Rodavy piarścionak Łuckievičaŭ

Drukujučy letaś u «Našaj Nivie» narys pra siamju Łuckievičaŭ, svajo apaviadańnie ja skončyŭ tym, jak paśla etapaŭ u Minsk (užo nie Miensk) viarnułasia Emilija Šabunia, małodšaja dačka pana Jana Balasłava, siastra Ivana i Antona. U Minsku, pisaŭ ja, zastavalisia starejšaja dačka pani Emilii, Janina, i syn Edvard. Hety siužet — Emilija, Janina i Edvard — ja abiacaŭ vykłaści ŭ nastupnaj publikacyi. Ale pierada mnoju paŭstała etyčnaja prablema: jak rastłumačyć čytačam toj fakt, što ŭ Janiny Šabuni było, akramia dziavočaha, jašče try proźviščy?

Dziela jakich pryčyn jana trojčy vychodziła zamuž? Ja vyrašyŭ atrymać infarmacyju ad Janininaj dački, spn. Julii Andrusyšynaj. Paprasiŭ žurnalistku Valancinu Tryhubovič, jakaja žyvie ŭ Štatach i kantaktuje z Andrusyšynymi, pieradać maje pytańni, ale atrymaŭ adłup. Spn. Valancina napisała, što nizavošta nie skaža mnie da taho času, pakul u śviet nie vyjdzie kniha ŭspaminaŭ spn. Julii Andrusyšynaj. I voś u lipieni ja z łaski Dančyka, Bahdana Andrusyšyna, atrymaŭ knihu jahonaje maci «Zabyćciu nie addanaje», jakaja vyjšła ŭ vydaviectvie «Limaryus».

U hetaj knizie ja znajšoŭ adkazy na pytańni, jakija sprabavaŭ zadać letaś spn. Juli. Bolšaj dačce Emilii Šabuni, Janinie, jakuju ŭ 1911 h. u Rakucioŭščynie na rukach nasiŭ Maksim Bahdanovič, «pašancavała» na słabych mužčyn. Pieršy muž, Vadzim Karaloŭ, baćka spn. Juli Andrusyšynaj, nie ŭstajaŭ pierad čarami adnaje zajezdžaje spakuśnicy. «Pachod naleva» spn. Janina jamu nie daravała. Bałazie na razvod užo nie patrabavaŭsia dazvoł duchoŭnych uładaŭ. Druhi muž Janiny, Lavon Fiedarovič, taksama nie moh ustajać, ale pierad čarami šklanoha boha (eŭfiemizm, vyčytany ŭ Vacłava Łastoŭskaha). Ad druhoha muža ŭ spn. Janiny taksama naradziłasia dačka — Eleanora, u zamustvie Noryk. Muž spn. Eleanory, Leanard Noryk, — čałaviek navahradski (pamior u 2002 h.)

Treciaje proźvišča spn. Janiny było Kachanoŭskaja. Hetaje proźvišča, apynuŭšysia na Zachadzie, uziaŭ sabie Aŭhien Kałubovič (1912—1987) — historyk, miemuaryst, palityčny dziejač. Hetym proźviščam jon padzialiŭsia sa spn. Janinaj i jaje dziećmi — choć spn. Janina i Kałubovič šlubu nie afarmlali.

U knizie «Zabyćciu nie addanaje» my možam bačyć i fota maładoha Edvarda (Dziunika) Šabuni i jahonaj žonki Ani (u dziavoctvie Abramovič). U ich naradziłasia dačka, nazvanaja ŭ honar babuli Emilijaj. Kali ŭ 1944-m tysiačy biełarusaŭ padalisia na Zachad, Hanna Šabunia vyrašyła zastacca razam z dačkoju ŭ Miensku kala svaich baćkoŭ. Tak raspałasia jašče adna siamja. Emilija Šabunia-małodšaja vyjšła zamuž za Ivana Karpoviča. U jaje naradzilisia dačka Iryna i syn, jakoha nazvali Eduardam. Pra toje, jak skłałasia žyćcio ich dzieda Edvarda Šabuni ŭ Štatach, možna ŭviedać z knihi ŭspaminaŭ jahonaj plamieńnicy Juli Andrusyšynaj.

Što lepš?

Mianie doŭha turbavała, ci zastalisia zdymki małodšaha z synoŭ pana Jana Balasłava, doktara Ściapana (Stefana) Łuckieviča (1889—1947), a to zdymak maładzieńkaha vajskovaha lekara, apublikavany 18 vieraśnia 1914 h. u «Našaj Nivie», nielha nazvać jakasnym. U knizie «Zabyćciu nie addanaje» my bačym nie adzin jakasny zdymak užo stałaha čałavieka. I zdymak jahonaj žonki Nadziei z Paŭlukovych (1896—1953). Doktar Łuckievič paznajomiŭsia ź joju, siastroju miłasernaści, u Pieršuju suśvietnuju vajnu.

Stefan palitykaj nie zajmaŭsia. U maładyja hady jon pavodziŭ siabie jak šlachcic staroj daty: nie curaŭsia vypiŭki i byŭ zabijakam, navat (na pačatku XX stahodździa!) duelantam. Pasvaryŭšysia z družbakom (ci nie za panienku?), S. Łuckievič prastreliŭ jamu nahu.

U pani Zofji Łuckievičavaj, musić, była nie adna biassonnaja noč z-za synoŭ. Kali jana narakała na starejšych, Jana dy Antona, za toje, što pajšli ŭ revalucyju dy ryzykujuć zdaroŭjem i žyćciom, tyja adkazali: «A što, lepš było b, kab my žyli tak, jak Stefan?» Maci zapłakała.

Doktar Stefan Łuckievič i jaho plamieńnica, doktar Maryja Šabunia, byli aryštavanyja i apynulisia na poŭnačy Rasii, u sučasnaj Murmanskaj vobłaści. U adnoj rasijskaj publikacyi ja vyčytaŭ, što aryšty miedykaŭ i ich vysyłka na karotkija terminy byli svojesablivaj mabilizacyjaj. Balšaviki asvojvali radoviščy karysnych vykapniaŭ, budavali (pieravažna siłami zekaŭ) zavody i harady, i im patrabavalisia miedyki. A jak nichto dobraachvotna nie žadaŭ mianiać Miensk ci Viciebsk na Miadźviedžuju Haru i Mančahorsk, balšavikam daviałosia aryštavać śpiecyjalistaŭ. Bałazie (u našym vypadku) jany byli «sacyjalna čužymi», svajakami viadomaha «nacyjanał-fašysta» Antona Łuckieviča. Viartacca paśla skančeńnia terminu ŭ Minsk im było zabaroniena.

Doktar Stefan Łuckievič, jak i jaho starejšy brat Jan Hierman, pamior ad suchotaŭ. Dziaciej jon nie pakinuŭ.

Radavod

Radavod u nas pakul što viadziecca pa mužčynskaj linii. Inšy raz pačatak rodu hublajecca ŭ tumanie minuŭščyny. Tamu my možam tolki ŭmoŭna śćviardžać, što doktar Stefan i jaho braty naležali da siomaha pakaleńnia šlachieckaha rodu Łuckievičaŭ.

U jahonaj unučataj plamieńnicy Alesi ŭ Vilni zachoŭvajecca vypiska z radavodu. Na žal, nie paznačanyja daty žyćcia kožnaha z Łuckievičaŭ. Tamu možna pisać u biblejskim duchu. Michał Łuckievič naradziŭ Franciška; Francišak naradziŭ Juzafa; Juzaf naradziŭ Marcina i bratoŭ jaho Michała, Jazafata, Ihnata i Andreja; Marcin naradziŭ Jachima Juzafa; Jachim Juzaf naradziŭ Jana Balasłava (i brata jaho Stefana); Jan Balasłaŭ naradziŭ Jana Hiermana i bratoŭ jaho Antona i Stefana.

Ź niejkaha času ŭ siamji Łuckievičaŭ ad baćki da starejšaha syna pierachodziŭ piarścionak z vyjavaj hierba «Navina». Nie viedaju, katory z synoŭ Jachima Juzafa (Jan Balasłaŭ ci Stefan, jaki zahinuŭ u 1863-m) byŭ starejšy. Viedaju, što rodavy parścionak pierajšoŭ ad Jana Balasłava da Jana Hiermana. Adnaho razu hety piarścionak prapaŭ, ale nie nazaŭsiody. Pryjechaŭšy ŭ niejkaj patrebie ŭ Varšavu, kalekcyjanier z natury, Jan Hierman nie moh abminuć antykvarnyja kramy. Jakoje ž było jaho ździŭleńnie, kali ŭ adnoj ź ich jon ubačyŭ piarścionak z hierbam «Navina»!..

Ivan (Jan Hierman) Łuckievič pamior u 1919 h. u Zakapane. Da apošniaj chviliny pry im znachodziłasia jaho niaviesta Julijana Menkie. U hety ž haradok, kab vykanać usie farmalnaści, z Paryža, dzie jon byŭ na mirnaj kanfierencyi, pryjechaŭ Anton Łuckievič. Možna dumać, što tady, u žniŭni 1919-ha, rodavy piarścionak Łuckievičaŭ pierajšoŭ da jaho.

Antonavy syny

Anton Łuckievič u Paryžy paznajomiŭsia z Zofjaj Abramovič, vypusknicaj miedycynskaha fakulteta ŭniviersiteta ŭ Manpelje. Zofja — heta chryścijanizavany varyjant imia Serka. Zrešty, paznajomicca Anton i Serka mahli i ŭ Vilni, a ŭ Paryžy ich znajomstva adnaviłasia i pierarasło… Anton vyrašyŭ, što jamu para ažanicca. Jaho namier pryvieści ŭ šlachietnuju siamju Łuckievičaŭ habrejku nie moh nie vyklikać peŭnaha supracivu. Supraciŭ rodnych adoleć udałosia, ale na pieraškodzie paŭstaŭ Kaścioł, jaki nijakim rodam nie moh udzialić tajemstva šlubu kataliku ź iudziejkaj. I Anton pierajšoŭ u kalvinizm dy staŭ zakonnym mužam Zofji Abramovič.

Pavialičyć

Pavodle kalvinisckaha abradu byli chryščanyja abodva syny Antona i Zofji: Jurka (1920—1992) i Lavon (1922—1997). Kali ŭ 1929 h. z hetaha śvietu pajšła ich maci, Anton druhi raz nie žaniŭsia. Pazbaŭleny pracy ŭ himnazii, abmiežavany ŭ srodkach, jon žyŭ z synami ŭ adnapakajovaj kvatery na vulicy Piŭnoj. Jak i jaho baćki, Anton dbaŭ pra adukacyju dziaciej. Jaho syny skončyli Vilenskuju biełaruskuju himnaziju, a potym vučylisia ŭ elektratechničnym licei škoły imia Juzafa Piłsudskaha. «Kavałak chleba» im byŭ harantavany.

U 1939 h. Jurku Łuckieviča zaličyli ŭ Varšaŭski politechničny instytut, ale vučycca jamu nie daviałosia. Musiŭ iści ŭ Vojska Polskaje. Navabranca Łuckieviča kamandavańnie nakiravała ŭ aficerskuju škołu.

Pavialičyć

Fakt vajskovaj słužby bolšaha syna paŭpłyvaŭ na pavodziny A. Łuckieviča ŭ 1939-m. Kali Čyrvonaja Armija nabližałasia da Vilni, jon nie moh, jak inšyja biełarusy, pierabracca ŭ pakul jašče niezaležnuju kovienskuju Litvu. Nie było sumnievaŭ, što polskaja armija budzie raźbitaja i Jurka, kali nie trapić u pałon, vierniecca ŭ Vilniu… Viedama, A. Łuckieviču ciažka było b rasstacca i ź Biełaruskim muziejem imia Ivana Łuckieviča, zasnavalnikam i achavalnikam jakoha jon byŭ. Treba viedać i jaho staŭleńnie da vilenskaha pytańnia. U kovienskaj Litvie vydatna viedali, što A. Łuckievič ličyć Vilniu biełaruskaju Miekkaju.

30 vieraśnia NKVD aryštavaŭ Antona Łuckieviča, a 10 kastryčnika Maskva pieradała Vilniu ŭ skład Litvy. Naŭrad ci Łuckievič moh viedać, što jaho bolšy syn trapiŭ u niamiecki pałon. U knizie «Zabyćciu nie addanaje» možna ŭbačyć zdymak, zrobleny 26 śniežnia 1939 h. (druhi dzień Kaladaŭ): my bačym Ju. Łuckieviča na vilenskaj vulicy razam z cyvilnym bratam Lavonam. Na žal, pakul što niama adkazu na pytańnie: jon uciok z pałonu ci niemcy adpuścili dadomu?

Lidaram biełaruskaj kałonii ŭ kovienskaj Litvie byŭ kolišni dziaržaŭny sakratar BNR Kłaŭdzij Duž-Dušeŭski, pryjaciel i dabradziej Antona. Jon i ŭziaŭ pad apieku jahonych synoŭ.

Kali Litvu ŭ lipieni 1940 h. zrabili savieckaj respublikaj, braty Łuckievičy žyli na paŭlehalnym stanoviščy.

Vajna. Niavola

Majučy za śpinaj himnaziju i licej, Ju. Łuckievič moh pracavać nastaŭnikam.

Pavialičyć

Uvosień 1941-ha, kali hałoŭny školny inśpiektar hienieralnaj akruhi Biełaruś śviatar Vincent Hadleŭski naładžvaŭ biełaruskaje školnictva, braty Łuckievičy stali piedahohami ŭ niedalokich ad «ichniaj» Rakucioŭščyny Radaškovičach. Jurka Łuckievič staŭ dyrektaram siamihadovaj škoły i nastaŭnikam matematyki, a Lavon vykładaŭ biełaruskuju movu i litaraturu. Na hetaj pracy jany zastavalisia da śniežnia 1942-ha, a potym pierajechali ŭ Baranavičy, dzie była prahimnazija. Były vučań hetaj prahimnazii doktar Janka Zaprudnik zhadvaje bratoŭ Łuckievičaŭ jak svaich mientaraŭ.

Kali nacysty narešcie dazvolili biełarusam stvarać uzbrojenyja siły, braty Łuckievičy — abodva siabry padpolnaj Biełaruskaj niezaležnickaj partyi — pajšli ŭ Biełaruskuju krajovuju abaronu, stali jaje aficerami. Paźniej abodva apynulisia ŭ składzie biełaruskaha desantnaha bataljona «Dalvic». Razam z Usievaładam Rodźkam jany ŭviesnu 1945-ha pierabralisia ŭ Polšču dziela arhanizacyi antybalšavickaha padpolla i partyzanki i žyli ŭ Varšavie jak Kšyvickija (tut darečy zhadać, što Lavon Kryvicki — litaraturny psieŭdanim Ł. Łuckieviča). Pad kaniec 1945-ha bratoŭ aryštavali i pa etapie adpravili na ŭschod.

U čas vajny SSSR straciŭ dziasiatki miljonaŭ ludziej, ludziej pieravažna pracazdolnych. Rabočych ruk nie chapała i na «voli», i ŭ łahierach. I hałoŭny kat vyrašyŭ na peŭny čas skasavać pakarańnie śmierciu. Bratoŭ Łuckievičaŭ, praŭdapadobna, sudzili paśla ŭkaza ad 26 maja 1947 h. Prysud im vynieśli standartny — 25 hadoŭ. Tak braty Łuckievičy apynulisia na Kałymie.

Pavialičyć

Adukacyja dapamahała vyžyć u surovych umovach savieckaj «zony». Tak, majučy dypłomy elektratechnikaŭ, braty ŭ źniavoleńni pracavali pa śpiecyjalnaści, a Ju. Łuckievič pabyŭ jašče i fielčaram — prydałosia viedańnie łaciny, jakuju staranna vyvučyŭ u himnazii.

Žonki Antonavych synoŭ. Unuki

Dalej ja bolš uvahi nadam Jurku Łuckieviču. Heta tłumačycca tym, što ŭ jahonaha brata Lavona, žanataha z Halinaj Vojcik (1927—2007; dačka biełaruskaha dziejača i litaratara Antona Vojcika i Zośki Vieras), nie było dziaciej.

A značna raniej na Kałymie pačałasia ramantyčnaja historyja.

Možna hadać, što paciahnuła maskoŭskuju kamsamołku Ninu Złyhościevu i jejnaha brata na Kałymu — ramantyka ci paŭnočnyja nadbaŭki. Pa kamsamolskaj pucioŭcy jany apynulisia ŭ Mahadanskaj vobłaści. I tak sobiła, što z maładziejšaj na 15 hadoŭ Ninaj Złyhościevaj paznajomiŭsia volnapasialeniec Jurka Łuckievič. (Z łahiera jon vyjšaŭ 14 žniŭnia 1956 h., a potym zdabyvaŭ zołata, byŭ «staracielem», zarablaŭ hrošy: syn premjer-ministra BNR, biełaruski aficer, viarnuŭšysia ŭ Vilniu, pavinien vyhladać prezientabielna.)

Paznajomilisia i paznajomiłasia. I raźjechalisia.

U nas niama dakładnaj daty viartańnia Jurki Łuckieviča ŭ Vilniu. Pryjechaŭšy, jon uładkavaŭsia na pracu ŭ sistemie litoŭskaha Ministerstva budaŭnictva, u elektramantažnym treście. Pracavaŭ inžynieram, choć aficyjna ličyŭsia elektratechnikam 6-ha razradu. Heta była samaja vysokaja pasada, jakuju moh zaniać Łuckievič: sudzimaść ź jaho źniali, ale nie reabilitavali.

Tut ja mušu ŭdakładnić: kali Ju. Łuckievič paznajomiŭsia z N. Złyhościevaj, jana užo była zamužam, a letam 1957 hoda naradziła syna Siarhieja. A potym raźviałasia sa svaim pieršym.

I voś pamiž Vilniaju i Maskvoju zaviazałasia pierapiska. Vynikam stała toje, što Nina Złyhościeva pierajechała (ci nie ŭ 1967 h.?) u Vilniu i stała žonkaju Jurki Łuckieviča. Siarhieja Łuckievič usynaviŭ, daŭ jamu svajo proźvišča. U časy VKŁ u šlachieckim asiarodździ heta nazyvałasia adopcyjaj. A nieŭzabavie, 5 lutaha 1969 h., u Ju. Łuckieviča i jaho žonki naradziłasia dačka Alesia. I ŭžo kali Ninie Łuckievič było pad sorak, 8 sakavika 1974 h. jana naradziła syna, jakomu dali imia Ivan.

Antonavy praŭnuki

Ju. Łuckievič dbaŭ pra adukacyju svajoj dački. Kali Alesia skončyła škołu, baćka razam ź joju pajechaŭ u Šaŭli, u tamtejšy piedahahičny instytut, dzie rychtavali defiektołahaŭ. Šavielski instytut baćku nie spadabaŭsia, i jon pajechaŭ z dačkoju ŭ stalicu BSSR. U Minsku Alesia Jurjeŭna Łuckievič stała dypłamavanym defiektołaham. Jana i siońnia praktykuje svaju śpiecyjalnaść.

Ź Biełarusi, z Krasnapolskaha rajona, pachodzić i jaje muž, mastak Aleś Pokład. U 1998 h. u Alesi Łuckievič i Alesia Pokłada naradziŭsia syn Jan. Chłopiec ciapier na razdarožžy: kudy iści vučycca paśla himnazii?

Antonaŭ unuk Ivan u hod śmierci maci byŭ padletkam. Paśla škoły jon pastupiŭ na fakultet biełaruskaj fiłałohii Vilenskaha pieduniviersiteta. Tut było nie biez upłyvu baćki i dziadźki. Baćka vadziŭ jaho, padletka, na pasiadžeńni vilenskaha Tavarystva biełaruskaj kultury, u jakim rej vioŭ dziadźka, a taksama vaziŭ u lasnuju chatku, dzie žyła dziadźkava ciešča Zośka Vieras, i ŭ Rakucioŭščynu… Peŭnuju rolu ŭ losie Ivana adyhraŭ i syn jaho trajuradnaj siastry Juli Andrusyšyn, na 16 hod starejšy za svajho dziadźku Dančyk. I jaho siabruk Leanid Bartkievič taksama. Praŭda, Ivanu da serca bolš prypała inšaja forma muzyčnaha mastactva — džaz.

Zachapleńnie džazam pryviało Ivana Łuckieviča… u Izrail. Pabyŭšy tam adzin raz, u 2008 h. Ivan Łuckievič padaŭsia ŭ Śviatuju Ziamlu druhi raz. Na hety raz z prazaičnaj metaj — padzarabić. Pracavaŭ šafioram u vakolicach Tel-Aviva. I nie prosta šafioram, a načnym. Jurka Łuckievič, nahadaju, znajšoŭ svaju Ninu na Kałymie, a jaho syn Ivan svaju homielku Volhu — u Izraili. Tam i ažaniŭsia. Tam u ich u 2010 hodzie naradziŭsia syn Michael (Michaś). Natujem: Michael Łuckievič, praŭnuk premjer-ministra BNR Antona Łuckieviča, maje prava pretendavać na kresła prezidenta ci premjer-ministra Izraila. Na hetyja pasady moža raźličvać i Jurka Łuckievič, jašče adzin Antonaŭ praŭnuk, jaki naradziŭsia ŭ 2012 hodzie.

Pavialičyć

U 2013 hodzie Ivan, Volha, Michaś i Jurka Łuckievičy pierajechali ŭ Vilniu. Małyja ŭžo pabyvali ŭ Homieli. Tam žyvie ich babula.

* * *

…I znoŭ radavod. Michał Łuckievič naradziŭ Franciška; Francišak Łuckievič naradziŭ Juzafa; Juzaf Łuckievič naradziŭ Marcina i bratoŭ jaho Michała, Jazafata, Ihnata i Andreja; Marcin Łuckievič naradziŭ Jachima Juzafa; Jachim Juzaf naradziŭ Jana Balasłava (i brata jaho Stefana); Jan Balasłaŭ naradziŭ Jana Hiermana i bratoŭ jaho Antona i Stefana; Anton naradziŭ Juryja i brata jaho Lavona; Jury naradziŭ Ivana; Ivan naradziŭ Michaela (Michała) i brata jaho Juryja. Kaho narodziać Antonavy praŭnuki — pakaža čas. Rod Łuckievičaŭ hladzić u budučyniu.

A rodavy piarścionak z hierbam «Navina»? Ad Jana Balasłava jon pierajšoŭ da Jana Hiermana. U Jana Hiermana jon byŭ prapaŭ, ale znajšoŭsia. Ad Jana Hiermana piarścionak pierajšoŭ da Antona. Anton (mabyć, u dzień aryštu praź Lavona) pieradaŭ jaho Jurku. Aryštavaŭšy Juryja Antonaviča Łuckieviča, hebisty aryštavali i rodavy piarścionak. Mo niekali chto z kalekcyjanieraŭ natrapić na jaho…

• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0