Ja naziraju za Horadniaj…
Siarhiej Astraviec źmiaščaje na błohu svaje adkazy na pytańni «Dziejačasu».
Litaratura jakoj krainy bolš tabie padabajecca, bolš cikavić?
Kali skazać: Biełarusi, badaj budzie niaščyra. Našaja litaratura, zrazumieła, šmat dała mnie. Suśvietna viadomyja piśmieńniki, jakija pisali pa‑francusku, pa‑hišpansku, pa‑niamiecku ci pa‑italjansku taksama mianie vielmi ŭzbahacili. Pieršaj pa‑sapraŭdnamu dobraj knihaj dla mianie staŭ tom Sent‑Ekziupery, jakoha pračytaŭ pierad samaj armijaj. Ale ja ŭsio bolš pierakonvajusia, što vielmi mocnaj źjaŭlajecca hišpanskaja litaratura, heta ž taki sahan tam kulturny. Toje ž možna i pra kino skazać, darečy, što, zrešty, ahulnaviadoma.
Čamu i jak staŭ pisać?
Ja tak składzieny: ja naziraju za žyćciom, ja trymaju ŭ sabie ŭražańni, ja ich źbiraju, nazapašvaju, ja ich afarmlaju ŭ słovy, u skazy, vysnovy. Zastajecca tolki zanatavać ich. A heta niaprosta, u sensie niaprosta navučycca heta rabić. Mahčyma, niekatoryja piśmieńniki iduć da knihi praz ułasny aktyŭny ŭdzieł u žyćci navakolnym. Heta ad ich moža navat nie zaležać: byŭ zmabilizavany, trapiŭ na vajnu. Ale ja, navat apynajučysia ŭ natoŭpie, u huščyni śviata niejkaha, ja nie ŭdzielničaju realna ŭ im, ja saču, fiksuju, afarmlaju ŭ hałavie ŭ tekst, ja napahatovie, mnie heta treba, a nie radavacca i viesialicca. Spadziajusia, što adkazaŭ na pytańnie.
Jaki horad dla ciabie ŭvasableńnie cikavaha, tajamničaha, sapraŭdnaha horadu, jakim u ideale pavinien być luby ź ich?
Venecyja, napeŭna. Chacia ŭ Eŭropie, naprykład, bo dalej ja nia jeździŭ, isnujuć tysiačy haradoŭ i miastečak, jaki adpaviadajuć tvajmu kryteryju. Va ŭsich pabyvać niemahčyma, dyj nia varta: ničoha tołkam nie adčuješ, nie zapomniš jak maje być. Što da Horadni, dzie ja pražyŭ pałovu žyćcia, jana nia moža być takim horadam i bolš nikoli im nia stanie, chacia niekali była im, jak i ŭsie astatnija eŭrapiejskija harady. Siońnia heta pa‑varvarsku źniaviečany horad. Ale ja jaho lublu, bo jon — moj dom.
Mienavita: u ciabie ŭchił jość u bok Horadni, minuŭščyny jaje.
Tak, tut supiarečnaści nijakaj niama. Ja ŭśviedamlaŭ, što navat źniaviečany, jon samy cikavy ŭ našaj krainie. Heta adno. Druhoje: mianie ździŭlała, što ŭ prozie jon praktyčna nie prysutničaje, nie zasvojeny prazaična, u vielmi małoj stupieni maksimum. Mnie chaciełasia ŭžycca ŭ jaho, uśviadomić jaho dziei minuŭščyny, zasvoić jaho, stać svaim i pačać pisać pra jaho. Heta vielmi doŭhi niaprosty praces. Dniami pačuŭ u litaraturnaj prahramie polskaj, što voś novaja kniha źjaŭlajeca varsavinistyčnaj, tak, zdajecca, karaciej z šerahu knih, napisanych varšaviakami pra Varšavu. Dyk voś: ja zajmajusia takoj prozaj pra Horadniu, praŭda, bolej atrymlivajucca karotkija ese, heta tamu, što žurnalist nia moža pisać vialikija rečy, inakš jamu daviadziecca admovicca ad pracy. Uvohule adzin čałaviek nia moža stvaryć taki archipelah. Pieršym, badaj, pakłaŭ svaje cahliny ŭ padmurak Alaksiej Karpiuk. Ale jaho haradzkija apovieści, ramany, jany pakazvali biednaść savieckaha žyćcia, jano było małacikavym, mała adroźnivałasia ad žyćcia ŭ horadzie z adnych spalnych rajonaŭ, naprykład. Ciapier žyćcio inšaje.
Što ciabie cikavić u litaratury, jakija knihi pryvablivajuć?
Knihi z klasyčnym siužetam ja taksama čytaju, ale jany pavinny być vielmi dobra napisanymi, niby dla mianie. A ŭvohule mnie cikavyja eseistyčnyja knihi, ramany taksama, natatki cikava čytać, memuary, dziońniki.
Što apošnim časam ty čytaješ abo čytaŭ?
Učora pračytaŭ Manuela Ryvasa, piśmieńnika z Halisii, «Ałovak dla cieśli», karotki raman i apaviadańni, ich adzinaccać. Kali čytaješ, u ciabie ŭ hałavie dumka: heta sapraŭdnaja litaratura, tak, mocnaja. Pierad im zakončyŭ «Arfahrafiju» Bykava, vielmi vialiki, pryčym dobra zbudavany, biez zaciahnutych miescaŭ, biez pravałaŭ, raman. I što taksama važna dla mianie: ź vielmi daścipnymi, śmiešnymi častkami.
Jak časta kuplaješ siońnia knihi i jak ź imi ŭžyvaješsia doma, ci šmat maješ ich?
Ja ŭvieś čas starajusia abmiažoŭvacca, byvajuć doŭhija piarervy, kali ničoha nie kuplaju. Nielha dać kniham zamuroŭvać ciabie… Ale voś letaś traplaŭ na rasprodažy i nakuplaŭ davoli, bolšaść akazalisia cikavymi, ja šmat letaś pračytaŭ, zdajecca, bolš za šeść tysiač staronak. Knihi siońnia kaštujuć, ja vyrašyŭ dla siabie, što nabyvać varta tolki kali tabie vielmi jaje zachočacca. Ale realna tak zdarajecca niačasta, pahatoŭ ja pavinien sabie adkazać na pytańnie, ci realna pračytaju… Knihi doma naźbiralisia, kaniešnie, u armii jašče pačaŭ kuplać, potym kali vučyŭsia na žurfaku. Na žal, pylnyja, z kiepskaj papieraj, mnohija čytać užo nia budzieš.
Ci byvaješ u biblijatecy?
Znaješ, biblijateka ŭ nas u Novym zamku, lepiej nie prydumać, ale knihi ŭ biblijatecy, ci časopisy litaraturnyja ja nie biaru, chapaje svaich. Zamiežny adździeł uvohule ŭ domie Elizy Ažeški, kaliści, vielmi daŭno tam byvaŭ. Ale ja j tak zvyčajna starajusia čytać štodnia, atrymlivajecca, na biblijateki niama času…
Što dla ciabie ŭ litaraturnaj tvorčaści kamputar, internet, jak ty pišaš?
Pišu na kamputary, ale lublu pisać u natatnikach, u sšytkach, mahu pisać u łožku, naprykład, dziońnik. Dziońnik mnie ŭvohule padabajecca pisać, jon mnie zdajecca časam cikaviejšym za apaviadańni. Siadzieš la vakna ŭ fateli rankam, da pracy jašče, hladziš na śnieh, na dachi, kubak kavy pastaviš na pryvakońnie, vielmi ŭtulna. Pa‑raniejšamu prosta vyklikajuć pietet pišučyja mašynki, heta sapraŭdny tvor, ja ich lublu. U internecie davodzicca časta čytać recenzii, prozu, ale vialikija kavałki čytać ciažkavata dla vačej, knihu zaŭždy lepiej uziać u ruki.
Kamientary