«Z mužam nie bačyłasia ŭžo paŭhoda». Markietołah raskazała, jak źbirała pratakoły z vybarčych učastkaŭ usioj krainy
Pamiatajecie, jak biełarusy płanavali daviedacca sapraŭdnyja vyniki hałasavańnia? Ličbavaja płatforma, niezaležnyja naziralniki… Alena Žyvahłod — adna z tych, chto źbiraŭ pratakoły i ličby jaŭki pa ŭsioj krainie i paśla rychtavaŭ spravazdaču pra falsifikacyi. Napiaredadni vybaraŭ jana vyjechała ŭ Kijeŭ i tak nie zmahła viarnucca. Za hetyja paŭhoda jaje baćki zastalisia biez pracy praz palityku, a jana sama stała kaardynataram u NAU.
«Ź Biełarusi vylecieła z paraj škarpetak i sukienkaj»
Alena raniej pracavała ŭ śfiery markietynhu. Była dyrektaram pa markietynhu sietki kinateatraŭ «Silvier Skryn». Kožny tydzień u jaje raskładzie značylisia pachody na premjery. Zvykły ład žyćcia źmianiŭ karanavirus.
«U sakaviku ja pryniała rašeńnie pierajechać da muža ŭ Sankt-Pieciarburh. Pracavała addalena, dapamahała vieści prajekty. Mnie chaciełasia zastavacca ŭ markietynhu. Ja navat paśpieła skłaści reziume, kab šukać pracu ŭ novym horadzie.
Ja vyjechała budavać inšaje žyćcio, a jano ŭ suviazi z kavidam zamierła. U toj čas u Piciery byŭ strohi karancin, my amal nie chadzili na vulicu — a ŭ Biełarusi pačaŭsia mocny hramadzianski ruch. Užo praz anłajn było zrazumieła, što adbyvajecca niešta krutoje», — raskazvaje dziaŭčyna.
Jana ŭspaminaje, što ŭ toj čas jaje siamja pierastała być apalityčnaj. Muž chvalavaŭsia za Rasiju, dzie abmiarkoŭvalisia papraŭki ŭ Kanstytucyju, Alena — za Biełaruś. Da červienia jana nazirała za vybarčaj kampanijaj zvonku. A paśla nie vytrymała i viarnułasia ŭ Minsk.
«Pryjechała i zrazumieła, što horad staŭ inšym: na kožnaj kuchni byli razmovy pra palityku. Abmiarkoŭvali, jak stvaryć sumlennyja vybarčyja kamisii. Ja taksama padała zajavu, kab stać členam kamisii (zrazumieła, što mnie admovili). A siabry zaprasili dapamahać inicyjatyvie «Sumlennyja ludzi».
Dla Aleny heta byŭ pieršy vopyt udziełu ŭ vybarčaj kampanii. Ułazić u palityku jana nie bajałasia.
«Ci razumieła, što jość ryzyki? Razumieła. Dla mianie było važna pačuć uchvaleńnie siamji. Majo akružeńnie było zachoplena vieraj, što ciapier možna ŭsio źmianić, što treba dziejničać. Ci razumieła, što nastolki surjozna ŭsio zakrucicca? Nie. U mianie adčuvańnie, što nichto nie asensoŭvaŭ da kanca, što ŭsio budzie tak. Ale z maim charaktaram i navykami niemahčyma było zastavacca ŭ baku».
4 žniŭnia asnoŭnaja kamanda «Sumlennych ludziej» vyjechała ŭ Kijeŭ — kab padrychtavać spravazdaču pra vybary. Tak zdavałasia nadziejniej: było zrazumieła, što mohuć być zatrymańni aktyvistaŭ i zboi ŭ internecie.
«Płan byŭ, što my vierniemsia praz 10 dzion. My vyjechali naiŭnymi: ja ŭziała z saboj zaplečnik, u jakim była para škarpetak i sukienka. I tak usie. My razumieli, što adbyvajecca pravavoje biaźmiežža, ale była viera, što my vierniemsia ŭ krainu, kali paličym vyniki hałasavańnia i apublikujem ich».
Adlot aktyvistaŭ ź minskaha aeraporta paźniej pakazali na ANT. «Kaardynatary i zakazčyki rynulisia za miažu <…> Kaardynatary, biezumoŭna, dobra prainfarmavanyja ab płanach abjadnanych štaboŭ, tamu, vierahodna, vyrašyli adpravicca ŭ Kijeŭ, kab dystancyjanavacca ad taho, na što ahitujuć moładź», — začytali ŭ efiry. Paśla hetaha pra spakojnaje viartańnie ŭ krainu možna było zabyć.
«Naziralniki dyktavali ličby z učastkaŭ pa telefonie»
U dzień vybaraŭ Alena źbirała pratakoły z vynikami hałasavańnia. Mnohija naziralniki nie mahli adpravić ich pa internecie, tamu prosta telefanavali i dyktavali ličby.
«Dla mianie było ździŭleńniem, kali zakančvalisia błanki dla hałasavańnia na ŭčastkach — jak sistema nie praduhledzieła heta? A kali z učastkaŭ kštałtu Novaj Baravoj stali pastupać źviestki pra pieramohu Cichanoŭskaj, było zachapleńnie. Moža, navat adčuvańnie pieramohi, što ŭsio heta rabiłasia nie darma. A paśla pačaŭsia razhon AMAPam.
Paśla vybaraŭ my spali pa 3-4 hadziny, bo apracoŭvali danyja. My śpiašalisia, kab vystavić vynik jak maha chutčej. Heta ciapier dobry kantakt z dyjasparami, a tady nam dapamahali vałanciory ź Biełarusi i było składana: kahości zatrymlivajuć, u kahości internet advalvajecca».
Paśla vybaraŭ Alena z kamandaj zastavałasia ŭ Kijevie. Paśla byli Vilnia i Varšava. Z mužam dziaŭčyna nie bačyłasia ŭžo paŭhoda.
«Jość ludzi, jakija paŭdzielničali aktyŭna ŭ pieradvybarčym ruchu i adklučylisia. Ni hramu nie asudžaju ich, bo ty realna źmianiaješ svajo žyćcio, usio sychodzić na druhi płan, i z roznych pryčyn nie ŭsie mohuć tak zrabić. Ale ja vyrašyła zastacca. Ja pražyła b hetaksama hety pieryjad, navat kali b viedała, što tak nadoŭha zaciahniecca ŭsio.
Muž kazaŭ: viartajsia nazad u Picier. Možna, napeŭna, viarnucca i nie zajmacca hramadskaj aktyŭnaściu. Ale kali vieści tam tuju dziejnaść, jakuju ja viadu, chutčej za ŭsio, heta niebiaśpiečna. Tamu muž rychtuje da pieramienaŭ svajo žyćcio, budzie pierajazdžać da mianie».
Baćki Aleny žyvuć u Minsku. Aboje stracili pracu praz palityku. Baćku zvolnili z zavoda paśla zabastovak, ciapier rabočyja sudziacca z kiraŭnictvam. Mama raniej pracavała ŭ škole. Paśla vybaraŭ jana vyjšła z prafkama, joj nie padabałasia, što prafiesiju piedahoha zaplamili ŭdziełam u falsifikacyjaj. U vyniku maci samoj daviałosia napisać zajavu na zvalnieńnie.
«Kali racyjanalna razvažać, to možna ciarpieć, siadzieć roŭna na miescy, kab pieračakać. Ale radasna, što biełarusaŭ, jakija hatovy ryzykavać, tracić kavałak svajho žyćcia, davoli šmat. Heta ludzi, jakija, napeŭna, u maksimalnaj formie pakutujuć ad režymu, ale jany i ruchajuć hetyja nastroi», — miarkuje Alena.
«Jość čynoŭniki na miescach, jakija dzielacca z nami insajdami»
Da NAU Alena dałučyłasia ŭ kastryčniku. Z Paŭłam Łatuškam jana paznajomiłasia ŭ Vilni — źviarnułasia pa dapamohu pry zapusku prajekta. Paśla joj prapanavali stać kaardynataram u NAU.
«Kali pravodzić paraleli ź biznesam, ja nakštałt vykanaŭčaha dyrektara. Kaardynuju ludziej i pracesy, pracu ŭnutry kamandy i ŭzajemadziejańnie ź inšymi strukturami», — tłumačyć Alena svaju rolu.
Naprykład, ciapier upraŭleńnie sprabuje naładzić dyjałoh z čynoŭnikami, što zastajucca pracavać na miescach. Pieršyja vyniki ŭžo atrymali. Jość čynoŭniki, jakija hatovy vykazvacca i nazyvać svaje imiony, jość tyja, chto abaznačyŭ svaju pazicyju, ale mohuć prademanstravać jaje i padtrymać narod, kali šali kačnucca. Niekatoryja ciapier supracoŭničajuć z praciŭnikami režymu — dzielacca insajdami, naprykład. Z amal 2000 rabotnikaŭ dziaržkiravańnia, jakija źviazalisia z NAU i raskryli svaje danyja, 196 — kiraŭniki arhanizacyj ci ich namieśniki, 461 — uznačalvajuć padraździaleńni.
Na paradku dnia taksama Usiebiełaruski narodny schod. Alena kaža, što jany prapanujuć biełarusam, jak možna paŭpłyvać na heta «tajemnaje vieča».
Inicyjatyva «Sumlennyja ludzi» paśla vybaraŭ pracuje z akademičnaj supolnaściu (studentami i vykładčykami) i zavodami. Jany zapuścili taksama płatformu chutkaj uzajemadapamohi, dzie ludzi finansava padtrymlivajuć adno adnaho i prapanujuć pracu.
«Kaniečnie, uźnikajuć dumki: a što, kali ŭsio nadoŭha zaciahniecca? Ale ich adrazu adhaniaješ. Tyja, chto apynuŭsia za miažoj i zastaŭsia ŭ NAU ci «Sumlennych ludziach», tolki tut i pracujuć, nie šukajuć, u jakuju kampaniju ŭładkavacca. Nijakaha alternatyŭnaha scenaryja dla siabie nie razhladaju».
Milicyja vypadkova apublikavała VIDEA dla ŭnutranaha karystańnia — instrukcyju, jak treba pavodzić siabie z nasielnictvam4
Kamientary