Turecki režysior Facich Akin źniaŭ film pra hienacyd armianaŭ

Film «Šnar» — adna z samych sprečnych i značnych kinapadziej hoda. Facich Akin, niamiecki režysior i etničny turak, źniaŭ svoj siomy pa liku film, abraŭšy dla jaho niebiaśpiečnuju temu — hienacyd armianaŭ u Asmanskaj impieryi. I niečakany dla siabie žanr — miks epičnaj dramy z pryhodnickim ramanam. Ina Dzianisava sustrełasia z režysioram napiaredadni maskoŭskaj premjery i abmierkavała nastupstvy takoha vybaru.

Pavialičyć

— Učora prylacieŭ nočču i pajšoŭ hulać pa Maskvie. Dajšoŭ adsiul (my znachodzimsia ŭ Lotte Plaza na Arbacie — zaŭvaha aŭt.) u Kreml. Usiaho chvilin dvaccać išoŭ, niadoŭha. Mianie pałochali maskoŭskimi adlehłaściami, a ŭ vas usio apynułasia blizka.

— Adzin? Pa Maskvie nočču špacyravali?

— Tak, a što takoha? Pa-mojmu, biaśpiečny horad. Vam tak nie zdajecca? Nu, u paraŭnańni ź Mieksika-sici, naprykład.

— Vy čałaviek advažny! Hetaja vysnova naohuł vynikaje z vašaj apošniaj raboty. Vy nie tolki ŭźniali składanuju temu, ale jašče i asvoili novy žanr — dvuch zajcoŭ adnym strełam. Ad ścipłych dram ab čałaviečym samarazbureńni vy pierajšli da epičnych — ab masavych katastrofach?

— Mnie padabajecca ekśpierymientavać. I źmiešvać moj ułasny aŭtarski styl z žanram. Ja ŭžo niekalki razoŭ dazvalaŭ sabie takija ekśpierymienty ŭ minułym.

— Tak, vaš papiaredni hulniavy film «Dušeŭnaja kuchnia» byŭ kamiedyjaj.

— Voś! Ja pasprabavaŭ siabie ŭ kamiedyi. Ale jašče ŭ «Na krai raju» ja dakranuŭsia da takoha žanru, jak film-rasśledavańnie, film-pošuk. Usio adbyvajecca jak u kveście, treba pieraadolvać usie novyja abstaviny. Ja jašče tady zadumaŭsia, što chaču źniać niejkaje takoje kino, u pošukach, niešta ŭ duchu historyj Rajmonda Čandlera.

U filmie «Šnar» mnie adkryłasia mahčymaść padniać temu, važnuju dla mianie i majoj krainy, i raskryć hetuju temu srodkami taho kino, na jakim ja vyras. A vyras ja na viesternach. Filmach Devida Lina, «Doktar Žyvaha», naprykład. I viadoma, filmach Elija Kazana, jakija paŭpłyvali na mianie bolš za ŭsio. Ja vielmi lublu adkryvać praz kino śviet. Dla mianie kino nie tolki mastactva, heta jašče i šlach da novych viedaŭ.

Pavialičyć

— A što novaha vy daviedalisia hetym razam? I što akazałasia samym składanym u zdymcy epičnaj dramy?

— Mnie pa-sapraŭdnamu spadabałasia pracavać nad harniturnym histaryčnym filmam. Razhladać fatahrafii, čytać archivy. A potym adnaŭlać i padrablać, bo film — heta padrobka realnaści. I heta było tak vydatna!

Vy spytali, jaki byŭ hałoŭny vyvučany ŭrok? Usio roŭna, robiš ty vialiki film ci maleńki, z kučaj ustaŭnych epizodaŭ abo bieź ich, ty nie pavinien stracić intymnaść svajoj historyi, svaju ŭłasnuju ź filmam blizkaść.

— Ja jakraz chacieła spytać vas, što praściej: zrabić vialiki film ź vialikim biudžetam (biudžet «Šnara», pry ŭdziele «Mars Miedyja» Rubiena Dišdzišana, skłaŭ 16 miljonaŭ dalaraŭ — zaŭvaha. aŭt.) Abo maleńki — z maleńkim?

— Kožny film ciažki. Nie, viadoma, kožny moža źniać svajo kino na ajfon. Prosta, pakolki heta moj siomy film, dla mianie heta ŭžo było b dziŭna, ja ŭžo pavinien prydumać što-niebudź bolš surjoznaje. Ale naohuł i z bolšymi, i z małymi formami adnolkavyja prablemy. Tabie treba dakładna viedać, što ty chočaš źniać, čamu i dla kaho.

Pavialičyć

— A čamu vy źniali «Šnar» i dla kaho vy jaho źniali?

— Tamu što tema hienacydu armian u 1915 hodzie ŭ Turcyi chvalavała mianie ŭsio žyćcio. Ja turak, maja kraina ździejśniła złačynstva i nie adrefleksavała jaho. U kožnaj kultury i kožnaj nacyi jość złačynstvy, pytańnie ŭ ich zdolnaści pryznacca i paprasić prabačeńnia za zroblenaje.

— Ale vy ž vyraśli ŭ Hamburhu? Vy nikoli nie chadzili ŭ tureckuju škołu, dzie vas vučyli, što nijakaha hienacydu nie było? Jak vy padyšli da hetaj temy?

— Tak, ja vyras u Hiermanii. Ale ja ŭsio roŭna zaŭsiody byŭ ciesna źviazany z Turcyjaj: maje baćki turki, najbližejšy asiarodździe, dyjaspara. I ja bačyŭ, jak turki bajacca kazać pra hety hienacyd. Čamu ja źniaŭ taki film? Heta vyklik ich maŭčańniu. Ja častka hramadzianskaha ruchu, meta jakoha — vyvieści hienacyd armian ź śpisu tabuiravanych tem.

Pavialičyć

— Vy možacie ŭspomnić, kali ŭpieršyniu pačuli pra hienacyd armian?

— Davoli pozna. Ja byŭ padletkam. Pačuŭ užo nie pamiataju adkul — i nie pavieryŭ. Turki mahli zrabić takoje? My, dušeŭnyja, ciopłyja, adkrytyja ludzi? My tak nie padobnyja da niemcaŭ, jakija zabivali habrejaŭ? Ale kali ja ŭbačyŭ, jak majo najbližejšaje asiarodździe reahuje na maje pytańni, ja zrazumieŭ, što tut jość padvoch …

— I navat vašy baćki?

— I navat jany. Choć paśla filma jany bolš nie admaŭlajuć fakt hienacydu.

— To bok vy pamianiali mierkavańnie ŭłasnych baćkoŭ? Heta doraha kaštuje!

— Doraha! Mnie kaštavała 16.000.000! (Śmiajecca.)

— Usio heta vielmi padobna na toje, što zaraz adbyvajecca ŭ nas u krainie: va Ukrainu adpraŭlajuć rasijskich sałdat, aficyjna heta admaŭlajučy. I što ž, vašy baćki zrazumieli, što ich ŭsio žyćcio padmanvali?

— Tak, zrazumieli. Nie tolki dziakujučy filmu, zrešty. Jany ciapier žyvuć u Turcyi: kali jany vyjšli na piensiju, viarnulisia dadomu. Palityčny klimat u Turcyi pastupova mianiajecca da lepšaha. Troški. Krok za krokam. Źmieny pačynajucca z razmoŭ ludziej na vulicach. Choć heta ŭsio roŭna adbyvajecca vielmi pavolna. I reakcyja bolšaści na «Šnar» była drennaj.

— Praŭda? Film užo vyjšaŭ u Turcyi?

— Tak, jon byŭ u prakacie. U samym, pa-mojmu, abmiežavanym z usich abmiežavanych prakataŭ. Ułady razvažali tak: «My, tak i być, pakažam film, pakolki, kali my zabaronim jaho, budzie mižnarodny skandał, a nam hetaha nie treba». Ale dystrybutaram pryjšłosia ciažka: film nichto nie chacieŭ brać. Jon prajšoŭ naohuł biez rekłamy. Biez postaraŭ. Film, jakija tak lohka ŭździejničaje na hledača na emacyjnym uzroŭni, taki dachodlivy, nie pakazali šyrokaj publicy. Heta byŭ samy cichi reliz majho filma ŭ majoj krainie za ŭsiu maju karjeru. Mnohija turki navat nie viedajuć, što ja jaho źniaŭ. Heta pry tym, što ŭ Turcyi mianie viedajuć usie. Viedajuć i lubiać. Raniej ja nie moh vyjści na vulicu ŭ Stambule: mianie spyniali kožnyja piać chvilin i prasili sfatahrafavacca. Paśla vychadu «Šnara» situacyja źmianiłasia: ciapier ja mahu špacyravać spakojna (śmiajecca).

— Tak jość vy ciapier piersona non hrata?

— Niešta nakštałt taho. Ale viedajecie, što samaje cikavaje? Što bolš za ŭsich mianie niezalubili tyja, chto nikoli nie bačyŭ ni adnaho majho filma. Prosta pačuli, pra što «Šnar», i niezalubili. Kali raniej, pa ich mierkavańnie, ja pakazvaŭ jeŭrapiejcam, jakaja vydatnaja Turcyja, to zaraz ja ŭziaŭsia hańbić krainu. Mnie, zrešty, plavać. Bo luboŭ hetych ludziej patrebna mnie jašče mienš čym ich nianaviść. Jany bolšaść, masa, natoŭp. A ja nikoli nie stanu z bolšaściu. Taki ŭ mianie los.

— Vaša situacyja dziŭna padobnaja da historyi z «Levijafanam» Andreja Źviahincava: kali paśla vychadu filma bolšaść, zambavanaja dziaržaŭnymi telekanałami, kinułasia vinavacić jaho ŭ tym, što jon źniaŭ «antyrasiejski film».

— Na žal, ja zusim nie viedaju, što ŭ vas tut, u Rasii, adbyvajecca. Ja navat «Levijafan» jašče nie bačyŭ, jon nie vychodziŭ u Hiermanii. Miarkujučy pa ŭsim, heta čarhovaje «niama praroka ŭ svajoj ajčynie». Ja mahu kazać tolki pra siabie. Ja lublu Turcyju. Pa-sapraŭdnamu. A siońnia ŭžo źjavilisia supolnaści, jakija zajaŭlajuć, što ja zaŭsiody ačarniaŭ krainu i što navat film «Hałavoj ab ścianu» — «antyturecki». Žančyny kinulisia kryčać: «My nie takija! My nie prastytutki!» Uvohule, što tut skažaš: ja zdymaju kino nie dla taho, kab dahadzić kamuści. Kali b ja chacieŭ tolki aščaślivić hledača, to staŭ by kamiedyjohrafam.

Ź inšaha boku, u Turcyi ludziam pramyvali mazhi i abałvańvali apošnija sto hadoŭ. Tak što dziakuj choć by za toje, što siońnia sa mnoj nie zmahajecca ŭrad: film nie zabaraniajuć, a nie ŭvodziać aficyjnych abmiežavańniaŭ, mianie nichto nie pieraśleduje. A kansiervatyŭnaja bolšaść — tak, jana mianie źnienavidzieła. Ale ja paŭtaru toje, što ŭžo skazaŭ. Jość radki z tureckaj paemy: «My nikoli nie budziem naležać bolšaści, my nikoli nie staniem jaje častkaj. My zaŭsiody budziem mienšaściu». Źviahincavu pažadaŭ by kazać toje ž samaje.

Pavialičyć

— U vyniku dla kaho vy zrabili hety film?

— Napeŭna, dla tych, na kaho jon ŭździejničaje. Čyjo mierkavańnie zmoh pamianiać. Jak jon pamianiaŭ mierkavańnie maich baćkoŭ. Chtości ŭrešcie pryznaŭ: «Tak, hienacyd armian byŭ». Heta ŭžo važna. A film zdolny na bolšaje: kali b jaho prasoŭvali jak błokbastar, jon moh by naohuł źmianić situacyju ŭ krainie. Ja zrabiŭ sprobu źmianić śviet. Heta akazałasia składanym, tamu što śviet nie choča mianiacca.

— Ale, ź inšaha boku, vy atrymali luboŭ i padtrymku takoj kolkaści armian pa ŭsim śviecie. (Pradziusary filma z rasiejskaha boku — Rubien Dzišdzišan i Aram Maŭsiasian; akcior Simon Abkaran — francuz armianskaha pachodžańnia — zaŭvaha. aŭt.)

— A ja i ad armian čuŭ šmat krytyki. Šmat kamu čahości nie chapiła, niejkija maje armianskija znajomyja pytalisia: «A čamu vy nie zhadali hetuju akaličnaść?» Nie viedaju navat, jak patłumačyć ludziam, što film nie dakumientalny i nie byŭ zrobleny jak dapamožnik dla vyvučeńnia hienacydu armianaŭ u 1915 hodzie.

— Ale vy ciapier u kursie žyćcia armian, ich prablem?

— Nie, nie mahu tak skazać. Tak, u mianie jość siabry-armianie, siabry-turki, siabry niemcy, ja nie vyłučaju armian u niejkuju admysłovuju katehoryju.

— A vy čuli pra toje, što zdaryłasia ŭ Hiumry?

— Nie, a što zdaryłasia?

— Bačycie, jak atrymlivajecca: vam nichto navat pra heta nie skazaŭ. Sałdat z rasijskaj vajennaj bazy rasstralaŭ armianskuju siamju ź siami čałaviek. Rasija taksama sprabuje schavać abstaviny trahiedyi — ad vas, naprykład.

— I nasamreč dziŭna, što ja ničoha pra heta nie viedaju. Što ja tut mahu skazać? Žachliva. Ja tolki što prylacieŭ u Maskvu paśla premjery ŭ Jerevanie. Tam było vielmi ciopła i ŭtulna. U Turcyi, darečy, usie byli šakavanyja faktam jerevanskaj premjery. Ale nijak nie prakamientavali. U raniejšyja časy byŭ by skandał. Mnie pryjemna, što situacyja ŭ majoj krainie mianiajecca ŭ lepšy bok. Zyčy i vam taho ž

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0