Viktar Marcinovič: I ŭ vioscy zahrymieła cišynia

Nichto ź pilnych łambier-kulturołahaŭ, jakija pra pakieciki ŭ «Karonie» adazvalisia jak pra «kaniec epochi» (bo raniej davali biaspłatna, a tam pačali pradavać), nie zaŭvažyŭ našmat bolš važnaj viachi. U niabyt adyšoŭ ŚMI, jaki — u adroźnieńnie ad tych pakiecikaŭ — achaplaŭ sotni tysiač čałaviek pa ŭsioj krainie. Zacich hołas, jaki abudžaŭ viosku ranicaj i marmytaŭ niešta ŭtulnaje viečarami. Nazaŭsiody ŭ muziej adpraŭleny samy biełaruski z usich kamunikacyjnych kanałaŭ, vynajdzienych čałaviectvam. Zdabytak savieckaj infrastrukturnaj upartaści. Sumieś Orueła z prahramaj «Zaprašajem na viačorki».

Pavialičyć

Kastryčnik 2016-ha — momant kančatkovaha vyvadu z karystańnia drotavaha radyjo, jakoje ŭ narodzie atrymała nazvu «radyjokropka». Viaščańnie na hetyja prymačy całkam spynienaje, chacia jašče pa stanie na červień 2016 hoda tolki ŭ stalicy za radyjokropku płaciła 444 849 čałaviek. Drotavaje viaščańnie pačali vyvodzić z karystańnia jašče ŭ 2014-m, cełymi rajonami pieravodziačy pracu miascovaha radyjo na ultrakarotkija chvali ci navat — jak pra heta napisana tut — u internet, «na sajt rajvykankamaŭ».

U Biełarusi na vioscy staraść čaściakom supravadžajecca kryšačku chvaravitaj skvapnaściu. Zrazumieła, prablema ŭ žabrackich piensijach, ale nie tolki ŭ ich. Bo čaściakom ekanomija na elektryčnaści dachodzić da hohaleŭskich prajavaŭ.

Mnie davodziłasia načavać u chacie, dzie śviatło ŭviečary pryncypova nie zapalvali, televizar nie ŭklučali, kab nie płacić. I voś tak staryja i žyli: zasynali padviačorkam, pračynalisia na śvitanku, a našto śviatło pieravodzić? Heta ž jašče i lampački treba mianiać, jak zharać! U horad jechać!

Prapanovy pakinuć hrošaj na elektryčnaść z takimi dbajnymi haspadarami nie spracoŭvajuć: jany žyvuć tak, jak im utulna. Dyk voś, u takich haspadarkach zaŭsiody była ŭklučanaja kropka, bo jana nie patrabuje asobnaj razietki, siłkujecca «sa ściany». Pa ŭjaŭleńniach starych, jana «nie žare elektryčnaści», a pra žyćcio krainy i śvietu raskazvaje ładna. To, u adroźnieńnie ad teleka, joj karystacca možna i, u metach usio toj ža ekanomii dy efiektyŭnaha spažyvańnia, vyklučać jaje nie varta, «kab nie prastojvała» zadarma.

Radyjokropka ŭ hłuchich rajonach Biełarusi spyniała pracu ŭ 22.00, pačynała — u 6.00, całkam supadajučy ź sialanskim paradkam. Vioska apošnija 70 hadoŭ pračynałasia ad himna — «My, biełarusy»… Słovy himna mianialisia, miełodyja — ani skul! Sialanski kosmas trymaŭsia na tym himnie, na jaho niepachisnaści i nieadmiennaści. Voś pryjšli nacyjanalisty ŭ 90-ch. I što?

Nacyjanalistaŭ bolš niama, a himn vytryvaŭ. «Piatro, ustavaj, jaječnia stynie!» — baba Luba pračynajecca ŭ 5.00, kab rastapić piečku i zasmažyć mužyku śniadanak. A ŭjavicie sabie: Piatro try hady jak pamior. A ŭ kastryčniku i himna bolej nie pieradajuć. Heta Apakalipsis. Nie mienš.

I, kaniečnie, śmiešna čytać, jak tyja čynoŭniki prapanujuć voś hetym ludziam nabyvać karotkachvalevyja prymačy. Ci — uvaha! — čakajuć, što baba Luba budzie zachodzić z płanšeta praz USB-madem ci WiFi na sajt rajvykankama, adkryvać tam link na miascovaje radyjo, kab raspalvać pieč pad himn! Nu dzikuny, realna!

U 2014-m jany navat abiacali naładzić vypusk KCH- i UKCH-prymačoŭ ź dźviuma knopkami, kab starym było praściej nastroicca. Ale chiba sprava ŭ knopkach? Uklučaješ FM-radyjo, a tam — zusim inšaja muzyka, zusim inšyja viadoŭcy. Takija badzioryja, blin, što adrazu bačna, što nikoli nie sustrakali Novy hod la hrubki, kali śpinie horača, a ŭ nohi chałodna, a śviatła niama, tamu što draty ŭ Bajanavie śnieham parvała.

I sprava była, kaniečnie, nie ŭ tym, što knopak u prymačoŭ było tolki dźvie. Pa adnoj hučała rajonnaje radyjo, a druhaja, taja, što musiła pieradavać respublikanski kanał, nie pracavała. Sprava ŭ tym, što, kali padumać, knopak mahło b nie być naohuł. Bo čałavieku ž patrebny nie pluralizm. Čałaviek moža być ščaślivy biez usialakaha vybaru. Hałoŭnaje, jak skazaŭ by luby pradstaŭnik metavaj aŭdytoryi, — kab pieradavali nie haŭno. Pa FM mnoha mituśni, a jak žyć, našto słuchać — niezrazumieła.

Radyjokropka była padziełam pamiž bujnym horadam i pravincyjaj. U toj čas jak vioska i rajcentr žyli jaje pracaj, u haradach pisali ŭ ŽESy zajavy z patrabavańniem adklučyć tuju dreń i nie spahaniać za jaje hrošy ŭ žyroŭkach. U hetym sensie jaje źniščeńnie — heta jašče adno śviedčańnie sprytnaj biełaruskaj urbanizacyi, pieramohi haradžanina nad sielaninam.

Radyjokropka da taho ž razmaŭlała ź ludźmi pa-biełarusku, bo rajonnyja radyjostancyi zaŭsiody byli bližejšymi da miascovaj havorki. Jaje źniknieńnie — jašče adzin zvanočak pra stan rodnaj movy dy aficyjnyja kanały, pa jakich naša mova hučyć.

Da taho ž sama ideja drotavaha radyjo prapahandavała adčuvańnie dziaržavy mahutnaj dy paŭsiudnaj, jak Boh. Heta była historyja pra sistemu, jakaja mahła pryjści ŭ kožnuju chatu, padvieści na kuchniu niejkija pravady, i ŭsio heta — kab babu Lenu ŭnuki mahli pavinšavać z 60-hodździem. Što dla amierykanca — Orueł, to dla našaha čałavieka — adznaka dziaržaŭnaj łaski, asabisty kłopat pra kožnaha, «urad dla naroda», zacisnuty ŭ maleńkuju karobačku. Možna ŭjavić, jakuju adzinotu dy moŭčadź vypramieńvajuć ciapier usie zmoŭkłyja prymačy «Dniepr» ci «Vympieł».

Bo voś što važna. Radyjokropka pieradavała nie muzyku ci naviny. Radyjokropka pieradavała peŭny stan śviadomaści. «Malinavy zvon na zare», «A ja lahu, prylahu», «Ciače vada ŭ jarok», davierlivy hołas ź niaśpiešnymi intanacyjami.

Kali b my zazirnuli ŭ dušu lubomu vieteranu pracy, jaki pakłaŭ svoj los na toje, kab hetaja kraina mieła što jeści, my b pabačyli stoł z klatčastaj cyrataj, ikonku za firankami dy niaspynnuju prahramu pa zajaŭkach, dzie jaho miortvyja kalehi prosiać pastavić jamu frahmient konkursu «Pieśnia-1980». Toj samy, dzie Cichanovič śpiavaje: «Prašu ciabie, ŭ čas rozavy, napoj cichońka mnie, jak dorah kraj biarozavy ŭ malinavaj stranie». I tut nie zrazumieješ, što kaho sfarmavała. Ci to heta słuchačy skanstrujavalisia pad štodzionnym upłyvam radyjokropki, ci, naadvarot, radyjokropka niejak adčuła dy nastroiłasia mienavita na tuju intanacyju, jakaja była patrebnaja sotniam tysiač stomlenych dzionnaj pracaj viaskoŭcaŭ.

I, pry peŭnym pohladzie, hienieracyja kančatkova adychodzić nie tady, kali pamiraje apošni čałaviek, jakomu voś stolki i stolki hadoŭ. Staronka pakaleńnia pierahortvajecca tady, kali źnikaje miedyja, jakim toje pakaleńnie supolna karystałasia.

Užo niama hienieracyi tych, chto pieradavaŭ telehramy. Adychodziać drotavyja telefony i ŭžo zusim źnikli taksafony. Chutka nie zastaniecca tych, chto piša papiarovyja listy i dasyłaje vinšavalnyja paštoŭki. U hetym sensie naša pakaleńnie taksama niekali sydzie. Kali źniknie MTV Netflix, noŭtbuki i wifi, a Skype i Viber pierastanuć prahramna padtrymlivać praz toje, što nichto imi bolš nie karystajecca.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0