«Я не проста прыйшла такая: «І дайце мне пасаду прэзідэнта!» Кавалькова пра сябе, сэкс і заробак бухгалтаркі
Напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў большасць апазіцыйных партый вырашыла аб’яднацца і абраць адзінага кандыдата. У праймерыз плануюць удзел як мінімум 5 чалавек, з іх толькі адна жанчына — 36-гадовая хрысціянская дэмакратка Вольга Кавалькова.
Яна распавяла «Нашай Ніве», навошта ёй удзел у выбарах, колькі зарабляе як бухгалтарка, як ставіцца да абортаў, ЛГБТ і сэксуальнай адукацыі ў школах.
«Наша Ніва»: Вы хочаце стаць адзіным кандыдатам у прэзідэнты. Сур’ёзна? Навошта вам гэта?
Вольга Кавалькова: Усё ўсур’ёз, гэта не жарт. Навошта? А навошта людзі ідуць у палітыку? Каб вырашаць штодзённыя пытанні. Мяне не задавальняе сітуацыя ў Беларусі — і таму я ў палітыцы.
«НН»: Але навошта гэта вам сёння і цяпер? Пакуль што вы не асабліва вядомы шырокім масам чалавек.
ВК: Але ці важная гэтая вядомасць, калі ў Беларусі ўвогуле няма публічнай палітыкі? У нас жа няма магчымасці падыскутаваць ані з прадстаўнікамі ўлады, ані паміж сабою, сярод апазіцыі. І кожная кампанія дае магчымасць паказаць, што ёсць апазіцыя, магчымасць паказаць людзям свае праграмы, каштоўнасці, зацікавіць людзей і вырашыць праблемы тых груп людзей, з якімі мы працуем ужо не першы дзень.
Ды і ўсё ж я не ўчора прыйшла ў палітыку. Я сем гадоў займаюся рознымі кампаніямі, і ў БХД — напэўна, гэта толькі ў адной нашай партыі — ёсць шмат кейсаў, калі мы змянялі заканадаўства тут і цяпер. Мы не чакаем, пакуль прыйдзем да ўлады.
«НН»: А калі адзіным кандыдатам выберуць не вас, будзеце яму канкурэнтам?
ВК: Не, я ўдзельнічаю ў праймерыз. Калі пасля адзіным кандыдатам стане іншы, я, як і ўсе, буду працаваць на яго.
«НН»: А чаму людзі мусяць выбраць адзіным кандыдатам менавіта Вольгу Кавалькову, а не Казлова, Севярынца ці Губарэвіча?
ВК: Выбіраць і ацэньваць якасці кандыдатаў павінны людзі. Адукацыю кандыдатаў, прафесійныя здольнасці, паспяховыя кейсы… Я маю кампетэнцыю, маю дзве адукацыі: юрыдычную і эканамічную. У мяне ёсць аўдыторыя, якой, можа, і няма ў іншых кандыдатаў, бо я ўжо некалькі гадоў займаюся пытаннямі рэфармавання судовай сістэмы, пытаннем «328», я сама працавала на дзяржслужбе і ў мяне ёсць падтрымка сярод людзей, якія працуюць на дзяржпасадах.
Я не проста прыйшла такая: «І дайце мне пасаду прэзідэнта!» Я ўжо шмат што рабіла для простых людзей і калі займалася працай на дзяржаўнай службе, чаго мне, дарэчы, не хапае цяпер. Бо ўлада ўсё ж дае магчымасць дапамагаць людзям, а не толькі іх рэпрэсаваць, як робіць сённяшні рэжым.
«НН»: Раней вы казалі, што выбараў няма і праз выбары апазіцыя ніколі не прыйдзе да ўлады. Навошта тады ў выбарах удзельнічаць?
ВК: Пакуль існуе гэтая машына фальсіфікацыі, электаральная перамога немагчымая, так. Але сёння людзі не ведаюць пра апазіцыю амаль нічога. Рэальна нічога!
«НН»: Хто ж у гэтым вінаваты?
ВК: Тут вінавата і сама апазіцыя. Я даволі самакрытычны чалавек і сама гэта разумею. Мы не дапрацоўваем.
Але мой прынцып: «Палітыка тут і цяпер». Мы можам яшчэ 50 гадоў не прыйсці да ўлады. Але мы за гэта змагаемся, я змагаюся, бо я хачу тут жыць. Я хачу, каб тут жылі мае сваякі, мае бацькі, каб мае сябры не думалі, што трэба з’язджаць. А сёння шмат людзей майго ўзросту кажуць: «Ой, Воля, калі сёлета нічога не зменіцца…»
Таму трэба выкарыстоўваць выбары як магчымасць заявіць пра сябе. Возьмем парламенцкую кампанію. Выбараў на ёй не было. Але быў інтарэс журналістаў, у тым ліку і дзяржаўных СМІ, былі магчымасці паказаць людзям, што ёсць дэмакраты, якія змагаюцца за ўладу. Што не проста ў нас ціхае балота.
«НН»: Вы самі сказалі, што людзі пра апазіцыю не ведаюць. Гэта сапраўды так. Раз на 5 гадоў на прэзідэнцкіх выбарах з’яўляецца чарговы новы кандыдат, які пасля знікае кудысьці. І не паглыблены ў палітычнае жыццё чалавек і не ведае, дзе той кандыдат пасля. А на наступных выбарах — новы кандыдат і затым гісторыя паўтараецца. Чаму так, чаму апазіцыя ці то не ўмее, ці то не хоча працаваць з аўдыторыяй? Сёння ж ёсць інтэрнэт, сацсеткі, задача, здаецца, спрасцілася.
ВК: Калі жывеш у Еўропе і ты палітык, то гэта публічная палітыка, ты ёй жывеш і ў ёй працуеш.
У Беларусі палітык мусіць недзе працаваць, зарабляць на жыццё і дадаткова займацца палітычнай дзейнасцю, ісці да выбарцаў, вырашаць іх праблемы. Гэта крыху розныя рэчы: нашы чаканні ад палітыкаў і ўмовы, у якіх мы жывем. І людзі, мне падаецца, у Беларусі сёння самі стомленыя, і шмат з іх не маюць ніякай надзеі. Але калі людзі бачаць, што нешта робіцца, то яны пачынаюць спадзявацца, што нешта зменіцца. Сёння я збіраю за сябе подпісы. Мне на працы кажуць: «Ой, Воля, давай, мы падпішамся!» Нават людзі, ад якіх я не чакаю падтрымкі, могуць неяк актывізавацца.
«НН»: Не, я трохі пра іншае. 20-гадовы чалавек, які не сядзіць у фэйсбуку, не будзе ведаць ні Кавалькову, ні Казлова, ні Барысава. У Расіі ёсць Навальны, які вельмі спрэчны як палітык, да яго шмат пытанняў. Але ён выдатна працуе з аўдыторыяй, у тым ліку і маладой.
ВК: Так, у параўнанні з Навальным мы недапрацоўваем у сацсетках, недапрацоўваем у адносінах з журналістамі, але там у Расіі зусім іншы рэсурс. Каб выпускаць такія прадукты, як робіць Навальны, трэба мець прафесійную каманду, а не валанцёрства, якое сёння ў Беларусі. У нас кожны палітык па меры магчымасцяў укладае свае рэсурсы, якія ён зарабляе для таго, каб штодня рабіць нешта.
Але Навальны — адзінкавая гісторыя, такіх прыкладаў няшмат. І сітуацый, як у нас, у Беларусі, калі 25 гадоў дыктатура, у Еўропе няма. Мне хочацца канкурэнцыі, як у Еўропе, каб палітыкі канкуравалі паміж сабою, але ў нас апазіцыя не прадстаўленая ва ўладзе, нас няма нідзе. Мы не ўплываем на прыняццё рашэнняў. Таму адзіны інструмент — праводзіць грамадскую кампанію, ціснуць на ўладу, хадзіць на перамовы.
Тут яшчэ пытанне: наколькі сама апазіцыя ўмее распавядаць пра тое, што мы шмат робім. Гэта таксама праблема. Мы сустракаемся з міністрамі, наладжваем дыялог, кажам, што вось там патрэбныя змены, вось тут патрэбныя. Калі мы не будзем паказваць ім праблемы, то нічога не зменіцца. І без дыялогу нічога не будзе.
Але нярэдка такая праца нябачная людзям, бо мы не ведаем, як распавесці пра гэта… Не ведаю, складана сказаць, чаму так атрымліваецца.
А пра выбарчую кампанію і ўдзел у ёй — ёсць жа шмат людзей, якія не сядзяць у сацсетках, і нават калі мы будзем выдатна камунікаваць з аўдыторыяй у сеціве, такія людзі не даведаюцца пра апазіцыю. Выбары даюць магчымасць паказаць ім апазіцыю, распавесці пра сябе, актуалізаваць праблемы. І нават калі мы не можам дамагчыся перамогі, то зможам пачуць і вырашыць пытанні людзей.
«НН»: Але, можа, тады прыспеў час ісці іншых шляхам? Праз БРСМ, праз Акадэмію прэзідэнта, праз дробныя чыноўніцкія пасады? Убудавацца ў сістэму і спрабаваць рабіць штосьці знутры яе, калі разбурыць яе за 25 гадоў так і не атрымалася?
ВК: Гэта добрая тактыка. Але колькі людзей сёння гатовыя ісці такім шляхам? Аднаго чалавека будзе недастаткова. І ўнутры самой сістэмы разумных людзей вельмі шмат. І нядаўна мяне спыніў адзін такі чалавек і кажа: «Вольга, ну калі вы ўжо даможацеся?» Людзі сістэмы чакаюць таго ж, чаго і апазіцыя, такіх людзей там шмат.
Таму інтэгравацца ў сістэму — ну, гэта адзін з магчымых варыянтаў.
Маё асабістае меркаванне, чаму сёння апазіцыя зусім па-за межамі любых перамоваў і сістэмы — бо вельмі позна сама апазіцыя зразумела, што з уладай трэба размаўляць. Апазіцыя толькі высоўвала патрабаванні, а калі б з уладай ад пачатку быў дыялог, можа быць, мы б сёння і не былі ў такім апазіцыйным гета.
«НН»: А дае плён гэты дыялог з уладай?
ВК: Канечне. Бо інакш яны нас — апазіцыю — бачаць як неадэкватаў. Ім такое меркаванне навязанае.
Аднойчы мы ехалі ў Брэст і машыну спынілі, нібыта яна была ў вышуку. У выніку Лябедзька паехаў у Брэст, а я засталася з машынай і пяццю міліцыянтамі, дзве гадзіны мы чакалі экспертаў. За гэты час мы абмеркавалі і эканоміку, і пенсійную рэформу… І пасля мне міліцыянты кажуць: «О, дык вы нармальныя!» Разумееце? Яны пра нас думаюць, што мы крыкуны, якія штосьці патрабуюць. Але ж у апазіцыі хапае інтэлігентных і разумных людзей, і дыялог з уладай дае магчымасць пабачыць адно аднаго, зразумець, што мы таксама хочам жыць тут, у нас проста іншы погляд, і гэтым поглядам мы хочам з вамі падзяліцца, каб вы яго таксама ўлічвалі, каб бачылі меркаванне больш шырокага кола людзей.
Кавалькова (злева) падчас «Чарнобыльскага шляху»
«НН»: Калі падсумаваць, то калі вы станеце адзіным кандыдатам, то выкарыстаеце выбары як магчымасць для апазіцыі і асабіста для вас больш гучна заявіць пра сябе?
ВК: Так. Для мяне гэта магчымасць яшчэ і пашырыць ідэі хрысціянскай дэмакратыі, бо лічу, што гэта моцная і адзіная ідэалогія, якая ўлічвае патрэбы ўсіх.
«НН»: А што прапануе кандыдат Вольга Кавалькова? Можна пару прыкладаў?
ВК: Мусяць быць выбары, нармальна сфарміраваны парламент, мусяць быць выбары мэраў, суддзяў. Патрэбная судовая рэформа і рэформа праваахоўнай сістэмы, якая сёння працуе не на дапамогу людзям, а на пакаранні.
Патрэбная пенсійная рэформа. Сёння ва ўлады няма разумення, што рабіць, акрамя як павышаць узрост.
«НН»: А вы не баіцеся стаць для шараговага выбаршчыка чарговай Таццянай Караткевіч, якая незразумела адкуль узялася і пасля незразумела куды падзелася?
ВК: Тут пытанне, чаму чалавек не бачыць Караткевіч? Таму што няма публічнай палітыкі. Каб сёння займацца палітыкай, трэба зарабляць грошы, я ж ужо казала.
Але я не баюся, бо я не Таццяна Караткевіч і ў мяне няма задачы дамаўляцца з уладамі. Бо Караткевіч дамовілася ж з уладамі: подпісы яны не сабралі, але ёй далі магчымасць удзельнічаць у выбарах.
«НН: У перамогу на выбарах вы не верыце. Але колькі за вас прагаласавала б, калі быў бы шчыры падлік галасоў?
ВК: Я думаю, што дэмакратычны кандыдат, якога сапраўды падтрымліваюць усе дэмсілы, мае сапраўды вялікія шанцы на перамогу. Пры шчырым падліку адзіны дэмакратычны кандыдат набраў бы большасць.
«НН»: І калі апытанні пакажуць 51% галасоў за Кавалькову, а вам намалююць 2%, што будзеце рабіць? Заклікаць на Плошчу?
ВК: Я шмат гадоў удзельнічаю ў назіранні за выбарамі. І калі б падчас падліку галасоў людзі, якія галасавалі за дэмакратычнага кандытата, прыйшлі б да сваіх выбарчых участкаў — не на Плошчу! — гэта быў бы вялікі ціск на камісіі. Такога кейса пакуль у Беларусі не было, але, каб каля кожнага ўчастка сабралося па 150—200 чалавек, гэта б паўплывала на сумленне членаў камісіі, яны б не змаглі фальсіфікаваць выбары.
«НН»: Вы казалі ў нейкім інтэрв’ю, што гатовыя да любых сцэнараў, нават самых жорсткіх. Гэта да якіх? Сесці на пару гадоў?
ВК: Да любых. Для мяне гэта пытанне каштоўнасцяў. Я хачу тут жыць, я не магу рабіць выгляд, што мяне тут нічога не хвалюе. Я гатовая да ўсяго, гэта маё рашэнне і мая адказнасць.
***
«НН»: А самі вы з Мінска? Хто бацькі?
ВК: Так, я мінчанка. Сям’я звычайная: мама працавала закройшчыцай усё жыццё, тата быў сталяром. Яны ўжо на пенсіі. Бацька ўвогуле на пенсіі па інваліднасці: у яго праблемы з сэрцам.
«НН»: Пенсіі ім хапае?
ВК: Канечне, не. Тату хапае тых грошай увогуле толькі на лекі. І калі яму не працягнуць групу інваліднасці, то прыйдзецца ўсё роўна набываць тыя ж лекі, толькі па большых цэнах. А працаваць ён ужо не можа.
«НН»: А дзе вы вучыліся, што скончылі?
ВК: Я скончыла Акадэмію Міністэрства ўнутраных спраў і пасля — Рэспубліканскі інстытут перападрыхтоўкі кадраў. У Акадэміі я вучылася на юрыста, правазнаўцу. З апошніх курсаў і пасля навучання я працавала ў адміністрацыі Партызанскага раёна Мінска, затым — у адміністрацыі Савецкага раёна. Пазней была юрысткай у будаўнічай сферы.
«НН»: А чаму сышлі з дзяржсектара? Заробак не задаволіў?
ВК: Так, мне падабалася мая праца ў адміністрацыі, але я пачала будаваць кватэру, і крэдыт, які трэба было выплочваць, быў большым за маю зарплату.
«НН»: Як жа вам далі такі крэдыт?
ВК: Ну… Далі.
«НН»: А чаму вы яго ўзялі, за што збіраліся жыць?
ВК: Ну, бацькі, знаёмыя… І я разумела, што мне праз год пачынаць плаціць па крэдыце і ў мяне ёсць год, каб уладкавацца на іншую працу і зарабляць больш.
«НН»: А што за кватэра? Ці жывяце яшчэ там?
ВК: Так, жыву ў ёй. Гэта аднапакаёўка. Каштавала на той момант каля 50 тысяч даляраў.
«НН»: Дзе працуеце сёння?
ВК: Я бухгалтарка ў прыватнай фірме.
«НН»: Чаму так выйшла?
ВК: Калі я хачу займацца палітыкай, то не магу працаваць кожны дзень і быць на працы цэлы дзень. А тут у мяне атрымліваецца сумяшчаць.
«НН»: Колькі зарабляеце, калі не сакрэт?
ВК: Ну, няшмат, калі шчыра. Хацелася б болей.
«НН»: «Па пяццот» выходзіць?
ВК: Не, не выходзіць.
«НН»: Не шкадуеце, што з юрыстак перакваліфікаваліся ў бухгалтаркі? І якая праца была б ідэальная для вас?
ВК: Я з 12 гадоў марыла стаць прэзідэнтам Беларусі, шчыра кажу. Я памятаю, пачала ў 16 гадоў весці дзённік, і першае, што там напісала: хачу быць прэзідэнтам.
Можа быць, нашы мары і мэты усё ж неяк ажыццяўляюцца, бо да 2012 года я хоць і не падтрымлівала Лукашэнку, але і пра апазіцыю нічога не ведала. А пасля трапіла неяк у палітыку. Знаёмы святар, да якога я хадзіла ў царкву, запрасіў мяне на сустрэчу хрысціянскіх дэмакратаў, і з таго часу я сярод іх. Мне не хапала грамадскай актыўнасці, былі ідэі, якія хацелася рэалізаваць. А партыя — гэта каманда, і калі твае каштоўнасці супадаюць з каштоўнасцямі арганізацыі, то нашмат прасцей вырашыць гэта.
«НН»: Наколькі вы рэлігійны чалавек?
ВК: Я праваслаўная. Хаджу ў царкву.
«НН»: А як ставіцеся да каштоўнасцяў, якія не супадаюць з праваслаўнымі? Да пытання ЛГБТ і іх правоў, напрыклад?
ВК: Для мяне чалавек у першую чаргу — чалавек. Незалежна ад яго веравызнання ці каштоўнасцяў. Усім мусіць быць утульна адно з адным. Я не магу сказаць пра чалавека, што ён нейкі не такі, крытыкаваць — гэта не маё права.
«НН»: А як ставіцеся да ЛГБТ-шлюбаў? Усынаўлення імі дзяцей?
ВК: У мяне свой погляд і ён традыцыйны. Шлюб — гэта паміж мужчынам і жанчынай. Але калі людзі для сябе вырашаюць штосьці іншае, то ніхто не павінен лезці ў іх адносіны.
А ўвогуле, такія пытанні не мусіць вырашаць Вольга Кавалькова ці нехта іншы. У нармальных краінах такія пытанні вырашае парламент. Ёсць падтрымка грамадства — прымаеш закон.
«НН»: Чуў такое меркаванне: «У Кавальковай няма шанцаў ані ў БХД, ані на выбарах, бо ёй падабаюцца жанчыны, а не мужчыны».
ВК: Да, такое кажуць? Прыкольна (смяецца). Я такое ў першы раз чую.
Але ж мне падабаюцца мужчыны.
«НН»: Шкада.
ВК: Чаму шкада?
«НН»: Бо хоць хтосьці б чымсьці вылучаўся з гэтай усёй апазіцыйнай тусоўкі.
***
«НН»: Вы выступаеце супраць абортаў, так?
ВК: Не супраць абортаў, а супраць таго, каб іх лічылі нормай у грамадстве. Гэта не забарона, забаронай праблему не вырашыць.
Калі сёння паўсюль рэкламуюць паслугі перарывання цяжарнасці — гэта ненармальна. Жанчына мусіць у галаве ў сябе разумець, што аборт — гэта крытычная сітуацыя, гэта не норма.
І для гэтага заканадаўства трэба змяняць. Калі мы пачыналі сваю кампанію па гэтым пытанні, у нас дазвалялі аборты да 22 тыдня! Каб вы разумелі, пасля 15 тыдняў дзіця ўжо можна выратаваць. А ў нас жанчына страціла мужа ці шматдзетная — на 20-м тыдні магла вырашыць, што хоча аборт. Такога не было ні ў якой краіне.
Таму мы шмат працуем, каб уплываць на меркаванне жанчын. Каб яны больш ведалі. Я шмат даследую таксама, я ніколі не выступаю за нейкую тэму, калі ў ёй не разабралася.
«НН»: А ў гэтай вы разабраліся?
ВК: Так. І шмат я гаварыла з сяброўкамі, што іх прывяло да аборту, ці ведалі пра наступствы, што казалі ім дактары. Ніхто нічога не ведае, дактары нічога не кажуць, усё проста: давай пашпарт, ідзі, усё, хто наступны?
«НН»: А пытанне сэксуальнай адукацыі ў школах? Можа, гэта б дапамагло? Бо беларуская правінцыя — гэта нярэдка сумныя гісторыяі пра алкаголь і дзяўчат, якія нараджаюць з 17 гадоў і пасля маюць па 4—5 дзяцей ад розных мужчын, якіх росцяць надгаладзь.
ВК: Усё ж гэтае пытанне мусіць вырашацца ў сям’і. Чаму школа павінна вырашаць? Трэба вучыць бацькоў размаўляць са сваімі дзецьмі.
«НН»: Як вы навучыце бацькоў? Вам проста адкажуць: не лезь у нашае жыццё.
ВК: Дык а чаму дзяржава мусіць сунуцца? Дзяржава не павінна навязваць ніякія стратэгіі, гэта пытанне, якое вырашаецца ў сям’і.
«НН»: Прабачце, з вамі бацькі гаварылі пра сэкс, кантрацэпцыю?
ВК: Са мной — не.
«НН»: Дык адкуль вы даведаліся ўсе нюансы? Са двара?
ВК: Ну, можа з інтэрнэту, я не памятаю.
«НН»: Дык, можа, лепш тады, каб гэта распавядаў прафесіянал на ўроку?
ВК: Мы неяк прывозілі ў дзіцячы дом чалавека, каб ён пагаварыў з падлеткамі пра адносіны, бо ў іх там няма мадэлі… І тое, што ён гаварыў, мяне не задаволіла, гэта трэба таксама правяраць экспертам. На мой погляд, у яго лекцыі таксама хапала перагібаў. Таму я супраць таго, каб гэта было ў школах, такое мусіць вырашаць сям’я. Ды і сёння досыць шырока пра ўсё гэта можна даведацца. Я думаю, нашым дзецям і не трэба, каб да іх прыходзілі і пра гэта казалі, бо яны і так самі ўсё ведаюць.
«Беларусы будуць ціхенька думаць сваё. А вада камень точыць, дый Лукашэнка фізічна не вечны». Глыбокі маналог былога мытніка Алеся Юркойця5
Каментары