Плануецца, што прэм'еру «Дзікага палявання караля Стаха» наведае Карл III. Хадановіч расказаў пра лібрэта

Ідэя оперы, як кажа Хадановіч, належыць мастацкаму кіраўніку Свабоднага тэатра Мікалаю Халезіну, ён жа рэжысіруе пастаноўку.

Перш за ўсё Халезін звярнуўся да Вольгі Падгайскай, вядомай беларускай кампазітаркі. Яна і прапанавала Андрэя Хадановіча як лібрэтыста, бо даўно і плённа з ім супрацоўнічае.

Паэт пагадзіўся на прапанову і некалькі месяцаў працаваў з аповесцю Караткевіча, ператвараючы яе ў вершаванае лібрэта. Аднойчы ён ужо спрабаваў разам з Вольгай Падгайскай напісаць оперу, таму мінімальны досвед у паэта быў. Але ён удакладняе, што тая праца не была такой прыгожай і адказнай, як Караткевіч і «Дзікае паляванне», гэта быў больш іранічны твор.

Хадановіч расказвае пра тое, як паўставаў тэкст оперы: «Каб стварыць лібрэта, мне спатрэбілася пару месяцаў інтэнсіўнай штодзённай працы, потым Вольга Падгайская некалькі месяцаў займалася напісаннем музыкі. Трэба сказаць, што тут не тэкст адаптаваўся да гатовай музыкі, а музыка пісалася на вершы, якія я перыядычна дасылаў Вользе. Тэрміны былі вельмі сціслыя, і я адразу адпраўляў кампазітарцы тэксты па меры іх напісання. У той час, на момант позняй зімы, паўставалі першыя часткі музыкі, а я яшчэ не скончыў лібрэта.

Потым сёе-тое перапісвалася, я ўлічваў заўвагі кампазітаркі і часам нешта перарабляў, нешта падкарочваў, бо нам трэба было ўкласці ў пару гадзін спектакля вялікі літаратурны матэрыял». 

Нядаўна ў оперным тэатры ў Варшаве прайшлі рэпетыцыі спектакля з удзелам выбітнага опернага дырыжора Віталя Алексяёнка, і выявілася, што пары тэм у лібрэта ўсё-такі бракуе. Хадановіч прызнаецца, што давялося ўначы, пасля рэпетыцый, сёе-тое дапісваць.

У новай оперы да акцёраў Свабоднага тэатра далучыліся ўкраінскія артысты, у тым ліку і оперныя зоркі — Тамара Калінкіна, Алена Арбузава. 

Паэт расказвае, што сумесныя рэпетыцыі ўразілі яго атмасферай еднасці, таксама ён выказвае ўдзячнасць украінцам за салідарнасць з беларускай літаратурай і беларускім тэатрам, за разуменне супольных выклікаў.

Цікавая дэталь: спявачкі настолькі ўвайшлі ў ролю, што на гумарыстычным узроўні пачыналі гутарыць паміж сабой па-беларуску.

Што да працы Андрэя Хадановіча, то яна не скончылася на стварэнні лібрэта. «Прапанаваў тэатру папрацаваць з украінскімі артыстамі над іх беларускім вымаўленнем. Начытаў аўдыяверсію лібрэта, і яе разаслалі нашым украінскім калегам задоўга да рэпетыцыі. Цягам варшаўскай рэпетыцыйнай сесіі быў на ўсіх рэпетыцыйных пляцоўках, слухаў артыстаў і казаў ім, што не так у іх вымаўленні, мы мелі шмат індывідуальных кансультацый, дзе праходзіліся па тэксце лібрэта. Цяпер працягваем гэтыя кансультацыі анлайн», — расказвае ён. 

Беларуская і ўкраінская мовы блізкія лексічна, але фанетыка нашых моў цалкам адрозніваецца. Па вымаўленні амаль кожнага слова можна адрозніць, калі гэта беларус гаворыць па-ўкраінску ці ўкраінец — па-беларуску, фанетыка нас выдае. Паэт тлумачыць: «Часам у нашых мовах слова пішацца аднолькава, але мае розны націск, і ўкраінцы з гэтым спачатку блыталіся. Таксама былі праблемы са словамі, якія пішуцца падобна, але вымаўляюцца па-рознаму. Класічны прыклад — канчаткі дзеясловаў: «падабАецца» ў беларускай мове і «подОбаеться» ва ўкраінскай. Мяккае «ться» — першае, што вылазіць, калі ўкраінец спрабуе гаварыць або спяваць па-беларуску».

Андрэй Хадановіч прыводзіць прыклад пераносу ўкраінскай фанетыкі ў беларускую мову. Раней яму даводзілася перакладаць на беларускую для Алега Скрыпкі і «Вопляў Відаплясава» іх твор «Краіна мрій». Скрыпка запісаў гэты твор па-беларуску і спяваў яго падчас сваіх канцэртаў, але былі чуваць нюансы фанетыкі: «Чуў я, што мне сніться парой, / Што існуе краіна мрой». 

Хадановіч называе «Дзікае паляванне караля Стаха» адной з вяршыняў беларускай літаратуры XX стагоддзя, а таксама адным з самых актуальных для нас твораў: 

«Яго сюжэт вядзе ў канец XIX стагоддзя, але шмат рэчаў будзе перажывацца слухачамі так, быццам гаворка ідзе пра нас. Перш за ўсё, гэта атмасфера татальнага, амаль містычнага страху, які пануе ў аповесці. Страх, якім можна карыстацца як інструментам, закабаляючы ім людзей і маніпулюючы імі. Але разам з тым аповесць мае тэрапеўтычны эфект, бо яна пра пераадоленне гэтага страху.

Як толькі вера ў ідэалы, каханне, якое вядзе галоўных герояў, дапамагае гэты страх адужаць, то аказваецца, што можна перамагчы ворага, які здаваўся непераможным. У гэтым сэнсе дзікае паляванне, з якога зрываюць містычную маску, выяўляецца бездапаможным і вартым жалю».

Таксама паэт акцэнтуе ўвагу на тым, як своеасабліва Караткевіч паказвае дэградаваную шляхту, якая робіцца аналагам сённяшніх сілавікоў: «Служачы імперскай Расіі, нібыта свае дэнацыялізаваныя здраднікі панявольваюць і трымаць у страху ўласны народ. Чым не партрэт сённяшняга рэжыму і сённяшніх беларускіх сілавікоў на вернай службе ў рускага свету?»

Хадановіч расказвае, што такая рыса аповесці добра бачная ў аднайменным савецкім фільме 1979 года, які паставіў Валерый Рубінчык.

Гэта атмасфера вялікай рэакцыі, але ёй можна супрацьстаяць, лічыць Андрэй Хадановіч, калі ты верыш у свае ідэалы і калі табе дапамагае каханне. 

Паводле Хадановіча, «Дзікае паляванне» сёння актуальнае і ў кантэксце беларуска-ўкраінскіх адносін. Караткевіч задумаў свой твор і ў значнай ступені пачаў над ім працаваць, калі маладым чалавекам паступіў у Кіеўскі ўніверсітэт. Ёсць версія, што пасля першага курса на вакацыях у Оршы ён пачаў працаваць над першай рэдакцыяй гэтай аповесці. 

Паэт расказвае, што знаходзіў у «Дзікім паляванні» шмат прыгожых украінізмаў, але ж справа не толькі ў іх: «Украінскую і ў нечым аўтабіяграфічную тэму праводзіць у творы вобраз Андрэя Свеціловіча, які, як і сам пісьменнік, вучыцца ва ўніверсітэце ў Кіеве. Яго выключаюць з універсітэта, больш за тое, робяць гэта за ягоны ўдзел у студэнцкіх хваляваннях. Фактычна адбываецца тое ж, што мела месца ў верасні 2020-га ў Мінску, калі сілавікі ўварваліся ў Мінскі лінгвістычны ўніверсітэт. 

Калі паліцыянты дапытваюць беларуса Свеціловіча і ўдакладняюць у яго нацыянальнасць, ён у знак салідарнасці і падтрымкі супольнай справы кажа, каб яго запісалі ўкраінцам. Разам з іншым героем, Беларэцкім, яны абмяркоўваюць гэта на балі, і Беларэцкі кажа, што такі адказ варты шматлікіх куль. Ён даводзіць, што вораг [у беларусаў і ўкраінцаў] адзіны і трэба перад абліччам гэтага прыгнёту трымацца разам».

Хадановіч абяцае ў спектаклі шмат розных кантрастаў і нечаканых спалучэнняў. Напрыклад, спалучэнне мовы оперы з драматычнай, тэатральнай мовай: усё лібрэта напісана вершамі, але гэта вельмі розныя вершы. Палова ўдзельнікаў спявае оперныя арыі і дыялогі, а палова — дэкламуе вершы пад музыку. То-бок акцёры Свабоднага тэатра быццам размаўляюць пад музыку са спевакамі і спявачкамі, якія карыстаюцца сваім мастацтвам.

Са спевакамі і акцёрамі грае жывы аркестр — Five-Storey Ensemble, але разам з імі ўжываецца электронная музыка. А яшчэ дзейства на сцэне спалучаецца з фрагментамі відэа, якое паказваюць падчас спектакля на розных экранах. Усё гэта робіцца складанай мастацкай мовай са шматлікіх дэталяў, і атрымліваецца вельмі сінтэтычны і сучасны твор, як мяркуе Хадановіч.

Калі пастаноўка ўдасца, гэта будзе адным з самых значных «вялікіх праектаў» беларускай культуры перыяду пасля 2020-га года. Можа быць, услед за ёю народзяцца і новыя кінафільмы, і новыя раманы?

Плануецца, што адзін з паказаў оперы наведае кароль Брытаніі Карл III.

На галоўнай опернай сцэне Польшчы прайшла рэпетыцыя «Дзікага палявання караля Стаха» Караткевіча

Уладзімір Караткевіч. Сакрэты культавага пісьменніка

«Сапраўдны цуд». Выпадкова знайшоўся невядомы верш Барадуліна

• 30
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 3
• 0