Святлана Алексіевіч была табу для дзяржаўных СМІ Беларусі ад моманту атрымання ёю Нобелеўскай прэміі па літаратуры ў 2015 годзе. Тым не менш, яна заставалася жыць у Беларусі. Да 2020 года, калі супраць Каардынацыйнай рады — рада была асцярожнай спробай аб’яднаць праціўнікаў Аляксандра Лукашэнкі пад адным парасонам, і Алексіевіч падтрымала яе сваім маральным аўтарытэтам, — была заведзеная крымінальная справа. Дзясяткі членаў Каардынацыйнай рады апынуліся ў турмах, Алексіевіч улады дазволілі выехаць.
Мала хто задумваўся пра іншы бок справы: Алексіевіч, якую перакладалі на дзясяткі моў і прадаюць вялізнымі накладамі, сярод іншага, у Кітаі і Нямеччыне, плаціла ў беларускі бюджэт столькі ж падаткаў, колькі ўсе астатнія беларускія пісьменнікі разам узятыя. Цяпер яна плаціць іх у краіне свайго знаходжання.
Гэта тыповы выпадак. У эміграцыі апынуўся цвет беларускага ІТ-сектара, многія прадстаўнікі навукі, журналістыкі, бізнэсу. І нават медыцыны.
Падлічыць агульную колькасць эмігрантаў — ці рэлакантаў, як многія з іх працягваюць сябе называць у спадзяванні на хуткае вяртанне — няпроста. Вядома, што ў 2020 годзе дазволы на жыхарства краінах ЕС атрымалі 63,5 тысячы беларусаў, у 2021-м — 149 тысяч. Не ўсе з іх выехалі, ратуючыся ад рэпрэсій. Але значная частка — калі не большасць, і менавіта з гэтым звязаны такі рост гэтай лічбы.
Узяць Літву: за апошнія 5 гадоў колькасць замежнікаў у гэтай краіне падвоілася з 46—49 тысяч чалавек да больш чым 100 тысяч, і сярод гэтых новых замежнікаў больш за ўсё беларусаў.
Прыезд высокакваліфікаваных спецыялістаў і дысцыплінаваных працоўных настолькі выгадны для эканомікі, што многія краіны, найперш Польшча, спрасцілі працэдуры, і актыўна выдаюць гуманітарныя візы.
Паток беларусаў скіраваўся нават у бок раней непапулярных Казахстана і Грузіі.
Па неафіцыйных ацэнках, яшчэ да пачатку вайны ва Украіне ў Грузію перабраліся некалькі тысяч беларусаў. За першыя тры тыдні пасля пачатку нападу нашых суайчыннікаў у Грузіі паболела яшчэ на 16 тысяч — многія з іх бралі білеты ў адзін бок.
Ёсць і іншыя краіны, куды пераязджалі беларусы.
«Гэта шкода, якая застанецца назаўсёды»
Дзясяткі і сотні тысяч палітычных мігрантаў — значная страта для краіны і яе эканомікі. Акадэмічная дырэктарка Цэнтра эканамічных даследаванняў BEROC Кацярына Барнукова адзначае, што ў Беларусі засталося крыху больш чым 4 мільёны працаздольнага насельніцтва, занятага ў эканоміцы. Большасць палітычных эмігрантаў — якраз прадстаўнікі працаздольнага насельніцтва, таму
можна казаць пра тое, што з краіны з’ехала 1-3% занятага насельніцтва, і гэта ўжо даволі значныя лічбы.
Экспертка звяртае ўвагу на тое, што беларускае насельніцтва старэе, у краіне ўсё больш людзей пажылога ўзросту, на змену якім прыходзіць усё менш маладых, і нараджальнасць працягвае зніжацца. Ад'езд людзей дзетароднага і працаздольнага ўзросту будзе мець уздзеянне і на дэмаграфію.
Кацярына тлумачыць, што наступствы міграцыі краіна асабліва адчуе пасля праходжання піку крызісу: «Цяпер ад’езд часткі людзей здымае напружанасць на працоўным рынку, якая існавала б праз наяўнасць санкцый і дрэннае становішча ў эканоміцы. Але ў доўгатэрміновым плане яна будзе даволі моцна ўплываць як на рост ВУП, бо не будзе каму вырабляць гэты ВУП, так і на пенсійную сістэму, бо актыўна з’язджаюць людзі, з узносаў якіх плаціліся пенсіі».
Эканамістка падкрэслівае, што толькі з лютага за мяжу выехала не менш за 12 тысяч айцішнікаў, бо па афіцыйных даных на гэтую лічбу скарацілася з лютага занятасць на буйных і сярэдніх айці-прадпрыемствах, пры тым што ўся занятасць у гэтай галіне складае каля 100 тысяч чалавек. Такое скарачэнне — вельмі балючы ўдар па галіне, праз які яна губляе сваю ролю драйвера эканамічнага росту.
Існуюць, расказвае экспертка, вельмі грубыя метады падліку таго, як эміграцыя ўплывае на ВУП. Згодна з імі,
калі краіну пакідае 1% эканамічна актыўнага насельніцтва, ВУП падае прыкладна на 0,6%, але ж трэба ўлічваць і характарыстыкі людзей, якія з’язджаюць. Напрыклад, тыя ж айцішнікі прыносілі шмат ВУП, таму важнасць іх страты для краіны большая.
Эканамістка папярэджвае: «Гэта шкода, якая застанецца назаўсёды, тое, што пакідае эфект на ВУП на шмат гадоў наперад, тым больш што не ўсе, хто з’ехаў, вярнуцца. У выніку мы будзем губляць гэтую долю ВУП кожны год, і з цягам часу гэта назапашваецца».
Зараз, тлумачыць экспертка, эфект эміграцыі не надта заўважны праз санкцыі, але можна паглядзець на айці-сектар: калі раней ён даваў рост ВУП, то цяпер праз эміграцыю яго ўнёсак у ВУП хутчэй за ўсё будзе адмоўны. Да санкцый краіна адаптуецца і яе эканоміка працягне расці, у той час як наступствы эміграцыі працягнуць уплываць на краіну пастаянна.
«Адток кадраў кумулятыўна ўдарыць па эканоміцы мацней за санкцыі, — напісаў у адказ на пытанне «Нашай Нівы» супрацоўнік Міністэрства эканомікі. — Санкцыі можна будзе адкруціць, а большасць тых, хто выехаў, ніколі не вернецца. Нават калі апазіцыя вернецца, доктар ці інжынер, які аднойчы прыняў рашэнне выехаць, ужо прыжывецца ў новай краіне і не вернецца».
Чаму паток эміграцыі такі моцны, ці ёсць разуменне прычын гэтага ва ўрадзе?
«Генетычная памяць пра рэпрэсіі прачнулася. Людзі баяцца і ўцякаюць, імкненне спакойна жыць і гадаваць дзяцей пераважвае патрыятызм і нават эканамічныя матывацыі», — кажа чыноўнік.
«Але ўрад тут нічога не можа зрабіць, — дадае ён. — Сілавікі арыштоўваюць, паказваюць арышты, нагнятаюць, прафілактуюць, што можа зрабіць эканамічнае крыло? Гэта палітычная ўстаноўка».
«Наша Нiва» — крыніца якаснай інфармацыі і бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ «НН»«Мы наймаем людзей і ў Мексіцы, і ў Бразіліі — але лепшых за беларусаў няма». Гутарка з топ-менеджарам Gurtam і тым самым айцішнікам на ровары
Святлана Курс пра тое, ці ёсць яшчэ Беларусь: «Ва мне вапрос так не стаіць». А словы тых, хто застаўся, куды больш значныя за эмігранцкія
Пастаўлены новы антырэкорд па колькасці занятых у беларускай эканоміцы
