Piaćdziesiat hadoŭ prajšło z dnia śmierci Oskara Šyndlera, jaki vyratavaŭ razam sa svajoj žonkaj Emili bolš za 1200 habrejaŭ ad źniščeńnia ŭ kancłahierach, raspaviadaje «Niamieckaja chvala».
Da hetaj hadaviny fiederalny archiŭ Hiermanii arhanizavaŭ na svaim sajcie anłajn-vystavu aličbavanych zapisaŭ sa spadčyny niamieckaha pramysłoŭca Oskara Šyndlera.
25 hadoŭ tamu ŭ nižniesaksonskim horadzie Childeschajmie na haryščy doma, dzie žyła znajomaja Šyndlera Aniemary Šter i dzie Šyndler pravioŭ apošnija hadziny žyćcia, byŭ znojdzieny čamadan, jaki naležaŭ jamu, a ŭ im — prykładna 7000 dakumientaŭ i fatahrafij. Siarod ich byŭ aryhinalny śpis vyratavanych pradprymalnikam habrejaŭ, staranna zadakumientavanyja vydatki na pradukty dla padniavolnych, schiemy pamiaškańniaŭ jaho fabryk.
Naviedvalniki vystavy mohuć aznajomicca, u pryvatnaści, sa znakamitym «Cpisam Šyndlera», jaki źmiaščaje imiony habrejskich rabotnikaŭ, vyratavanych niamieckim pradprymalnikam. Padobnyja śpisy rychtavalisia pa patrabavańni nacysckaj administracyi Krakava. Šyndler śćviardžaŭ, što pieraličanyja ŭ śpisie ludzi patrebnyja jamu dla pracy na miascovaj fabrycy emalavanaha posudu.
Paśla pierajezdu ŭ Arhiencinu ŭ 1955 hodzie Šyndler nadrukavaŭ na mašyncy pierakaz taho, što mienavita jamu daviałosia rabić dla vyratavańnia habrejaŭ ad nacysckich kancłahieraŭ.
Materyjały Šyndlera trapili ŭ fiederalny archiŭ Hiermanii, dzie byli ŭniesieny ŭ katałohi. Zachavany na haryščy čamadan z papierami, byŭ adpraŭleny ŭ Izrailski miemaryjalny muziej Chałakosta «Jad Vašem».
Amierykanski režysior Styvien Śpiłbierh u 1993 hodzie źniaŭ epičnuju dramu «Śpis Šyndlera», i historyja vyratavańnia mnohich sotniaŭ habrejaŭ ad nacystaŭ zdabyła šyrokuju viadomaść.
Chto taja žančyna, jakuju Marzaluk u efiry BT abazvaŭ «švallu z Hrodna», i što jana piša ŭ čatach? Raskazvajem pra doktarku Stefanovič24
Kamientary