Міністраўка і грасаўка

Міністраўка і грасаўка

Нямеччыну разьдзірае моўная вайна. Большасьць насельніцтва краіны і меншасьць нацыянальнай прэсы не прынялі ўведзенай летась рэформы нямецкай артаграфіі.

Бунт пачала старасьвецкая і рэспэктабэльная газэта Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ). З 1 жніўня прэстыжны штодзёньнік адмовіўся і далей кіравацца зьмененым правапісам, на які год таму хоцькі-няхоцькі перайшла прэса краіны. Новыя правілы, задуманыя, каб спрасьціць правапісныя нормы, насамрэч толькі зьбядняюць пісьмовую мову, лічаць праціўнікі рэформы. Ну, зусім як у спрэчцы прыхільнікаў клясычнага і афіцыйнага беларускіх правапісаў! Да таго ж, журацца журналісты FAZ, навіна моцна блытае прафэсіяналаў пяра.

Вайна супраць новага правапісу вядзецца па ўсіх правілах мэдыйнае атакі: штодня на перадавіцы газэты публікуецца артыкул з крытыкай рэформы. Сярод тых, хто лічыць, што найлепшым сродкам ад хаосу, які запанаваў у мове пасьля яе «спрашчэньня», было б вяртаньне да старога варыянту, — старшыня Акадэміі прозы і паэзіі Крыстыян Маер і ляўрэат Нобэлеўскай прэміі Гюнтэр Грас. Газэту падтрымалі таксама ў Аўстрыі і Швэйцарыі. Маер назваў рэформу мёртванароджанай і заклікаў уратаваць «адзінства нямецкага правапісу». Грас заклікаў іншыя газэты далучыцца да FAZ і спаслаўся на волю народу, якому новы правапіс навязваюць сілаю, што супярэчыць дэмакратычным працэдурам. Усенямецкая асацыяцыя ўнівэрсытэцкіх выкладчыкаў назвала рэформу «непрымальным звужэньнем магчымасьцяў выказваньня» і перавяла свае выданьні на старыя нормы.

Сапраўды, толькі 25% немцаў прынялі новыя правілы, а 68% насельніцтва, паводле зьвестак газэты Die Woche, аддаюць перавагу старым. Выдаткі дэмакратыі?

Трэба зазначыць, што большасьць прэсы сваіх калег з FAZ не падтрымала. Усемагутныя шпрынгераўскія кансэрватыўная Die Welt і народная Bild хутчэй падсьміхаюцца з «моўнага фундамэнталізму». Большасьць газэтаў трымаюцца новага правапісу, як яны кажуць, з павагі да наймалодшых чытачоў, якія вось ужо два гады вучаць у школах нямецкую мову на новы манер. Рашэньне пра рэформу нямецкага правапісу было прынятае ў лістападзе 1994 году пасьля доўгіх дэбатаў. У распрацоўцы «спрошчанага варыянту» бралі ўдзел спэцыялісты з усіх нямецкамоўных краінаў і рэгіёнаў. 1 ліпеня 1996 году прынцыпы набылі сілу дзяржаўнага акту. Праціўнікі рэформы зьвярнуліся ў Канстытуцыйны суд, які пасьля двухгадовага разгляду прызнаў рэформу законнай. Паводле пратаколу, падпісанага міністрамі культуры нямецкамоўных краінаў, пераходны пэрыяд да новага правапісу мусіў скончыцца ў 2005 годзе.

Газэта Die Zeit іранізуе: рэформа быццам бы не дасягнула сваёй мэты спрашчэньня правапісу, дык што ж, давайце прааналізуем, ці пераклад Лютэрам Бібліі на нямецкую мову зрабіў немцаў больш пабожнымі. Калі не, піша газэта, з 1 верасьня будзем публікаваць Біблію толькі па-лацінску.

Верагодна, рэформы ніхто не скасуе, але найхутчэй, што да канца году ў яе будуць унесеныя пэўныя зьмены, каб выправіць відавочныя памылкі. Гэта й будзе кампрамісам, што задаволіць усіх.

Паводле La Liberation