Navukoviec raskryŭ tajamnicu staražytnaha achviarnaha kamienia ŭ Minskim rajonie
Kamień z rytualnaj čašaj źjaŭlajecca častkaj mahutnaha sakralnaha kompleksu, dzie prodki biełarusaŭ šukali abarony i dabrabytu.
Nakiroŭvajučysia z Zasłaŭja ŭ bok Novaha Pola, vy prajedziecie praź viosku Tejki. Sprava, na ŭzvyššy kala mohiłak, staić niadaŭna adnoŭlenaja entuzijastami pachavalnia Višnieŭskich. A krychu ŭ baku, u cieni dreŭ kala kraju pahosta, lažyć kudy bolš staražytny artefakt — vielizarny vałun z zahadkavaj kruhłaj čašaj.
Jak vyśvietliłasia, heta nie prosta kamień, a rytualny ałtar bałtaŭ. Pra jaho «Prystalicy» raskazaŭ kandydat histaryčnych navuk Dźmitryj Skvarčeŭski.
Kamień z historyjaj
Pahłybleńnie ŭ centry vałuna — heta nie śled erozii, a rytualnaja čaša. Takija kamiani stvaralisia z XII pa XIV stahodździe i ŭšanoŭvalisia až da XVIII stahodździa.
Jak ličać historyki, u čašu składali ščodryja i simvaličnyja dary baham: miod (jak simvał sałodkaha žyćcia), piva (jak napoj rytuałaŭ) abo ziernie dla budučaha ŭradžaju i dabrabytu. U bolš poźnija časy stała viadoma, što ŭ čašu apuskali i maniety. I tut padčas archieałahičnych daśledavańniaŭ znajšli takuju za 1853 hod.
Zvyčajna pobač raźmiaščałasia vohnišča. U Tejkach, jak pakazali raskopki, kala kamienia hareŭ ahoń.
Miesca siły: pamiž niebam i rakoj
Vybar miesca dla ałtara nie byŭ vypadkovym. Uzhorak kala mohiłak u staražytnaści ličyŭsia «mostam», jaki złučaje śviet žyvych i miortvych.
Heta tłumačycca tym, što tam była asablivaja enierhietyka, blizkaść da nieba, jakaja rabiła lubuju malitvu abo achviaru ŭ razy macniejšaj. A la padnožža ŭzhorka biare pačatak raka Čarnaruč, jakaja ŭ narodnych ujaŭleńniach była darohaj u inšy śviet. Tak što tut, vierahodna, znachodziŭsia ceły sakralny kompleks.
Samaje dziŭnaje ŭ hetaj historyi — toje, što pamiać pra siłu hetaha miesca žyvaja dahetul. Na praciahu stahodździaŭ ludzi, niezaležna ad viery, prychodzili siudy z adnymi i tymi ž prośbami: «Abarani ad moru, daj zdaroŭja siamji i žyviole, zabiaśpieč plonnaść ziamli».
Paźniej hetuju tradycyju pieraniali chryścijanie — jašče niekalki dziesiacihodździaŭ tamu siudy ździajśniali pałomnictvy ŭ dzień śviatoha Rocha, abaroncy ad chvarob.
Takija kamiani — častka ahulnaj tradycyi rehijona. U Litvie i Łatvii ich viadoma kala 60, u Biełarusi — kala 15.
U dakumientach pa «spravie Epštejna» znajšli ślady bujnych hrašovych pieravodaŭ u Minsk. Znoŭ uspłyło imia Karyny Šulak44
Kamientary
I tak, spračajuś. Pahłybleńnie ŭ kamieni zanadta małoje ŭ dyjamietry, kab być jomistaściu dla prynašeńniaŭ. Žmieńka zbožža? Niešta heta zamała dla bahoŭ (ci vučonyja pamylajucca, i to nie bałty byli, a habrei). Chutčej za ŭsio płoski kamień - heta asnova dla draŭlanaha idała, jaki stajau na płoskim kamieni i jakomu malilisia. A dzirka ŭ kamieni dla škanta ŭ padstavie idała, kab jon tryvała stajaŭ.
Skvarčeŭski - surjozny sučasny daśledčyk biełaruskaj mifałohii i, što važna (na moj pohlad), z krytyčnym padychodam (jakoha nie było, naprykład, u niekatorych papularyzataraŭ XIX i XX st.).