«Chaču, kab biełarusy zrazumieli: nichto za nas nie zrobić Biełaruś volnaj». Viaślar-dobraachvotnik Pavieł Šurmiej — ščyra pra vajnu i toje, čamu jana jaho navučyła
Były viaślar i ŭdzielnik dźviuch Alimpijad Pavieł Šurmiej ciapier u Kijevie, kudy pryjechaŭ na adpačynak padčas słužby ŭ pałku Kalinoŭskaha. Tam jaho zastała navina pra zavočnuju kryminałku, zaviedzienuju na jaho ŭ Biełarusi. «Naša Niva» sazvaniłasia z dobraachvotnikam, kab pahutaryć pra šlach na front, niezrazumiełuju łohiku śmierci i praviły žyćcia, jakim Paŭła navučyła vajna.
«Dla mianie nie było inšaha varyjanta»
24 lutaha 2022 hoda ja byŭ u Amierycy, pryjechaŭ tudy, kab padrychtavacca i vystupić na vieteranskich startach. Potym, kali lacieŭ nazad sa Złučanych Štataŭ u Polšču, ja ŭžo viedaŭ, što isnuje rekrutynhavy centr, Biełaruski dom [u Varšavie] adpraŭlaje biełarusaŭ [na front]. U Polšču ja prylacieŭ 1 sakavika, i niedzie 7-8 sakavika my ŭžo byli va Ukrainie.
Jak ja vyrašyŭ iści ŭ dobraachvotniki? Pieršy raz trapiŭ va Ukrainu ŭ 1997 hodzie. U mianie šmat siabroŭ siarod ukrainskich spartoŭcaŭ i palaŭničych, maja žonka — ukrainka z horada Mikałajeva, jana vystupaje za zbornuju Ukrainy pa akademičnym viesłavańni.
Dla mianie nie było inšaha varyjanta, akramia jak pajechać [na front].
Žonka mianie padtrymała, a astatnija… U mianie ŭ Biełarusi zastałasia maci, jana chvareła, i, na žal, u žniŭni 2022-ha jaje nie stała, ja navat na pachavańni nie zdoleŭ być, nie zdoleŭ joj dapamahčy ŭ jaje apošnija dni.
A što, ja b nie pajechaŭ praz rodnych vajavać va Ukrainu? Mnie ŭ 2014 hodzie nie chapiła niejkaha tryhieru, kab pajści ŭ dobraachvotniki, moža, dumaŭ pra maci. Zaraz ža ŭ mianie nie było nijakich inšych varyjantaŭ, jak by chto z rodnych ni staviŭsia. Amal što ŭsie zrazumieli, čamu heta moj vybar.
My ž usie ŭśviedamlajem: za toje, što adbyvajecca va Ukrainie i ŭ Biełarusi, adkazny Pucin, heta ŭsio Rasija, i praź pieramohu va Ukrainie my chutčej pieramožam u Biełarusi. Chto dapamoh Łukašenku ŭ 2020 hodzie ŭtrymać uładu? Pucin! Kali b nie jon, dumaju, narod zdoleŭ by pieramahčy.
«Heta narodnaja vajna Ukrainy suprać rasijskich zachopnikaŭ»
8 sakavika ja dałučyŭsia da biełarusaŭ, jakija tady źbiralisia ŭ Kijevie, na bazie terabarony «Azova». My rychtavalisia, prachodzili navučeńnie: chałastyja zaniatki sa zbrojaj, palihon, ahniavaja padrychtoŭka. U kancy sakavika byŭ naš pieršy bajavy vyjezd u Irpień, my tam prabyli tydzień. Kali viarnulisia, daznalisia, što my ŭsie idziem na kantrakt va USU i budziem mieć vajskovyja bilety, u ich my ŭsie zapisanyja jak strałki.
Jakim byŭ toj pieršy vyjezd? Jak i ŭsie inšyja, vielmi niaprostym. Vajna, ludzi hinuć kala ciabie, ty dapamahaješ ludziam… Składana heta słovami apisać, treba prosta ŭsio heta pabačyć. Žyli ludzi, byŭ mir, ale pryjšoŭ starejšy brat, kab nas «vyzvalić» ad mirnaha žyćcia.
Pabačyŭ u Irpieni vielmi žudasnyja razbureńni. Tak atrymałasia, što amal niekalki dzion naša linija abarony prachodziła pa vulicy katedžnaha miastečka z novymi damami, niatannymi.
Bačyš, što tam žyli ludzi, zastalisia ich rečy, niejkija chustački, a ciapier ty musiš ładzić kulamiotnaje hniazdo ŭ ich dziciačym pakoi.
Ale treba heta rabić, inačaj vorah, Rasija, pojdzie dalej, i nie prosta ŭ Irpieni, a pa ŭsioj Ukrainie i ŭ kožnym dziciačym pakoi budzie takoje.
Vajavaŭ u Irpieni, na poŭdni Ukrainy, pad Mikałajevam, na Chiersonščynie. Byli ŭ Sievieradaniecku, u Zaparožskaj vobłaści i Bachmucie.
Što było samym ciažkim? Składana skazać, ciapier samyja ciažkija bai iduć u Bachmucie. Ale mohuć tak skłaścisia abstaviny, što na cichim kavałku frontu niejkaja zvyčajnaja apieracyja moža pajści nie tak i pieratvarycca ŭ vielmi składanuju.
U mianie tak było ŭ kancy krasavika pad Mikałajevam. Było ŭžo śvietła, my vysoŭvalisia na svaje pazicyi, i nas zaŭvažyŭ rasijski dron. My byli ŭ čystym poli, nie było nijakaj schovanki. Spačatku my trapili pad vielmi ščylny minamiotny abstreł, potym pa nas, chutčej za ŭsio, pracavała BMP (bajavaja mašyna piachoty). Nam treba było spačatku paŭźci, potym lažać nie ruchajučysia, kab vorah vyrašyŭ, što my zabityja, tym časam jon praciahvaŭ pa nas stralać. Kolki my tak lažali, nie pamiataju. Potym my znoŭ biehli, a minamioty znoŭ pa nas stralali. Toj dzień byŭ vielmi zapaminalny.
Historyi pra čałaviečnaść na vajnie? Heta vypadki, jak nas prymali ludzi ŭ siołach, dzie nam treba było kvataravacca, jak ludzi karmili nas abiedami, jak nie brali za niejkija spravy hrošy i kazali, što nie mohuć ich uziać, bo my ich abaraniajem. Kali ludzi daznajucca, što my — biełarusy, jakija vajujuć za Ukrainu, staviacca da nas vielmi dobra.
U viaskovych dziaciej hulni — ładzić dziciačyja błok-pasty na ŭjeździe ŭ viosku.
Pucin i ruskija nie razumieli, što jany robiać, jany prajhrali hetuju vajnu, jak tolki jaje pačali. Kolki projdzie času da kanca vajny — heta inšaje pytańnie. Rasija pieraviarnuła z noh na hałavu ŭsio toje, čamu nas vučyli ŭ škole, što raskazvali nam pra Vialikuju Ajčynnuju vajnu i fašystaŭ. Zaraz usio naadvarot, i heta — narodnaja vajna Ukrainy suprać rasijskich zachopnikaŭ.
«Pałova Rasii, moža, nie maje narmalnaj prybiralni, ale jedzie «vyzvalać» Ukrainu ad nacyzmu»
Na vajnie ja tolki ŭpeŭniŭsia ŭ tym, što kali žadaješ rabić niešta dobraje, rabi heta sam, i nielha ništo adkładać na zaŭtra, treba ŭsio rabić adrazu, bo nijakaha zaŭtra moža nie być. Jašče ŭsio mahčyma, navat kali zdajecca, što heta nie tak, treba prosta sabrać siły ŭ kułak i zrabić.
Dumaju, što ŭnutry ja staŭ macniejšy. Čamuści mnie zdajecca, što ja psichałahična rychtavaŭsia da hetaha ŭsio žyćcio. Kožny sam vybiraje svoj šlach, i nichto nie zrobić za ciabie tyja kroki, jakija ty pavinien zrabić, kab štości zrazumieć i čahości dabicca ŭ žyćci.
Heta ŭsio adnosicca ŭ tym liku i da Biełarusi, da nas. Maju na ŭvazie hetaje narodnaje «ŭsio roŭna budzie tak, jak napisali», «a što heta źmienić», «jak skaža kiraŭnik, tak i budzie». Treba heta ŭsio ŭ hałovach u ludziej źmianiać, bo praz heta ŭ našaj krainie adbyvajecca toje, što my bačym, i takija, jak Łukašenka i Pucin, prychodziać da ŭłady i potym tak doŭha ŭ joj trymajucca.
Tam, na vajnie, ty nie razumieješ łohiki śmierci. Kali ty biažyš pad abstrełam razam jašče z dvuma-tryma čałaviekami, čuješ šum ad vybuchu miny i kala ciabie padaje paranieny ci zabity čałaviek, ty nie razumieješ, jak askiepak ci kula vybrali jaho, čamu jon, a nie ty ci niechta inšy.
Akazvaješ dapamohu, biažyš dalej, znoŭ vystrał i ty padaješ, znoŭ vybuch i niechta paranieny pobač z taboj.
Jość niekatoryja rečy, jakija ty musiš rabić — padać, dzie patrebna, chavacca, paŭźci, nie razhublacca. Heta dapamahaje vyratavać zdaroŭje i žyćcio, a ŭ takim vypadku ty zastaješsia pracazdolny i vykanaješ zahad, jaki pavinien vykanać.
Jakimi ja ŭbačyŭ ruskich? Apošnija padziei ŭ Bachmucie ŭsio pakazali. Kiraŭnictva Rasii, Pucin nie ličyć ruskich za narod, dla ich heta prosta harmatnaje miasa. Jany iduć chvalami, jak orki, jak zombi, i hinuć.
Ni pra jakuju aficerskuju navuku i stratehiju tam niama razmovy, u ich adna stratehija — baby jašče panaradžajuć.
My majem Łukašenku, a jany majuć Pucina. Rasija mieła Ivana Žachlivaha, Piatra I, Stalina, i heta ich ničomu nie navučyła. Razumieju, što niedzie ŭ Rasii jość narmalnyja ludzi, ale pahody jany nie robiać.
Čamu? A čamu my ŭ Biełarusi nie robim pahody?
Pałova Rasii, moža, nie maje narmalnaj prybiralni, ale jedzie «vyzvalać» Ukrainu ad nacyzmu.
«Svaboda — heta adkaznaść, a ludzi bajacca adkaznaści»
Ja jašče hod tamu kazaŭ: my adkaznyja za toje, što z našaj ziamli ŭ bok Ukrainy lacieli rakiety, išli rasijskija vojski.
My adkaznyja za toje, što Biełaruś akupavanaja i što stolki hadoŭ Łukašenka va ŭładzie. Spačatku jon kamuści padabaŭsia, a potym my kazali, maŭlaŭ, a što my zdolnyja zrabić. My za ŭsio heta adkaznyja.
Adkaznyja za toje, što šmat chto z nas skazaŭ: što tam taja palityka? Ja jaje nie čapaju! Jak lubiŭ kazać Łukašenka, čarka-skvarka jość, nu i dobra. Maŭlaŭ, pahladzicie, jakija ŭ nas fajnyja darohi, va ŭsich jość praca, paradak. U Hiermanii ŭ 30-ch hadach minułaha stahodździa da ŭłady pryjšoŭ čałaviek, jaki taksama darohi pabudavaŭ, pracu ŭsim daŭ, paradak navioŭ, ale my ŭsie viedajem, čym heta skončyłasia.
Svaboda — heta nie značyć, što ty možaš rabić toje, što zachočaš, heta adkaznaść, a ludzi bajacca adkaznaści.
Na žal, u žniŭni 2020-ha mianie nie było ŭ Biełarusi, znachodziŭsia ŭ Złučanych Štatach. Ale naziraŭ za ŭsim, bačyŭ, što tady adbyvałasia ŭ krainie, i mnie było vielmi nieprosta. Ludzi spadziavalisia, što kali Łukašenka pabačyć, kolki narodu prahałasavała suprać jaho, jon sydzie, ale ŭ mianie takich iluzij nie było.
Maju siabroŭ, starejšych za mianie, jakija zastali savieckija časy i słužyli ŭ Savieckaj armii. Jany vystupali suprać Łukašenki, ale šmat hadoŭ kazali mnie, što ŭ Rasii ŭsio pa-inšamu, čym u nas. Kali ŭ 2014 hodzie va Ukrainie pačałasia vajna, kazaŭ im, što Łukašenka — heta lalka Pucina, toj jamu dazvalaje hrać svaju hulniu i trymaje jaho va ŭładzie. Jany nie pahadžalisia. Pryjšoŭ 2020 hod, i ludzi mnie kažuć, maŭlaŭ, kali b nie Pucin, my zdoleli b pieramahčy! Mnie zdajecca, kali nie pałovie biełarusaŭ, to pracentam 35 ź ich dakładna byŭ patrebny 2020 hod, kab zrazumieć, chto taki Pucin.
«Teror HUBAZiKa — tolki pakazčyk taho, nakolki jany nas bajacca»
My [ŭ pałku] šmat žartavali nakont majoj zavočnaj kryminałki: maŭlaŭ, što rabić, jak zamiać hetuju spravu, moža chto viedaje, kamu patelefanavać? Moža, varta pryjści pakajacca da Azaronka? Spytaŭ jašče, kolki treba brać z saboj termabaraŭ, zaradaŭ dla RPH.
Staŭlusia da hetaha prosta, jak i my ŭsie. Tyja, chto zastaniecca z HUBAZiKu, KDB, — ich my i budziem sudzić.
HUBAZiK ciapier chodzić da rodnych vajaroŭ, tak. Heta zvyčajny fašyzm, što tam kamientavać? Heta tolki pakazčyk taho, nakolki jany napužanyja i nas bajacca. Nie dumaju, što heta paŭpłyvaje na kahości z nas. Tyja, chto vyrašyŭ siudy pryjechać, razumiejuć, što moža čakać ich i ich rodnych.
Škaduju, što zrabiŭ niedastatkova dobrych spraŭ u adnosinach da svajoj siamji, da svajho žyćcia, a kali kazać pra apošni hod, to ŭ adnosinach da vajny i vajskovaj spravy. Baču, što ŭsio moža skončycca ŭ adno imhnieńnie. Nie treba nikudy śpiašacca, prosta nie varta ničoha adkładać na zaŭtra.
Ja zaŭždy byŭ aptymistam, i ciapier aptymist. Vieru ŭ toje, što ź pieramohaj Ukrainy my zdolejem chutka pieramahčy Łukašenku, viarnucca dachaty i budavać novuju Biełaruś, novaje žyćcio ŭ Biełarusi sa svabodnym i adkaznym hramadstvam.
Chaču, kab jak maha bolš biełarusaŭ, asabliva tyja, chto vyjechaŭ za miažu, zrazumieli, što nichto za nas nie zrobić našu Biełaruś volnaj, i rychtavalisia da hetaha. Tak, heta vielmi nieprosta, ale treba heta ŭśviadomić, i tady hetyja kroki budzie praściej zrabić.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆRaskazvajem pra biełaruskaha vieślara, jaki pajechaŭ vajavać za Ukrainu
«Pytańnie stajała tak: ci ja jedu, ci nichto». Manałoh kamandzira evakuacyi pałka Kalinoŭskaha
Čamu rasijskaja avijacyja tak słaba prajaviła siabie va Ukrainie: piać pamyłak Pucina
Kamientary