«Apłot niezaležnaści — heta 25—28% biełaruskaha nasielnictva». Sacyjołahi praviali daśledavańnie pra suvierenitet

Apłot niezaležnaści — heta 25—28% biełaruskaha nasielnictva. U toj ža čas prykładna dla 12—19 % ludziej suvierenitet krainy nie maje vialikaha značeńnia, vyjaviła daśledavańnie, jakim kiravali doktar palityčnych navuk Andrej Kazakievič i doktar sacyjałahičnych navuk Andrej Vardamacki.

Daśledavańnie, pakładzienaje ŭ asnovu artykuła, zadumvałasia na pačatku hoda, kali ciažka było ŭjavić, što kraina ŭžo praź niekalki miesiacaŭ sutykniecca z samym surjoznym palityčnym kryzisam z 1996 hoda.

Nahodaju dla daśledavańnia stała 30-hodździe adnoj z klučavych padziej u sučasnaj biełaruskaj historyi — pryniaćcie dekłaracyi pra suvierenitet BSSR 27 lipienia 1990 hoda. Pry ŭsioj pałavinistaści hetaje rašeńnie stała istotnym krokam u nabyćci Biełaruśsiu nacyjanalnaha suvierenitetu i niezaležnaści.

Padziei apošnich miesiacaŭ pakazali krochkaść mnohich instytutaŭ biełaruskaj dziaržavy. Niezaležna ad taho, jakim čynam skončycca vybarčaja kampanija, my, mahčyma, znachodzimsia ŭ pačatku pieryjadu praciahłaj unutrypalityčnaj niestabilnaści. I heta jašče adna nahoda zhadać pra toje, što

i dziejnaja ŭłada, i alternatyŭnyja palityčnyja siły abjavili svajoj hałoŭnaj (ci prynamsi važnaj) kaštoŭnaściu i što moža być asnovaju dla šyrokaha hramadskaha kansensusu, — nacyjanalny suvierenitet i niezaležnaść.

Niahledziačy na toje što dziaržaŭny suvierenitet pryznajecca kaštoŭnaściu na palityčnym uzroŭni, razumieńnie hramadstvam jaho značnaści zastajecca niaŭstojlivym i raspłyvistym. Za apošnija try dziesiacihodździ nacyjanalny suvierenitet nie staŭ biezumoŭnaj palityčnaj kaštoŭnaściu. Nie raźbirajučy ŭsich pryčyn, varta kanstatavać najaŭnaść surjoznych prablem i prabiełaŭ u palitycy identyčnaści, a taksama ŭ vypracoŭcy ahulnanacyjanalnaha kansensusu i kaštoŭnaściej.

Daśledavańnie było raspracavanaje Instytutam «Palityčnaja śfiera» i praviedzienaje ŭ supracoŭnictvie ź Biełaruskaj analityčnaj majsterniaj Andreja Vardamackaha ŭ sakaviku-krasaviku 2020 hoda. Nacyjanalnaja reprezientatyŭnaja vybarka — 1075 čałaviek. Nižej pryviedzieny asnoŭnyja vyniki, padrabiazny analiz płanujecca vykłaści ŭ admysłovaj razhornutaj publikacyi.

Košt suvierenitetu

Daloka nie ŭsie biełarusy razhladajuć suvierenitet jak biezumoŭnuju palityčnuju kaštoŭnaść. Na pytańnie, ci hatovy vy «zachavać suvierenitet Biełarusi navat koštam źnižeńnia ŭzroŭniu žyćcia hramadzian», stanoŭča adkazała tolki 24,9% respandentaŭ.

Takim čynam, tolki dla čverci nasielnictva suvierenitet źjaŭlajecca biezumoŭnaj palityčnaj kaštoŭnaściu, vyšejšaj za biahučyja materyjalnyja patreby. Za zachavańnie ŭzroŭniu žyćcia hramadzian navat koštam častkovaj admovy ad suvierenitetu vykazałasia 51,6% respandentaŭ. Pry hetym rešta (kala 23%) udzielnikaŭ apytańnia nie zmahli ci admovilisia adkazvać na heta pytańnie.  

Pryjarytety

Jak ža vyhladajuć pryjarytety źniešniaj palityki Biełarusi pry takim padychodzie? Siarod inšych pryjarytetaŭ zachavańnie suvierenitetu i niezaležnaści patrapiła tolki na čaćviortaje miesca (choć i nie ź vialikim adstavańniem — 28,9%) (tut respandenty mieli mahčymaść vybrać dva pryjarytety), sastupiŭšy pazicyi «ekspartu i pošuku rynkaŭ zbytu dla biełaruskich tavaraŭ» (36%), «źnižeńniu mahčymaści vojnaŭ i ŭzbrojenych kanfliktaŭ» (32,1%), «pryciahnieńniu zamiežnych inviestycyj i technałohij» (29,9%).

Pahrozy

Pryjarytety, źviazanyja z ekanomikaj i dabrabytam, nie pavinny ździŭlać. Vierahodna, takuju situacyju možna nazirać u mnohich inšych krainach. Suvierenitet i niezaležnaść mohuć nie ličycca važnaj palityčnaj temaju, bo dla ich nie isnuje vyraznych unutranych i źniešnich pahroz. U biełaruskim vypadku heta zusim nie tak.

Na pytańnie, ci isnuje pahroza dla zachavańnia suvierenitetu i niezaležnaści z boku inšych dziaržaŭ, «tak» ci «chutčej tak» adkazała bolš za pałovu respandentaŭ — 50,8%. Pry hetym značna bolš udzielnikaŭ apytańnia adčuvajuć pahrozu «ekanamičnym intaresam» («tak» ci «chutčej tak» — 65%) i pahrozu ad «pašyreńnia mižnarodnaj złačynnaści, handlu narkotykami i inšych nievajennych pahroz biaśpiecy» (58,8%). Pry hetym źniešniuju pahrozu zachavańniu nacyjanalnaj identyčnaści i kultury bačać 30,9% respandentaŭ.

Torh darečy

Ale, napeŭna, nie ŭsio tak kiepska z razumieńniem kaštoŭnaści suvierenitetu. U adkaz na pytańnie «Ci apraŭdana achviaravać častkaju suvierenitetu ŭzamien na karotkaterminovyja vyhody?» ćviordaje «nie» vykazała 50,5% respandentaŭ, a «chutčej nie» jašče 22,4%. Heta značyć, pierakanaŭčaja bolšaść (72,6%) adnaznačna nie padtrymlivaje taki varyjant. «Tak» ci «chutčej tak» adkazała tolki 18,9%.

A voś u situacyi doŭhaterminovych ekanamičnych vyhod situacyja vyhladaje značna bolš składana, i respandenty padzialilisia na dźvie pryblizna adnolkavyja hrupy. Adnaznačna skazali «nie» 26%, jašče 16,2% adkazali «chutčej nie» — razam 42,2%. Ćviordaje «tak» takomu scenaryju vykazała 14,6% i jašče 30,6% «chutčej tak». Ahułam majem — 45,2%. 

Rasija

Nu i na zaviaršeńnie pra biełaruska-rasijskija adnosiny. Na pytańnie «Što Biełaruś pavinna rabić, kali jaje intaresy supiarečać intaresam Rasii?» adkazy byli nastupnymi: «Adstojvać vyklučna ŭłasnyja intaresy» adkazała 27,9%. Bolšaść bolš aściarožnaja i schilnaja «šukać kampramis pa druhasnych pytańniach, ale adstojvać vyklučna svaje intaresy pa ŭsich klučavych pytańniach» — 51,6%.

«Šukać kampramis, achviarujučy častkaju intaresaŭ pa druhasnych i klučavych pytańniach» pahadziłasia tolki 10,4%, a całkam uličvać intaresy Rasii — mienš za 2% (1,9%). Takim čynam, biełarusy zbolšaha hatovy da supiarečnaściaŭ u adnosinach z uschodnim susiedam.

Vysnovy

Vyniki apytańnia demanstrujuć važnaść i kaštoŭnaść nacyjanalnaha suvierenitetu dla absalutnaj bolšaści biełaruskaha hramadstva, ale adnačasova jany vyklikajuć i značnyja pieraściarohi, asabliva ŭličvajučy vierahodnyja źniešnija vykliki. Prynamsi biełaruskaje hramadstva ciažka nazvać kansalidavanym pa pytańni dziaržaŭnaści.

Atrymanyja dadzienyja, naturalna, vielmi prybliznyja i patrabujuć bolš hłybokaha daśledavańnia i tym nie mienš dazvalajuć zrabić niekatoryja istotnyja vysnovy.

Pryblizna dla 25—28% biełaruskaha nasielnictva suvierenitet i nacyjanalnaja niezaležnaść źjaŭlajucca biezumoŭnaj (nie abumoŭlenaj inšymi akaličnaściami) kaštoŭnaściu. Heta možna bačyć pa adkazie na pytańnie pra mahčymaje źnižeńnie ŭzroŭniu žyćcia, doŭhaterminovyja ekanamičnyja vyhody i adnosiny z Rasijaj. Takija ličby zbolšaha supadajuć i z vynikami inšych padobnych daśledavańniaŭ. Heta, tak by mović, apłot biełaruskaj dziaržaŭnaści.

Heta asabliva pakazalna ŭ situacyi, kali da pałovy respandentaŭ bačać źniešnija pahrozy biełaruskamu suvierenitetu.

Ludziej, jakija nie bačać u suvierenitecie asablivaj kaštoŭnaści, značna mienš — pryblizna 12—19%, što možna bačyć pa adkazach na pytańnie pra karotkaterminovy ekanamičny efiekt i stratehii na pieramovach z Rasijaj. Pry hetym zaŭvažym, što navat u hetaj situacyi razmova idzie pra stratu tolki častki suvierenitetu, a nie dziaržaŭnaści ŭvohule.

Pamiž hetymi dźviuma hrupami pralahaje šyrokaja pierachodnaja zona tych, dla kaho suvierenitet maje zaŭvažnaje, ale nie biezumoŭnaje značeńnie. Praviedzienaje daśledavańnie nie dazvalaje dakładna strukturavać hetuju hrupu, ale ŭmoŭna jana taksama padzialajecca na dźvie častki. Da 20% hatovy achviaravać častkaju suvierenitetu, ale tolki ŭ vyklučnych vypadkach, naprykład, źviazanych sa značnym źnižeńniem uzroŭniu žyćcia (supastaŭleńnie pytańnia pra ŭzrovień žyćcia i doŭhaterminovyja vyhody). Da 30% hatovyja achviaravać častkaju suvierenitetu i mienšaj canoj, ale ŭ lubym vypadku tolki ŭ vyniku doŭhaterminovych ekanamičnych vyhod (paraŭnańnie pytańnia pra doŭhaterminovyja i karotkaterminovyja vyhody). 

Taksama varta zaznačyć, što heta daśledavańnie staviła za metu vyznačyć ahulnaje staŭleńnie da idei nacyjanalnaha suvierenitetu i niezaležnaści. Pa-pieršaje, jano nie dazvalaje zrazumieć, što kankretna ludzi majuć na ŭvazie pad suvierenitetam. Pa-druhoje, jano nie detalizavała, na karyść jakoj dziaržavy ci niedziaržaŭnaha abjadnańnia suvierenitet moža być pieradadzieny. Heta značyć, siarod «abyjakavych» da suvierenitetu mohuć być jak prychilniki ščylnaj intehracyi z Rasijaj, tak i Jeŭrapiejskim sajuzam.

Heta tolki vielmi pavierchnievy zrez hramadskaj dumki, i prablema patrabuje dalejšaha daśledčaha pahłybleńnia. Razam z tym, ź pierśpiektyvy tryccaci hod isnavańnia niezaležnaj dziaržavy vyniki nielha pryznać całkam aptymistyčnymi. Pa pytańni kaštoŭnaści suvierenitetu i niezaležnaści hramadstva zastajecca padzielenym, časam navat na dźvie praktyčna roŭnyja častki.

Heta jość palityčnaj prablemaj dla krainy, prablemaj ustojlivaści biełaruskaj dziaržavy i najaŭnaści padmurku dla nacyjanalnaj kansalidacyi.

Biahučy palityčnyja kryzis, supraćstajańnie dziejnaj ułady i alternatyŭnych palityčnych sił vyklučajuć pytańni dziaržaŭnaści i nacyjanalnaj kansalidacyi z pola svajoj uvahi, jak i viziju raźvićcia krainy ŭ pryncypie. Ale da hetych prablem daviadziecca viarnucca niezaležna ad taho, jaki budzie vynik prezidenckaj kampanii.

U pieršym paŭhodździ 2020 hoda hramadstva pieražyło jakasny zruch, i viartańnie da minułych palityčnych pravił i sacyjalnych kantraktaŭ padajecca niemahčymym. Zachavaŭšysia, dziejnaja ŭłada ŭsio adno budzie vymušana šukać novy bałans — ź inšaj kaalicyjaj sacyjalnych hrup, intaresaŭ i idej. Kali raptam ujavić pieramohu alternatyŭnych sił, to paŭstanie jašče bolšaja prablema abjadnańnia frahmientavanaha i navat atamizavanaha hramadstva. 

Tak ci inakš heta stavić prablemu nacyjanalnaj kansalidacyi i pošuku novaha hramadskaha kansensusu, dzie idei nacyjanalnaha suvierenitetu naturalnym čynam moža vypaści centralnaja rola.

[1] .

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0