Усе фота: «Салідарнасць»
«Адчуванне такое, быццам трапляеш у нашыя ў 90-я»
— Першы раз мы патрапілі ў гэтую краіну больш за тры гады таму, — успамінае Анастасія (імя зменена ў мэтах бяспекі — С.) — Вывучалі яе з мэтай турыстычнага бізнэсу. Спачатку ехалі проста паглядзець, але настолькі ўсё спадабалася, што адразу ўклалі ўгоду аб куплі кватэры.
Спыніліся на горадзе Улера. Гэты адміністрацыйны цэнтр здаўся нам камфортным ва ўсіх адносінах: два моры — Іанічнае і Адрыятычнае, размешчаны недалёка ад сталіцы, вельмі прыгожыя пейзажы.
Плюс да ўсяго ў гэтым горадзе было найбольш беларусаў. Дапушчальны, яшчэ адзін вядомы курорт Дурэс аблюбавалі ўкраінцы і расейцы. Але з часам і ва Улеры іх колькасць павялічылася.
Беларуска сцвярджае, што яшчэ некалькі гадоў таму па цэнах мала хто мог канкураваць з Албаніяй.
— Напрыклад, кватэры «1+1» з відам на мора каштавалі ад 45 да 60 тысяч даляраў.
Прадукты былі мінімум у два разы таннейшымі, чым у Польшчы. Смачная гародніна і садавіна. Яйкі, малако, мяса натуральныя, як у бабулі ў вёсцы. Усё — класа «бія».
Было супер пасядзець на ўзбярэжжы і выпіць кубачак кавы з круасанам за паўтара еўра. Прычым кава там таксама вельмі годная — італьянская.
Цешылі і кошты ў рэстаранах. Мы практычна не гатавалі дома, бо абед з морапрадуктамі абыходзіўся ў 10-15 еўра.
Усё гэта адразу падкупляе любога турыста і, натуральна, хочацца застацца ў такім «даступным раі». Таму многія куплялі нерухомасць, адкрывалі бізнэс. Падатковая сістэма таксама вельмі прывабная.
Індывідуальны прадпрымальнік плаціць фіксаваны падатак. Яго стаўка прывязаная да мінімальнага заробку. Калі я адчыняла фірму, гэта было 70, зараз ужо 110 еўра на месяц. Гэты падатак плаціцца незалежна ад прыбытку.
Калі бізнэс мае невялікі абарот, ПДВ плаціць не трэба. Наколькі я ведаю, і для малых прадпрыемстваў сістэма падаткаабкладання таксама гнуткая і зручная.
Наогул у плане бізнэсу Албанія — краіна, якая развіваецца. Зразумела, што перспектыўней за ўсё ў такім месцы рухаецца турыстычная сфера. Ужо з красавіка пачынаюць прыязджаць еўрапейцы.
Самі албанцы — досыць прыемныя людзі, мілыя, усім усміхаюцца. Але ў цэлым адчуванне такое, быццам пападаеш у нашы ў 90-я.
Параўноўваючы з 90-мі, Анастасія не толькі падкрэслівае відавочныя плюсы, але і расказвае аб недахопах балканскай краіны.
— Інвестары разглядаюць гэты рэгіён як даволі перспектыўны, грошы ідуць з розных бакоў — шмат праграм рэалізуецца за кошт Еўрасаюза, ідзе фінансаванне і з ЗША, бо там размешчана база НАТА. Інвестуюць Арабскія Эміраты і шмат хто яшчэ.
За іх сродкі будуюцца аэрапорты, дарогі, інфраструктура. Ва Улеры, напрыклад, за грошы ЕС пабудавалі вельмі прыгожую набярэжную.
Таму, з аднаго боку, вакол шмат будоўляў, але і разрухі таксама хапае. Агульная карціна пакуль прыкладна такая — будоўлі сярод трушчоб.
Сфера забаў там пакуль відавочна прасядае. Для дзяцей, напрыклад, у нашым горадзе зрабілі толькі адну гульнявую пляцоўку, за інвестыцыі, астатнія атракцыёны платныя і працуюць толькі ў сезон.
Для дарослых выбар таксама невялікі — кафэ або экскурсіі па прыгожых месцах. Прырода — гэта тое, з-за чаго тут сапраўды можна са многім змірыцца.
Па ўзроўні камп'ютарных тэхналогій у Албаніі вы зноў адчуеце сябе ў 90-х. Шалёна бракуе сэрвісу, не ва ўсіх крамах можна разлічыцца карткай.
Каб выклікаць таксі, трэба званіць па тэлефоне, ніякія праграмы не працуюць. Гэта ўсё на зачаткавым узроўні, і мы ўжо паспелі ад гэтага адвыкнуць.
З найвялікшых мінусаў тое, што ў іх вельмі шмат смецця, камунальныя службы не спраўляюцца. З-за вятроў гэтае смецце разносіцца па ўсім узбярэжжы.
Яшчэ ў Албаніі куча бяздомных жывёл. Іх стэрылізуюць, а потым выпускаюць, і тыя, галодныя і хворыя, збіваюцца ў зграі і могуць нават нападаць на людзей. Гэта значыць, ноччу на пляжы ты не пагуляеш.
Англійскую ведаюць вельмі нямногія, сёй-той на гутарковым узроўні валодае італьянскай.
Медыцына бясплатная. Па хуткай дапамозе табе ўсё зробяць. Вельмі танная стаматалогія, і зараз яны развіваюць стаматалагічны турызм. Але, дапусцім, мне ў Польшчы прыйшлося перарабляць усе зубы, якія я зрабіла ў Албаніі.
У плане вузкіх спецыялістаў або сур'ёзных аперацый, я б не раіла мясцовай аховы здароўя, — дзеліцца суразмоўніца.
«Урад нібыта падазрае мяне ва ўтойванні нейкай інфармацыі ці ў падаванні няправільнай інфармацыі»
За тры апошнія гады, расказвае беларуска, кошты ў краіне, вядома, выраслі: на прадукты практычна зраўняліся з польскімі, нерухомасць падаражэла мінімум у два разы.
Тым не менш, на агульным фоне ў фінансавым плане Албанія ўсё яшчэ выглядае прывабна. Таму дастаткова шмат людзей і зараз набывае там нерухомасць.
Стымулюе і нядаўна прынятая праграма, паводле якой купля нерухомасці дае права на атрыманне ДНЖ.
— Уласна, тое, што ты можаш паехаць у шыкоўныя месцы на моры або ў горы, для многіх перавешвае ўсе мінусы.
Мы спачатку прыязджалі толькі на сезон працаваць і ў прынцыпе ўжо нядрэнна асвоіліся. У міжсезонне вярталіся ў Беларусь, таму што ў Албаніі, калі ў цябе няма аддаленай працы, рабіць няма чаго.
Але аднойчы ў нас у Менску здарыўся ператрус, мы вырашылі не чакаць працягу і адразу з'ехалі. Паколькі ў Албаніі мелі кватэру, туды і накіраваліся. Тым больш у мяне ўжо быў ДНЖ, — распавядае Анастасія.
Паводле яе слоў, бюракратыя, з якой абавязкова сутыкаюцца ўсе, хто хоча легалізавацца ў гэтай краіне, заслугоўвае асобнай увагі.
— У іх галоўны прэм'ер-міністр, які вырашае ўсё. На месцах ніводзін чыноўнік не можа прыняць ніякага рашэння, пакуль яго не ўзгадняць з кіраўніцтвам рэгіёна, потым пакуль тое не ўзгадніць са сваім кіраўніцтвам і г. д. — такая ж аўтарытарная вертыкаль улады, як і ў Беларусі.
Судовая сістэма разлічана проста на выпампоўванне грошай. Каб звярнуцца ў суд, замежніку патрэбны адвакат з албанскай і англійскай мовамі, бо руска-албанскі перакладчык можа быць адзін на ўвесь горад.
Усе дакументы, адпаведна, таксама маюць быць перакладзены на албанскую. Працэсы расцягваюць па максімуме, плаціць трэба літаральна за кожны крок.
Бюракратыя страшная. Самы хуткі спосаб нешта вырашыць — хабар.
Пры гэтым яны заўсёды падкрэсліваюць, што вельмі хочуць у ЕС і гатовы для гэтага выконваць усе ўмовы. І сапраўды, законы мяняюць, але чыноўнікі на месцах не паспяваюць ці не хочуць усё гэта вывучаць.
Ты паказваеш ім у лоб — вось тут напісана так. Яны пагаджаюцца, але адпраўляюць запыт у Тырану, каб там пацвердзілі.
Напрыклад, ёсць у іх такая электронная сістэма паслуг э-Албанія, калі ўсе службы аб'ядноўваюць у агульны партал. Але гэты партал працуе вельмі рэдка.
Прыходзіш у міграцыйную паліцыю, каб даведацца, ці гатова тваё рашэнне па ДНЖ, а табе адказваюць: «Партал не працуе». І не працаваць ён можа паўтара месяца.
На тое, каб адкрыць рахунак у банку, спатрэбіцца не менш за тыдзень. І то, калі пашанцуе, як у нашым выпадку, таму што ўдалося знайсці супрацоўніцу, якая крыху размаўляла па-ангельску.
Дакументаў гара, яны вельмі любяць паперкі, і за кожную трэба плаціць, — удакладняе суразмоўніца «Салiдарнасцi».
Раней з атрыманнем ДНЖ для беларусаў, паводле яе слоў, бюракратыя была адзінай праблемай, аднак не перашкаджала жыць і працаваць у краіне.
— Закон па прадастаўленні ДНЖ за куплю нерухомасці ўвялі пазней, чым мы туды прыехалі. Таму я адкрывала ДНЖ па бізнесе.
З разглядам тамака ўсё вельмі цікава. Я падалася ў чэрвені, а картку аб ДНЖ атрымала ў лютым, то-бок больш чым праз паўгода. Хаця па законе адказ абавязаны даць на працягу трох месяцаў. Але ці то сістэма не працуе, ці то папера якая не дайшла.
А мне практычна адразу прыйшлося збіраць дакументы на падаўжэнне на наступны год, бо ізноў жа па іх законах падавацца на новы ДНЖ трэба за тры месяцы да канчатка тэрміна старога.
І так ва ўсіх. Усе ўвесь час знаходзяцца ў перманентнай стадыі чакання і падачы дакументаў, увесь час нешта даносяць, перакладаюць і г. д.
На падаўжэнне я падалася ў верасні, а адмова мне прыйшла ў чэрвені, праз 8 месяцаў. Увесь гэты час ты жывеш па часовым ДНЖ. Па ім можна нават выехаць з тэрыторыі Албаніі.
Але калі да моманту ўезду раптам прыйдзе рашэнне з адмовай, то назад у краіну цябе не ўпусцяць. І не важна, што тамака ў цябе родныя, кватэра, бізнэс, рэчы. Праўда, паколькі ўсе добра ведаюць мясцовыя асаблівасці, то спакойна выязджаюць і вяртаюцца ў выходныя, калі электронная сістэма не працуе.
Калі не ведаць гэтых нюансаў, можа атрымацца, як з адной нашай зямлячкай. Яна таксама купіла кватэру, пакуль там ішоў рамонт, выехала, а па вяртанні ў аэрапорце даведалася, што ў яе адмова з дэпартацыяй.
У выніку заехаць дазволілі толькі дачцэ, якая была з ёй, бо ў беларусаў бязвізавы ўезд і на ДНЖ тая не падавалася. Сама гаспадыня кватэры нават не ўбачыла яе пасля рамонту.
Яшчэ момант, дзіця я забраць у Албанію не змагла. Яму не пацвердзілі ДНЖ па ўз'яднанні сям'і. Я ніяк не змагла даказаць, што ў дзіцяці няма бацькі, таму ўзяць у яго дазвол немагчыма.
Ніякія даведкі і выпіскі з беларускіх законаў, перакладзеныя на албанскую, не падышлі. Нас прамурыжылі паўгода, але ДНЖ не далі.
Хаця мы з цяжкасцю ўяўлялі сабе, як тут вучыцца. Усё выкладанне ў школах на албанскай мове, англамоўныя і італьянскамоўныя школы ёсць толькі ў Тыране і Дурэсе і толькі прыватныя.
Аднак мая праблема не ў тым, што мне адмовілі ў ДНЖ, таму што пасля звычайнай адмовы можна было зноў адчыняць візу і спрабаваць яшчэ раз, што раней і рабілі.
Мне паставілі адмову з дэпартацыяй на працягу 30 дзён і забаронай на ўезд тэрмінам на 5 год. Прычынай, па словах перакладчыка, з якім я была, стала тое, што ўрад Албаніі нібыта падазрае мяне ва ўтойванні нейкай інфармацыі ці ў падачы няправільнай інфармацыі.
Дакумента з абгрунтаваннем адмовы мне, як і астатнім, каму адмаўлялі з гэтай жа прычыны, на рукі не аддалі. Рашэнне на працягу 14 дзён можна абскардзіць у судзе. Пра суды я ўжо расказвала.
Адны нашыя знаёмыя беларусы, якія атрымалі адмову ў лістападзе мінулага года, падалі ў суд і судзяцца дагэтуль. За судовыя выдаткі яны заплацілі ўжо каля 10 тысяч еўра, але рашэнне так і не вынесенае.
Судзіцца тут можна да бясконцасці, праўда, увесь гэты час можна легальна знаходзіцца на тэрыторыі краіны і нават працаваць.
Ёсць яшчэ беларусы, якія пражылі ў Албаніі 5 год і ўжо мелі права падавацца на ПМЖ. Ім таксама прыйшла адмова з дэпартацыяй. Яшчэ адны хлопцы атрымалі ДНЖ па нерухомасці. Але праз год яго не працягнулі. І таксама з дэпартацыяй.
Знаёмая пара расейцаў купіла хату, аднавіла яе, зрабіла рамонт, усталявала сонечныя батарэі, развівала бізнэс. І ім таксама прыйшла адмова з дэпартацыяй.
Наогул, толькі ад нашых знаёмых нам вядома пра восем выпадкаў адмовы менавіта беларусам. І гэта толькі ва Улеры. Але па водгуках ведаем, што прыкладна такая ж сітуацыя і ў Дурэсе.
Адмаўляць беларусам і расіянам пачалі крыху больш за год таму. Ніякіх папярэджанняў на гэты конт не было.
За гэты перыяд мне вядома толькі пра адзін выпадак, калі беларусам усё ж дазволілі застацца, але гэта каштавала людзям вялікіх нерваў.
Ім прыйшлося даказаць, што яны прыцягваюць у краіну інвестыцыі, а яны сапраўды прарабілі вялікую працу, стварыўшы інтэрнэт-партал, на якім падрабязна растлумачылі ўсе юрыдычныя моманты ў выпадку з купляй нерухомасці і легалізацыяй.
А таксама распрацавалі праграму па стварэнні ІТ-вёскі і нават падалі заяўку ва ўрад. Дзякуючы гэтаму ДНЖ на год ім удалося адстаяць, але, як заўсёды, разгляд доўжыўся паўгода, і зараз ім ужо трэба рыхтавацца да падаўжэння, — кажа Анастасія.
«Такое ўражанне, што яны рэальна асацыююць нас са злачынцамі, якіх выгналі са сваёй краіны»
Прычыны, з якіх беларусам і расіянам сталі масава адмаўляць у прадаўжэнні ДНЖ, афіцыйна не абвяшчаюцца.
— Мы можам меркаваць толькі па ўскосных прыкметах. Напрыклад, адна з самых папулярных рэклам у іх зараз гучыць так: «Прыязджайце ў Албанію, тут няма рускіх».
Украінцы могуць знаходзіцца ў Албаніі да 2 гадоў без віду на жыхарства, еўрапейцам ДНЖ выдаюць на працягу месяца.
Нам крыўдна, таму што ўсе, каму вынеслі адмовы, мелі не толькі нерухомасць, але і бізнэс, так ці інакш дапамагалі развівацца краіне і, зразумела, не парушалі законаў, — шкадуе суразмоўніца.
Яна не выключае, што такое рашэнне сталася следствам элементарнага невуцтва, калі беларусаў па старой звычцы прыраўнавалі да расейцаў.
— Звычайныя албанцы ўвогуле нічога не ведаюць ані пра нашу краіну, ані пра апошнія падзеі. Мяркую, што пра гэта мала што вядома і афіцыйным органам.
Напрыклад, падачу на ДНЖ нядаўна дапоўнілі асабістай гутаркай. І вось я расказваю афіцэру міграцыйнай службы пра нашыя падзеі, і ён наогул не разумее, пра што я.
Больш за тое, калі камусьці з мясцовых спрабуеш растлумачыць, чаму на радзіме цябе лічаць экстрэмістам і тэрарыстам, іх гэта насцярожвае.
Такое ўражанне, што яны рэальна асацыююць нас са злачынцамі, якіх выгналі са сваёй краіны. Да таго ж у іх са свядомасці яшчэ не сышла шпіёнаманія часоў Энвера Ходжы , тырана, які ваяваў з усім светам і ўсіх вакол лічыў ворагамі і шпіёнамі.
Відавочна, што падзеі саракагадовай даўніны адгукаюцца ў албанцаў вялікім болем і страхам. Бо яшчэ зусім нядаўна іх краіна была абсалютна закрытай.
Дапускаю, што хоць знешне ў краіне і пачаліся цывілізацыйныя працэсы, унутрана далёка не ўсе яшчэ акрыялі ад гэтага страху і падазронасці. І гэта адгукаецца непаразуменнем рэальнасці.
Напрыклад, быў выпадак, калі затрымалі расіянку і двух украінцаў-сталкераў на руінах разваленага завода. Яны, зразумела, усяго толькі рабілі там фотасесію.
Але два тыдні літаральна ўсю краіну раздзіраў сапраўдны скандал з канспіралагічнымі версіямі. І толькі калі ўмяшаўся прэм'ер-міністр — яму прыйшлося гэта зрабіць – і патлумачыў, што гэта проста такі від турызму, усё супакоілася.
Таму не выключана, што беларусы для албанцаў зараз стаяць у адным шэрагу з расіянамі, якія акупіруюць чужую краіну. Для іх рэзка ўзмацнілі жорсткасць правілаў уезду. Раней з траўня да верасня расейцы маглі знаходзіцца на тэрыторыі Албаніі без віз.
І сёлета ўсе разлічвалі, што расійскія турысты змогуць уязджаць з 1 траўня, ва ўсіх было забраніравана жыллё. Але ў красавіку прымаецца закон аб тым, што расейцам для ўезду патрэбна віза: або албанская, або шэнген.
Адразу зляцела куча рэзерваванняў, шмат кліентаў адмовілася ад угод па нерухомасці.
Я лічу, што замежнапалітычным службам беларускіх дэмакратычных сілаў трэба праводзіць з Албаніяй вялікую тлумачальную працу, каб даказаць, што беларусы не тэрарысты і не злачынцы і нічога, акрамя развіцця, не хочуць для гэтай краіны.
— Што будзе з вашай уласнасцю ў Албаніі?
— Дамы і кватэры можна альбо аддаць ва ўпраўленне, каб іх здавалі, альбо прадаць, хоць пры дыстанцыйным продажы ёсць шмат падводных камянёў.
Мы сваю кватэру пакуль здаем і думаем, як быць далей. Цяпер у нас практычна аднолькавая сітуацыя і ў Беларусі. Там таксама мы маем кватэру, але не можам прыехаць, каб яе прадаць.
Пакуль выснова напрошваецца такая: у Албаніі можна мець нерухомасць, прыязджаць туды адпачываць і здаваць яе ў арэнду. Усё будзе добра датуль, пакуль вы не вырашыце тамака легалізавацца.
Чытайце таксама:
