Telefony Natalli Radzinaj i Andreja Sańnikava byli zaražanyja sakretnaj prahramaj sačeńnia
Fakty sačeńnia za viadomymi biełarusami vyjavili ŭ niekalkich krainach Jeŭrasajuza, piša Radyjo Svaboda.
Mižnarodny ekśpiert u ličbavaj biaśpiecy Nikałaj Kvantylijani, arhanizacyja The Citizen Lab pry ŭniviersitecie Taronta i arhanizacyja Access Now vyjavili, što sprava z sačeńniem za Halinaj Cimčankaj, suzasnavalnicaj i žurnalistkaj rasiejskaha prajektu «Mieduza», nie była adzinaj. Jak minimum 7 inšych čałaviek, a heta biełaruskija, izrailskija, rasiejskija, łatyšskija žurnalisty, stali achviarami sačeńnia praz špijonskuju prahramu Pegasus.
Adna z achviaraŭ špihavańnia — udzielnik biełaruskaj hramadzianskaj supolnaści, jaki žyvie ŭ Vilni. 22 červienia 2023 hodu jon atrymaŭ ad kampanii Apple apaviaščeńnie ab padtrymanaj uładami atacy na pryładu. U vyniku źviarnuŭsia pa dapamohu da Citizen Lab. Arhanizacyja paćvierdziła, što jahony telefon mieŭ špijonskuju prahramu prykładna z 25 sakavika 2021 hoda.
Jašče adnym paciarpiełym ad Pegasus zjaŭlajecca rasijski žurnalist ź Vilni. Za traimi čałaviekami špijonili ŭ Ryzie:
- rasijska-izrailskim žurnalistam Baltic Weekly Jaŭhienijem Erlicham;
- łatyšskim žurnalistam-fryłansieram Current Time Jaŭhienijem Paŭłavym;
- hienieralnaj dyrektarkaj «Novaj hazety Jeŭropa» Marynaj Jepifanavaj.
31 kastryčnika apaviaščeńnie pra ataku atrymali dva biełarusy, jakija žyvuć u Varšavie — palityk i kiraŭnik kampanii «Jeŭrapiejskaja Biełaruś» Andrej Sańnikaŭ i hałoŭny redaktar «Chartyi-97» Natalla Radzina.
Citizen Lab adznačaje, što telefon Sańnikava byŭ zaražany Pegasus prykładna 7 vieraśnia 2021 hodu. Telefon Radzinaj trojčy atrymlivaŭ padobnuju pahrozu — 2 i 7 śniežnia 2022-ha i 16 studzienia 2023 hodu.
Rasśledavańnie pakazała, što vykarystańnie špijonskaj prahramy Pegasus dla rasiejska– i biełaruskamoŭnych žurnalistaŭ i dziejačoŭ ciahniecca prynamsi z 2020 hoda. Kolkaść atak vyrasła paśla poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu ŭ lutym 2022 hodu.
Access Now i Citizen Lab taksama paćvierdzili, što piać telefonaŭ achviaraŭ źmiaščali Apple-identyfikatary, jakija vykarystoŭvajucca apieratarami Pegasus pry sprobach uzłamać pryłady. Špihavańnie z dapamohaj PWNYOURHOME moža pakinuć adras elektronnaj pošty Apple ID złamyśnika na adrasie achviary.
Citizen Lab miarkuje, što kožny Apple ID vykarystoŭvajecca tolki adnym apierataram Pegasus, chacia adzin apieratar Pegasus moža vykarystoŭvać niekalki Apple ID. Rasśledavalniki znajšli toj ža adras elektronnaj pošty ŭ Paŭłava, Radzinaj i ŭ telefonie inšaj ananimnaj achviary. Asobny ŭlikovy zapis byŭ vykarystany 28 listapada 2022 hoda dla ataki na telefony Erlicha i Paŭłava.
Fajły z telefonaŭ Andreja Sańnikava i Natalli Radzinaj źmiaščali adrozny ID. Heta śviedčyć ab tym, što adzin apieratar špijonskaj prahramy Pegasus moža stajać za napadam jak minimum na troch achviar, a mahčyma, i na ŭsie piać.
Access Now i Citizen Lab na hety momant publična nie nazyvajuć padazravanaha apieratara. Polšča nie była zadakumientavanaja jak dziaržava, aryjentavanaja na ludziej za miežami krainy. Urad Polščy zapeŭnivaje, što spyniŭ vykarystańnie Pegasus jašče ŭ 2021 hodzie. Pavodle Citizen Lab, taksama niama dokazaŭ taho, što Rasieja, Biełaruś ci Litva zjaŭlajucca klijentami Pegasus.
Łatvija vykarystoŭvaje prahramu, ale niama faktaŭ, jakija b pakazvali na vykarystańnie jaje dla sačeńnia za telefonami kahości, chto žyvie za miežami krainy. Estonija — jašče adna kraina Bałtyi, jakaja ščylna supracoŭničaje z Łatvijaj i Litvoj u pytańniach biaśpieki, u tym liku adnosna Rasiei i Biełarusi.
Pavodle dadzienych Citizen Lab, Estonija sapraŭdy aktyŭna vykarystoŭvaje Pegasus za miežami svajoj krainy, u tym liku ŭ šerahu jeŭrapiejskich krain.
Arhanizacyja Access Now zaklikała ŭsie ŭrady ŭvieści nieadkładny maratoryj na ekspart, prodaž, pieradaču, absłuhoŭvańnie i vykarystańnie metavych ličbavych technałohij nazirańnia da momantu, pakul takaja praktyka nie stanie lepš rehulavanaj i pakul nie buduć uviedzienyja strohija zachady abarony pravoŭ čałavieka ŭ vypadku vykarystańnia takich prahramaŭ. Arhanizacyja taksama paprasiła ŭrady zabaranić špijonskija technałohii nakštałt Pegasus, jakija ŭ minułym spryjali parušeńniam pravoŭ čałavieka.
Natalla Radzina prakamientavała Svabodzie infarmacyju pra ataku Pegasus na svoj telefon:
«Viadoma, heta parušeńnie niedatykalnaści pryvatnaha žyćcia, tajamnicy pierapiski i telefonnych pieramovaŭ. Ale hałoŭnaje, raniej moj telefon niezakonna prasłuchoŭvaŭsia ŭ Biełarusi, dzie ja pieraśledavałasia z palityčnych matyvaŭ, padviarhałasia kryminalnamu pieraśledu i była źniavolenaja ŭ turmie KDB. Ja viedaju, što ŭžo šmat hadoŭ maja absalutna zakonnaja žurnalisckaja dziejnaść moža cikavić tolki biełaruskija i rasiejskija śpiecsłužby, i ja bajusia tolki mahčymaha supracoŭnictva ŭ hetym pytańni ciapierašnich apierataraŭ, chto b jany ni byli, z KDB ci FSB».
Adreahavaŭ na materyjały rasśledavańnia, viadomyja na siońnia, i dyrektar kampanii Current Time Pavieł Butoryn:
«My vielmi zaniepakojenyja napadami špijonskaj prahramy Pegasus na žurnalistaŭ i praciahvajem vykonvać strohija pratakoły biaśpieki, kab harantavać abaronu našych supracoŭnikaŭ».
Aŭtary rasśledavańnia adznačajuć, što jano nie zavieršanaje i jany praciahvajuć pošuki.
Kamientary