TikTok stanovicca hłabalnaj sacsietkaj numar adzin. I heta prablema
Fejsbuk i Mark Cukierbierh sutyknulisia z ekzistencyjalnaj prablemaj. Jaje imia — TikTok. Kitajski dadatak za apošnija hady staŭ, badaj, samaj papularnaj mabilnaj prahramaj. I heta surjozny vyklik jak dla fejsbuka, tak i dla ŭsiaho zachodniaha śvietu.
Cukierbierh niekalki razoŭ pryznavaŭsia, što TikTok ciapier hałoŭny kankurent dla amierykanskaj sacsietki. Heta ŭsio adbyvajecca na fonie finansavych prablem fejsbuka i skaračeńnia kolkaści štodzionnych karystalnikaŭ. Tolki za adnu noč u pačatku lutaha fejsbuk straciŭ kala 200 miljardaŭ dalaraŭ. Bolš za dziesiać hadoŭ fejsbuk byŭ absalutnym lidaram i hałoŭnaj sacsietkaj u śviecie, ale ciapier jamu kinuli surjozny vyklik.
Kab abaranicca ad TikTok, fejsbuk zapuściŭ Reels, kłon TikTok. Ale prablema ŭ tym, što kitajski servis užo zanadta mocna ŭkaraniŭsia ŭ pop-kultury. Dy i imidž fejsbuka spaskudžany — kampaniju abvinavačvajuć u tym, što jana pieratvaryłasia z sacsietki ŭ hruvastki instrumient palityčnaha ŭpłyvu i kamiercyi. Da taho ž, Reels pracuje ŭ fejsbučnym dadatku Instagram, a TikTok užo staŭ bolš papularnym za Instagram u maładych karystalnikaŭ, tamu rekłamadaŭcam asabliva niama i sensu rekłamavacca ŭ Reels.
Naprykład, u 2021 hodzie 63% amierykancaŭ va ŭzroście 12—17 hadoŭ karystalisia Tik Tok, a voś dola Instagram u hetaj hrupie skaraciłasia z 61% da 57%. Aŭdytoryja fejsbuka (i jahonych servisaŭ, kštałtu Instagram), istotna starejšaja za TikTok — moładzi ŭ fejsbuku prosta niecikava.
Dy i ŭ TikTok ludzi pravodziać banalna bolš času, čym u inšych sacsietkach.
Akramia taho, rekłamu ŭ Reels vielmi ciažka manietyzavać, dy i stvaralniki kantentu tam pakul što nie mohuć zarabić šmat u Reels.
Jakija vysnovy možna zrabić ź ciapierašniaha lidarstva TikTok?
Fienomien TikTok pakazaŭ, nakolki inavacyjnymi i adaptyŭnymi stali kitajcy ŭ technałahičnaj prastory. Nastolki, što stratehičny kankurent Kitaja, Indyja, navat zabaniła ŭ siabie hetuju papularnuju siarod moładzi sacsietku. Prahrama stała instrumientam hieapalityčnaha supraćstajańnia i miakkaj siły Kitaja.
Kitaj i raniej stvaraŭ paśpiachovyja prahramnyja pradukty, kštałtu Alibaba, Tencent, Baidu i JD, ale jany tak i nie stali sapraŭdy hłabalnymi. TikTok heta pieršaja padobnaja mabilnaja prahrama, jakaja dasiahnuła takoha hłabalnaha pośpiechu. Raniej na hłabalnym uzroŭni daminavali tolki vialikija amierykanskija kampanii (Google, Amazon, Facebook). Heta vielizarny vyklik Amierycy.
Asablivaść ByteDance, kampanii, jakaja stvaryła TikTok: jany spačatku hladziać na toje, što dobra pracuje ŭnutry Kitaja, i ŭžo potym tyražujuć heta pa ŭsim śviecie. Tak było z TikTok, i, całkam mahčyma, što kitajskaja kampanija zmoža paŭtaryć pośpiech i ź inšymi svaimi praduktami. Naprykład, ByteDance jašče zajmajecca intelektualnymi, idealna padabranymi pad intaresy čałavieka stužkami navin.
Samaja vialikaja iluzija pra TikTok, što heta efiemiernaja, zabaŭlalnaja prahrama, dzie kožny moža być samim saboj. Stvaralniki kantentu pracujuć hadzinami i sutkami, kab stvaryć virusnyja 15-siekundnyja videa, jakija zdajucca paciešnymi. Hetyja jakasna źniatyja videa bačać dzieci, što karystajucca dadatkam, i dumajuć, što mohuć zrabić niešta nastolki ž papularnaje.
Dzieci dniami pravodziać u dadatku, i heta ŭpłyvaje na ich śvietapohlad i navat na sposab, jak jany spažyvajuć infarmacyju. Usio heta moža mieć kałasalnyja nastupstvy ŭ budučyni, kali ludzi razvučacca zasvojvać składanuju infarmacyju vialikich abjomaŭ. Cikava, što ŭ samim Kitai prahrama abmiežavała dzieciam čas jaje karystańnia da 40 chvilin u sutki. A voś va ŭsim śviecie nie abmiažoŭvała — TikTok praciahvaje pahłynać čas dziaciej i padletkaŭ.
Pakolki asnoŭnaja aŭdytoryja TikTok heta padletki, to na Zachadzie aścierahajucca, što Kitaj atrymaŭ kałasalny dostup da ich danych va ŭsim śviecie. Źjaŭlajučysia adnoj ź niamnohich paśpiachovych kitajskich prahram na hłabalnym uzroŭni, palityki i rehulujučyja orhany za miežami Kitaja vykazvajuć zaniepakojenaść nakont biaśpieki i pryvatnaści.
Cikava toje, što raniej Amieryka i inšyja zachodnija krainy absalutna spakojna stavilisia da inavacyjnych praduktaŭ, navat z aŭtarytarnych krain. Zachad byŭ adkryty da takich vynachodnictvaŭ, ale TikTok staŭ pieršaj prahramaj, jakuju, prynamsi, niekatoryja koły na Zachadzie ŭspryniali z aściarohaj. Kitaj apošnija hady staŭ usprymacca mnohimi krainami jak patencyjny vorah, tamu heta ŭsprymańnie pierakinułasia na ŭsio, što źviazana z prahramaj. Krytyki TikTok usprymajuć dadatak jak častku kitajskaj pahrozy: vysokatechnałahičny pradukt hłyboka pranikaje ŭ hramadstvy inšych krain, a taksama źbiraje danyja pra zamiežnych hramadzian, jakija ŭ budučyni, tearetyčna, mohuć vykarystoŭvacca dla šantažu.
Kitaj nazapasiŭ vielizarny dośvied zboru danych pra ŭłasnych hramadzian, i ciapier moža chacieć paŭtaryć hety truk z zamiežnikami.
Akramia taho, TikTok napoŭnieny samym roznym kantentam, u tym liku kalapalityčnaha źmiestu. Prahrama źjaŭlajecca kanałam raspaŭsiudžvańnia infarmacyi i hipatetyčna moža być instrumientam prapahandy dla kitajskaj dziaržavy. Ale heta ŭsio ŭ teoryi — nijakich dokazaŭ hetaha nie isnuje.
Dla amataraŭ dadatku takoje staŭleńnie da TikTok nahadvaje paranoju: ludzi nie razumiejuć, jak videa z katami i padletkami mohuć pahražać nacyjanalnaj biaśpiecy. Dy i sama sacsietka adkidaje abvinavačvańni. Stvaralniki sacsietki kažuć, što nie pieradajuć nijakich danych kitajskim uładaŭ i nijak nie źviazanyja z kitajskaj Kampartyjaj, ale na fonie eskałacyi adnosin Kitaja i Zachadu nie ŭsie ŭ heta vierać.
Źjaŭlajecca TikTok pahrozaj dla śvietu, ci nie, vidavočna adno — usio bolšy aŭtarytaryzm Kitaja i pastajannaja kanfrantacyja sa źniešnim śvietam škodziać kitajskim inavataram i pradprymalnikam, padryvajuć jaho nadziei stać stać technałahičnym lidaram, zdolnym kankuravać z hłabalnymi supiernikami.
TikTok staŭ lusterkam sučasnaha Kitaja, łakmusavaj papieraj jaho najlepšych i najhoršych bakoŭ. Z adnaho boku, jon adlustroŭvaje biaźmiežny patencyjał Kitaja ŭ stvareńni technałahičnych inavacyj, jakija mohuć prynieści karyść kožnamu, a ź inšaha boku — strach, vyklikany jahonym aŭtarytaryzmam i sprobami tatalnaha kantrolu hramadastva.
Kanflikt vakoł TikTok simvalizuje i jašče adnu reč: raniej kitajskija inavacyi ŭsprymalisia jak niešta asobnaje ad aŭtarytarnaj palityčnaj sistemy ŭ krainie, ale Si i Kampartyja zrujnavali ścianu, jakaja adździalała kamiercyju ad aŭtarytaryzmu. Jany pačali vykarystoŭvać vysokija technałohii dla kantrolu hramadstva, i heta pryviało da taho, što lubyja kitajskija vysokatechnałahičnyja tavary stali ŭsprymacca na Zachadzie z aściarohaj, jak pradaŭžeńnie kitajskaha aŭtarytaryzmu.
Dla zachodnich krain TikTok staŭ bolšym hałaŭnym bolem, čym, naprykład, Huawei i inšyja pastaŭščyki kitajskaha telekamunikacyjnaha abstalavańnia. Abstalavańnie Huawei možna biez prablem zamianić na pradukcyju zachodnich kankurentaŭ (naprykład, šviedskaj Ericsson), a TikTok tak prosta vycieśnić i zamianić niemahčyma.
Vybar zachodnich krain niaprosty. Z adnaho boku, treba abaranić pryvatnyja danyja svaich hramadzian. Ź inšaha boku, nie varta zabyvać i pra kaštoŭnaści demakratyi i svabody słova. Prosta zabaranić TikTok — kiepskaja ideja, pakolki heta budzie aznačać niepasrednaje pierajmańnie kitajskaha dośviedu. Niemahčyma zmahacca z aŭtarytaryzmam, kapijujučy jahonyja mietady.
Čytajcie taksama:
U Meta prablemy. Akcyi kampanii Cukierbierha ŭ čaćvier rekordna ŭpali
Met Dejman źniaŭsia ŭ dziŭnaj rekłamie — i jana zrabiłasia virusnaj
Žycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu3
Kamientary