruchacca ŭ hetym kirunku. I ja sapraŭdy dumaju, što baču prykmiety taho, jak administracyja Trampa całkam zdolnaja zrabić źmieny, kab adnavić takuju sytuacyju, ale i praciahvać padychod administracyi Bajdena ŭ šyrejšym sensie.

Mnie ciažka ŭjavić, što Łukašenka ciapier nie zacikaŭleny ŭ bolš zbalansavanym padychodzie, pry jakim Biełaruś moža palityčna, vajskova i ekanamična dyversyfikavacca, adychodziačy ad poŭnaj adnabakovaj zaležnaści ad Rasiei. Dumaju, što Łukašenka i ciapier da hetaha imkniecca.

Jon šmat dziesiacihodździaŭ supraciŭlaŭsia surjoznaj źmiastoŭnaj intehracyi pamiž Biełaruśsiu i Rasiejaj mienavita tamu, što heta aznačała b poŭnaje pahłynańnie Biełarusi Rasiejaj.

Takim čynam, my nia možam da kanca viedać, pakul nie pačniom sprabavać. Ale majo ŭražańnie, što Łukašenka ŭsio ž adkryty da niejkaha varyjantu šmatvektarnaj zamiežnaj palityki. Siońnia heta vyhladała b zusim inakš, čym u 2016 hodzie ci navat da 2020 hodu. Ale ja dumaju, što ahulnaje ŭsio ž jość.

Jość jašče šmat plonnych mahčymaściaŭ, mnohija ź jakich my adkryjem tolki paśla taho, jak pačniom farmalny dyjaloh, dyplamatyčny dyjaloh ź Biełaruśsiu. Ale, biezumoŭna, hetaja poŭnaja zaležnaść ad Rasiei i ŭ mienšaj stupieni ad Kitaju nie adpaviadaje biełaruskim intaresam, jak ich bačyć Łukašenka, bo Łukašenka choča sam mieć kantrol. Jon sapraŭdy kiruje ŭ napaŭaŭtarytarnym režymie. Ale jahonaja źniešniaja palityka na praciahu apošnich dziesiacihodździaŭ hruntavałasia na pošuku balansu pamiž Rasiejaj i Zachadam, na hetkim eŭrazijskim tancy, jak my jaho nazyvajem.

— A čamu vy nazvali kiravańnie Łukašenki napaŭaŭtarytarnym? Ci značyć heta, što vy jaho taksama ličycie napaŭdemakratyčnym?

— Nu, vy lepš za mianie viedajecie biełaruskuju palityku. Tamu ja nie chaču tut zachodzić na minnaje pole. Ja viedaju, što Łukašenka karystajecca peŭnaj padtrymkaj u sielskich rajonach krainy. Apazycyja, ja viedaju, była skancentravanaja ŭ Miensku. Na moj pohlad, kazać, što bolš za 90% ci 100% biełarusaŭ vystupaje suprać Łukašenki, — heta byŭ by aktyŭny samapadman.

Dumaju, što heta značna bolš składanaja sytuacyja, kali ŭ vas jość niejkaja stupień — ciažka vyznačyć dakładnuju ličbu, ale ŭ vas jość peŭnaja stupień padtrymki Łukašenki na nizavym uzroŭni. I ŭ vas u Biełarusi jość fundamentalnaje, ja b skazaŭ, sapraŭdnaje pačućcio kulturna-histaryčnaj suviazi z Rasiejaj, jakoje ciaham apošnich niekalkich dziesiacihodździaŭ hrała na ruku Łukašenku, padtrymlivajučy jaho kiravańnie.

Tamu ja liču, što Biełaruś tut mocna adroźnivajecca ad Polščy ci Čechii. Biełaruski narod raskołaty nakont zachodniaj intehracyi, intehracyi ŭ Eŭraźviaz i, biezumoŭna, u NATO. Biełarusy chočuć bolš ciesnych suviaziaŭ z Zachadam u ekanamičnym, kamercyjnym planie. Ale my pavinny być aściarožnyja, kab nie razhladać Biełaruś jak adnaznačna prazachodniuju krainu, jakaja znachodzicca ŭ zakładnikach hetaha prarasiejskaha lidera.

Ja dumaju, što sytuacyja ŭ Biełarusi značna bolš dalikatnaja, voś što ja sprabuju skazać. Ale, biezumoŭna, represii ŭ halinie pravoŭ čałavieka realnyja. Złoŭžyvańni realnyja, i heta rečy, pra jakija my pavinny havaryć. I maja meta ŭ memarandumie nakont adnosinaŭ ź Biełaruśsiu — nia ŭ tym, kab zamieści hetyja prablemy pad dyvan, a ŭ tym, kab skazać, što my chočam značnych palapšeńniaŭ u halinie pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi.

Sposab dasiahnuć hetaha — nie praciahvać maksymalny cisk, a prytrymlivacca bolš dalikatnaha, bolš tonkaha padychodu.

— Łukašenka choča atrymać niejkaje miesca za stałom mahčymych mirnych pieramovaŭ ab urehulavańni va Ŭkrainie. Jak vy ličycie, ci jość u Zachadu padstavy dać jamu takoje miesca?

— Łukašenka, jak vy, peŭna, pamiatajecie, chacieŭ być častkaj niejkaha ŭrehulavańnia. Kali tolki pačałasia vajna, jon zaprasiŭ pradstaŭnikoŭ i Ŭkrainy, i Rasiei ŭ Biełaruś dla niejkaha dyjalohu. A potym hety dyjaloh pieramiaściŭsia ŭ Stambuł i staŭ nazyvacca stambulskim farmatam. Łukašenka, ja dumaju, u stanie adyhrać niejkuju rolu nieaficyjnaha kanału kamunikacyi. Ale heta składana zrabić u sytuacyi, kali za apošnija čatyry hady my zrabili ŭsio, što mahli, kab izalavać Biełaruś.

Takim čynam, što da vašaha pytańnia, ja dumaju, što tut absalutna jość prastora — z punktu hledžańnia narmalizacyi adnosin ź Biełaruśsiu — kab vykarystoŭvać Biełaruś u jakaści kanała dla pieradačy peŭnych idej abo peŭnych prapanoŭ Maskvie. Ale heta vielmi ciažka zrabić, kali ŭ vas nasamreč niama farmalnych paŭnavartasnych dyplamatyčnych adnosinaŭ pamiž ZŠA i Biełaruśsiu. I ja śćviardžaju, što my pavinny imknucca adnavić dyplamatyčnyja adnosiny jak maha chutčej.

My nie pavinny rabić heta biaspłatna. My nie pavinny rabić heta jak sastupku — jak adnabakovuju sastupku z boku Złučanych Štataŭ. Ale, znoŭ ža, varta dumać pra šyrejšy pakiet krokaŭ, jaki moža paspryjać niejkamu istotnamu palapšeńniu stasunkaŭ pamiž Biełaruśsiu i Zachadam.

— Vy ŭžo zhadvali, što novaja administracyja Trampa moža być bolš usprymalnaj da vašych idej. Ci bačycie vy pieršyja prykmiety taho, što ludzi, jakija buduć adkazvać za źniešniuju palityku ŭ novaj administracyi ZŠA, hatovyja vykarystoŭvać idei, vykładzienyja ŭ vašym artykule?

— Dazvolcie sfarmulavać heta tak. Pieršaja administracyja Trampa była šmat u čym bolš «jastrabinaja», čym ciapierašni prapanavany kabinet. Dziaržsakratarom doŭhi čas byŭ Majk Pampeo, jaki byŭ u značnaj stupieni neakanservataram, ź vielmi žorstkim staŭleńniem da Ŭschodniaj Eŭropy i Rasiei. I kali navat Majk Pampeo pryznaŭ, što tut jość niejkaja mahčymaść kultyvavać šmatvektarnuju źniešniuju palityku i paviarnuć jaje na karyść Ameryki, kali navat Majk Pampeo dumaŭ u takim rečyščy, to heta daje mnie vialikuju padstavu mierkavać, što, naprykład, dziaržsakratar Marka Rubijo byŭ by jašče bolš prychilny da mnohich z hetych idej.

Takim čynam, u toj stupieni, u jakoj pieršaja administracyja Trampa sapraŭdy bačyła tut mahčymaść abmiežavać upłyŭ Rasiei i abmiežavać upłyŭ Kitaju, a taksama mahčymaść stratehična zamacavacca va Ŭschodniaj Eŭropie praź Biełaruś, ja maju ŭsie padstavy mierkavać, što druhaja administracyja Trampa budzie jašče bolš zacikaŭlenaja ŭ hetych idejach i budzie pravodzić ich jašče bolš enerhična. I ja spadziajusia, što jany heta zrobiać.

Instytut adkaznaha dziaržaŭnaha kiravańnia Kvinsi — niedziaržaŭny amerykanski analityčny centar, zasnavany ŭ 2019 hodzie i raźmieščany ŭ Vašynhtonie. Nazvany pa imieni byłoha prezydenta ZŠA Džona Kvinsi Adamsa. Instytut deklaruje pazycyi palityčnaha realizmu i strymanaści ŭ źniešniaj palitycy.

• 10
• 26
• 2
• 18
• 1
• 2
• 5
• 0