«Dylema našych biełaruskich archieołahaŭ — adkul pačynaŭsia Minsk». Što znajšli na raskopkach kala Mienki?
Prykładna za dziesiać kiłamietraŭ na zachad ad sučasnaha Minska, na bierazie raki Mienki pry ŭpadzieńni ŭ jaje ručaja Dunaj, raźmieščana staražytnaje haradzišča. Vučonyja miarkujuć, što mienavita tut znachodziŭsia letapisny Minsk. Pra heta havorać i znojdzienyja tam artefakty. Ciapier Nacyjanalnaja akademija navuk arhanizavała maštabnaje vyvučeńnie archieałahičnaha kompleksu. Heta nieabchodna dla vyznačeńnia jaho historyka-kulturnaj roli ŭ ICH—CHI stahodździach i jaho značeńnia ŭ historyi Minska i Biełarusi, piša «Źviazda».
Palavy archieałahičny siezon 2023 hoda na bierazie raki Mienki pačaŭsia ŭ krasaviku z praviadzieńnia instrumientalnaha daśledavańnia pieršaha sielišča i praciahnuŭsia letam paŭnavartasnymi archieałahičnymi raskopkami. Na pieršym sieliščy byli zakładzienyja dva raskopy ahulnaj płoščaj 220 kvadratnych mietraŭ, na druhim — taksama dva raskopy płoščaj 104 kvadratnyja mietry.
Bolš za 100 unikalnych rečaŭ IX—XII stahodździaŭ było na vystavie «Padarožža ŭ minułaje: hałoŭnyja artefakty z archieałahičnaha kompleksu na race Miency», jakaja bolš za dva tydni pracavała ŭ Minskaj haradskoj ratušy i zakryjecca zaŭtra, 13 žniŭnia.
Siarod ekspanataŭ — frahmienty kieramičnych harškoŭ i tavarnyja płomby z kniažymi znakami pradstaŭnikoŭ połackaj dynastyi. Asobnaje miesca adviedziena znachodkam z kompleksu «juvielirnaja majsternia», jaki znojdzieny na druhim sieliščy: matrycam, zahatoŭkam dla stvareńnia juvielirnych vyrabaŭ, śpiecyjalnym instrumientam juvielira.
U raskopkach pad kiraŭnictvam navukoŭcaŭ i archieołahaŭ ź Instytuta historyi Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi biaruć udzieł studenty viadučych dziaržaŭnych univiersitetaŭ z roznych rehijonaŭ krainy, a taksama vałanciory.
«Heta samyja bujnyja raskopki archieałahičnaha siezona, jakija viaducca siłami biełaruskich univiersitetaŭ pad kiraŭnictvam archieołaha Andreja Vajciachoviča, — adznačyła viadučaja navukovaja supracoŭnica adździeła navukova-fondavaj raboty Muzieja historyi horada Minska Jaŭhienija Stalmachova. — Heta kałasalnaja kolkaść ludziej.
Hałoŭnaja zaduma — maksimalna raskryć archieałahičny kompleks. Na praciahu apošnich miesiacaŭ jany kapali sielišča nieŭmacavanaha haradzišča na vałach. Heta vielizarnaja placoŭka, abmiežavanaja vałami na niekalki dziasiatkaŭ mietraŭ płoščaj niekalki hiektaraŭ».
Śpiecyjalistka miarkuje, što haradzišča było zasielena ŭ IX—X stahodździach:
«Hałoŭnaj zadačaj było pravieści kompleksnaje daśledavańnie. Ciapier jany razrazajuć vał, hladziać, što tam unutry. Vał — heta ziemlany nasyp, jaki abaraniaŭ nasielnictva ad napadu. Z adnaho boku tam praciakaje lehiendarnaja rečka Mienka, ad jakoj, jak miarkujuć mnohija historyki, pajšoŭ naš Minsk, jaho nazva. Dylema našych biełaruskich archieołahaŭ — adkul pačynaŭsia Minsk. Jaje chaciełasia b vyrašyć».
Pavodle adnoj z hipotez, mienavita hetaje haradzišča było staražytnym Mienskam, a ŭžo paśla taho, jak jaho niekalki razoŭ spalili, pasielišča pieranieśli na ciapierašniaje miesca — kala rek Śvisłač i Niamiha. Heta adzin z najvažniejšych archieałahičnych pomnikaŭ Biełarusi.
Ale dakładna vyznačyć, adkul pajšoŭ Minsk, — sprava nie adnaho archieałahičnaha siezona. Jaŭhienija Stalmachova źviartaje ŭvahu, što na Miency było pasielišča mienavita haradskoha typu, a nie sielskaha.
— Znojdzienyja artefakty kažuć pra raźvituju materyjalnuju kulturu, ramiostvy. Naprykład, adnymi z samych topavych znachodak źjaŭlajucca doncy z kniažymi klejmami. Jak miarkuje Andrej Vajciachovič, adno z hetych doncaŭ — z taŭrom syna Rahniedy Iziasłava, — raspaviała viadučaja supracoŭnica.
Pa słovach śpiecyjalistki, byli znojdzienyja dziŭnyja frahmienty kieramiki IX—X stahodździaŭ z cudoŭnaj arnamientacyjaj i navat salnica dla niejkich śpiecyj, a taksama dyrchiemy, što havoryć pra raźvityja ekanamičnyja suviazi ź Blizkim Uschodam, z arabskimi dziaržavami.
Dziakujučy znachodkam na Miency možna ŭjavić, jak upryhožvali siabie ludzi bolš za tysiaču hadoŭ tamu.
«U nas jość kompleks juvielirnaj majsterni, instrumienty juvielira, roznyja formy dla lićcia. Nakładki na ramiani, fibuły dla zašpilki płašča, branzalet, skronievyja kołcy i padvieska, zahatoŭka dla piarścionka.
Taksama byli znojdzienyja i šklanyja karali. U nas doŭhi čas nie było škła. Heta kaža pra toje, što tut byli rečy zamiežnyja. Jość i kaścianyja hrabieńčyki», — źviarnuła ŭvahu Jaŭhienija Stalmachova.
Samaje cikavaje — dyrchiemy, manieta Jahajły ci Vitaŭta, handlovyja płomby. U archieałahičnym asiarodździ pryniata ličyć, što takimi płombami taŭravali kniazi tavar, jaki pastaŭlaŭsia ź ich terytoryi.
Jašče adna niezvyčajnaja reč — žaron. Jaho, jak miarkuje śpiecyjalistka, vykarystoŭvali ŭ rytualnych metach.
Jość i šyfiernyja (vytačanyja z kamieniu), i hlinianyja praślicy. Šyroka pradstaŭlenaja haspadarčaja atrybutyka: tačylnyja kamiani, frahmient kamiennaj siakiery, nožyki, kiścień, papłavok, kluč, ručka ad viadra.
«Ad našych archieołahaŭ my čakajem novych adkryćciaŭ. Heta znakavaja placoŭka, tamu što źviazanaja z pytańniem uźniknieńnia Minska. Važna toje, što tam zachavalisia vały. Było b vydatna stvaryć tam muziej. Ciapier idzie havorka pra toje, kab zrabić hetyja raskopki asnovaj dla ekspazicyj, ale pakul nie viedajem, jak heta budzie vyhladać», — padahulniła Jaŭhienija Stalmachova.
Kamientary
ja ŭ tym miescy była bolš čym jak 20 hod tamu... i ŭsio tady jašče było viadoma