Pieradać čałavieku hienaŭ kažana? Tady my nie znali b raku i nie bajalisia b virusaŭ
Navukoŭcy intensiŭna vyvučajuć hetych adzinych latajučych sysunoŭ, bo pabačyli šaniec adkryć pieradavyja mietady lačeńnia śmiarotnych chvarob i zapavolić stareńnie čałavieka.
Kažany — pieranosčyki niebiaśpiečnych dla čałavieka virusaŭ, ale sami na hetyja virusy nie chvarejuć. Heta adzinyja sysuny, jakija ŭmiejuć lotać. A jašče jany dla stvareńniaŭ svajho pamieru niezvyčajna doŭha žyvuć — niekatoryja da 40 hadoŭ, i heta nie ŭkładajecca ŭ praviła, zhodna ź jakim čym mienšaja žyvioła, tym mienš jana žyvie.
Pandemija Covid-19 źviarnuła ŭvahu na kažanoŭ najpierš jak na mahčymych pieranosčykaŭ hetaj chvaroby, ale jana taksama zrabiła ich abjektam daśledavańnia na pradmiet taho, ci mohuć kažany źniščać virusy i praduchilać rak i inšyja zachvorvańni.
Jak vyvučajuć hetych žyvioł u Nacyjanalnym instytucie alerhii i infiekcyjnych zachvorvańniaŭ ZŠA i bijatechnałahičnym startapie Paratus Sciences, jaki bazujecca ŭ Ńju-Jorku i Sinhapury, raskazvaje Wall Street Journal.
Niezvyčajnaja imunnaja sistema
Nacyjanalny instytut alerhii i infiekcyjnych zachvorvańniaŭ ZŠA finansuje daśledavańni imunnaj sistemy kažanoŭ, jakija, pavodle słoŭ navukoŭcaŭ, mohuć dapamahčy ŭ lačeńni zapaleńniaŭ i infiekcyjnych zachvorvańniaŭ. Kansorcyum daśledčykaŭ viadzie prajekt pad nazvaj Bat1K pa siekvienavańni hienomaŭ usich 1462 žyvych vidaŭ kažanoŭ.
Pa słovach navukoŭcaŭ, vyvučeńnie bijałohii kažanoŭ ciapier tolki pačynajecca. Tolki niekalki łabaratoryj u śviecie majuć kałonii žyvych kažanoŭ dla daśledavańniaŭ.
«Siońnia my navatary», — adznačaje Maja Vajnbierh, daśledčyca łabaratoryi kažanoŭ Joviela ŭ Tel-Aviŭskim univiersitecie ŭ Izraili.
Pošuk srodkaŭ dla lačeńnia chvarob čałavieka ŭ žyviołach maje daŭniuju historyju. Navukoŭcy daśledavali DNK sabaki, źmiainy jad i antycieły akuły. Što vyłučaje kažanoŭ, dyk heta ich šmatlikija zvyšzdolnaści, u tym liku mahčymaść pieranosić virusy, nie chvarejučy na ich. Jany mohuć pieranosić lichamanku Eboła, Nipach (śmiarotny virus, na jaki chvarejuć śvińni i ludzi ŭ niekatorych častkach Azii) i virusnych prodkaŭ karanavirusaŭ (choć jašče nie vyjaŭlena, što kažany pieranosiać sam virus Covid-19).
Pa słovach doktara Linfa Vanha, prafiesara Miedycynskaj škoły Duke-NUS u Sinhapury, jaki vyvučaje kažanoŭ amal try dziesiacihodździ, ich zdolnaść zaražacca i nie chvareć moža być źviazana z toj evalucyjaj, jakuju žyvioły pieražyli za miljony hadoŭ, pakul pieratvaralisia ŭ latučych sysunoŭ.
Pavodle jaho słoŭ, niekatoryja kažany lotajuć ad piaci da vaśmi hadzin u sutki, ich sercabićcio pačaščajecca da bolš čym 1000 udaraŭ u chvilinu, a ich cieły spalvajuć šmat kałoryj. «Bijałahičny cisk i stres niejmaviernyja», — adznačaje doktar Vanh.
Niekatoryja vidy kožny dzień źjadajuć kazurak masaj roŭnaj svajmu ciełu; inšyja vypivajuć niektaru ŭ paŭtara raza bolš za svaju vahu. Tolki try vidy kažanoŭ pjuć kroŭ.
Kažany naturalnym čynam hasiać zapaleńnie, jakoje ŭźnikaje z-za stresu abo prykmiet niebiaśpieki. Kali čałaviek zmahajecca ź virusam, jon chvareje, nastolki mocnaja naša imunnaja reakcyja. Imunnaja sistema kažanoŭ dziejničaje bolš razvažliva i cierpić «ahresara».
«My, ludzi, sapraŭdy evalucyjanavali razam z našym intelektam, z raźvićciom našaha mozhu, — kaža doktar Vanh. — Ale z hledzišča imunitetu, ja chacieŭ by być kažanom».
Čym dapamohuć daśledavańni?
Bijatechnałahičnaja kampanija Paratus Sciences inviestavała 100 miljonaŭ dalaraŭ u daśledavańnie kažanoŭ dla stvareńnia novych lekaŭ, jakija dapamohuć zmahacca ź virusami, a taksama, patencyjna, z rakam, dyjabietam i stareńniem.
Paratus vyvučaje fizijałohiju kažanoŭ, a taksama ich hienom i stvałavyja kletki. Kampanija paraŭnoŭvaje danyja pra roznyja vidy žyvioł — kažanoŭ-doŭhažycharoŭ i kažanoŭ, jakija žyvuć karotki čas, kažanoŭ, jakija chvarejuć na rak, i tych, jakija nie chvarejuć, kažanoŭ, jakija charčujucca kazurkami, i tych, jakija charčujucca sadavinoj i niektaram.
Vialikija kruhłyja stvałavyja kletki kažanoŭ, atrymanyja daśledčykami ŭ łabaratoryi, mocna adroźnivajucca ad kletak inšych sysunoŭ. U ich jość malusieńkija burbałki, što źmiaščajuć virusapadobnyja struktury, i hieny, jakija aktyvujucca, kali virus zaražaje kletku. Mnohija virusnyja hieny intehravanyja ŭ ich hienom — u hetym moža być sakret nieprabivalnaści abarony kažanoŭ ad virusaŭ.
Jašče adno pytańnie, što cikavić daśledčykaŭ, — jak kažany spraŭlajucca ź vializnymi dozami hlukozy, jakaja vyklikali b prablemy z abmienam rečyvaŭ u luboha čałavieka. Adkaz na heta pytańnie moh by dać razumieńnie taho, jak kantralavać takoje zachvorvańnie, jak dyjabiet.
Čytajcie jašče:
Dzie šukać kažana-hihanta i raboha suślika? Siem zachaplalnych faktaŭ pra dzikuju pryrodu Biełarusi
U adnym z hrodzienskich internataŭ pasialiłasia sotnia kažanoŭ
U ich ciače samaja kaštoŭnaja kroŭ u śviecie. Jana błakitnaja i lečyć ludziej
«Biełarusy buduć cichieńka dumać svajo. A vada kamień točyć, dyj Łukašenka fizična nie viečny». Hłyboki manałoh byłoha mytnika Alesia Jurkojcia5
Kamientary