U najbližejšy čas u biełaruskim parłamiencie maje adbycca razhlad źmianieńniaŭ i dapaŭnieńniaŭ u zakon «Ab abaronie pravoŭ spažyŭcoŭ». Ministerstva handlu i antymanapolnaha rehulavańnia, jakoje rychtavała prajekt źmianieńniaŭ, admoviłasia vypraŭlać situacyju, kali rasijskaja mova na našych tavarach źjaŭlajecca abaviazkovaju, a biełaruskaja moža być dadadziena tolki pry asablivym žadańni vytvorcy. Naša Niva ŭžo nie pieršy raz źviartajecca da hetaj temy. Ci ž atrymajecca pravieści praz parłamient rašeńni, skiravanyja na realnaje moŭnaje raŭnapraŭje i abaronu pravoŭ biełaruskamoŭnych spažyŭcoŭ?
Unikalny ŭ śviecie vypadak: na praduktach niama nadpisu na nacyjanalnaj movie, bo nacyjanalny zakon taho nie patrabuje!
Padtrymka viadomych vytvorcaŭ
Kali Ministerstva antymanapolnaha rehulavańnia i handlu nakiroŭvała adkaz na zvarot kaardynatara hramadzianskaj inicyjatyvy «Spravavodstva pa-biełarusku» Ihara Słučaka z prapanovami zakanadaŭčaha zamacavańnia normy, jakaja b patrabavała abaviazkovaj prysutnaści na tavarach infarmacyi ab ich na abiedźviuch dziaržaŭnych movach, jano pakazała mierkavańni vytvorcaŭ zanadta adnabokava. U adkazie viedamstva skazana, što na dumku cełaha šerahu dziaržaŭnych viedamstvaŭ prapanova ab źmianieńni artykułaŭ 7 i 8 Zakona «Ab abaronie pravoŭ pakupnikoŭ» z metaj uraŭnovańnia dźviuch dziaržaŭnych movaŭ i ich nośbitaŭ u pravach «źjaŭlajecca ekanamična nieabhruntavanaj i niemetazhodnaj».
U toj ža čas mnohija vytvorcy ŭ svaich adkazach na anałahičnyja zvaroty Ihara Słučaka dasłali adkazy z padtrymkaj jahonych prapanovaŭ. Naprykład, taki viadomy dziaržaŭny vytvorca pobytavaj techniki, jak AAT «Haryzont», jakomu ŭ vypadku realizacyi prapanoŭ daviadziecca abnavić nie tolki pakavanku svajoj pradukcyi, ale i techničnyja pašparty i kiravańni pa ekspłuatacyi, «ličyć prapanovu ab nieabchodnaści infarmavańnia spažyŭcoŭ ab tavary i jaho vytvorcach na biełaruskaj movie spraviadlivaj i abhruntavanaj». Hetaje pradpryjemstva pastaŭlaje svaju pradukcyju i na rynki samych roznych krainaŭ SND. Mahčyma, tamu jano razumieje kaštoŭnaść našaj nacyjanalnaj movy dla našaha naroda, hetak ža jak movaŭ inšych krainaŭ dla ich. «Haryzontu» kidajecca ŭ vočy abdzielenaść biełaruskaj movy i biełaruskamoŭnych hramadzian. «Uviadzieńnie takoj normy budzie sadziejničać poŭnamu zabieśpiačeńniu pravoŭ biełaruskich spažyŭcoŭ», — śćviardžaje ŭ liście ad imia pradpryjemstva namieśnik dyrektara pa kamiercyjnych pytańniach A. Zajčanka.
AAT «Kandytarskaja fabryka «Słodyč» taksama padtrymlivaje prapanovy ab moŭnym raŭnapraŭi ŭ azdableńni svajoj pradukcyi, pry tym što mnohija tavary, jakija vypuskaje pradpryjemstva, pakujucca ŭ davoli drobnyja pačaki, ale ŭžo ciapier majuć infarmacyju pa-biełarusku.
«Niekatoryja vytvorcy pa svajoj inicyjatyvie davoli aktyŭna i paśpiachova robiać namahańni pa ŭžyvańni biełaruskaj movy ŭ svajoj pracy i rekłamie svajoj pradukcyi. I što samaje hałoŭnaje — heta sustrakaje ŭ asnoŭnym pryjaznaje staŭleńnie spažyŭcoŭ», — piša ŭ svaim adkazie AAT «Biełryba». Pradpryjemstva paviedamlaje, što ličyć prapanovy pa źmianieńni zakona, nakiravanaha na pašyreńnie vykarystańnia biełaruskaj movy ŭ azdableńni tavaraŭ, nieabchodnymi i svoječasovymi.
Najbolš papularnyja biełaruskija apieratary mabilnaj suviazi taksama ŭchvalajuć padańnie infarmacyi ab svaich pasłuhach na abiedźviuch dziaržaŭnych movach. «Pieraličanyja prapazicyi zasłuhoŭvajuć uvahi», — ličyć pradpryjemstva «Vełkom», jakoje apošnim časam dastatkova aktyŭna i paśpiachova viadzie biełaruskamoŭnyja rekłamnyja kampanii i spryjaje mnohim prajektam, jakija pašyrajuć našu movu. «MTS padtrymlivaje patrebu abarony pravoŭ spažyŭcoŭ, niezaležna ad vykarystoŭvajemaj imi movy», — śćviardžaje STAA «Mabilnyja telesistemy».
I takich adkazaŭ ad najbolš paśpiachovych i kreatyŭnych biełaruskich vytvorcaŭ u Ihara Słučaka majecca dastatkova šmat. Prynamsi, ab tym, što dla składańnia tekstu na dziaržaŭnaj movie našaj krainy, dy jašče i nacyjanalnaj movie našaha naroda, spatrebicca «licenzavany pierakładčyk», pasłuhi jakoha vykličuć dapaŭnialnyja finansavyja straty, nie paviedamiła nivodnaje z pradpryjemstvaŭ, što adkazali Słučaku. Vidać, takija surjoznyja prablemy ź biełaruskaj movaj majucca tolki ŭ AAT «Savuškaŭ pradukt», mierkavańnie jakoha pryvodziła ŭ svaim adkazie Minhandlu.
Kali ŭ supracoŭnikaŭ «Savuškavaha praduktu» sapraŭdy ŭsio hetak kiepska z vałodańniem biełaruskaj movaj, to mienavita z hetaha pradpryjemstva i treba pačynać dadańnie našaj movy na pakavanki, pakul jahonyja supracoŭniki kančatkova nie zabylisia, da jakoha naroda jany naležać i ŭ jakoj krainie pracujuć.
Tavarystvaŭ abarony spažyŭcoŭ: «U zakonie vypustašanaja sutnaść pravoŭ hramadzianina»
Varta adznačyć, što, niahledziačy na toje, što Ministerstva antymanapolnaha rehulavańnia i handlu rychtavała prajekt źmienaŭ u zakon ab abaronie pravoŭ spažyŭcoŭ, ab samich spažyŭcach jano ŭvohule nie dumała. Prapanovy abaroncaŭ moŭnaha raŭnapraŭja jano razhladała vyklučna z pazicyjaŭ vytvorcaŭ. Navat u pieraliku ŭdzielnikaŭ tak zvanaj Hramadska-kansultacyjnaj rady pry ministerstvie i viedamstvaŭ, mierkavańnie jakich Minhandlu paličyła dastatkovym dla ihnaravańnia moŭnych pravoŭ spažyŭcoŭ, anivodnaha pradstaŭnictva hetych samych spažyŭcoŭ niama.
Tym nie mienš hetyja abjadnańni ŭ svaich adkazach aktyvistu «Spravavodstva pa-biełarusku» padtrymali jahonyja prapanovy. Naprykład, Minskaje haradskoje tavarystva abarony spažyŭcoŭ dasłała vielmi źmiastoŭny adkaz. «Na naš pohlad,
niedachopam Zakona «Ab abaronie pravoŭ spažyŭcoŭ» źjaŭlajecca toje, što ŭ im prapisana alternatyŭnaść vykarystańnia albo biełaruskaj, albo ruskaj movy, a nie abaviazkovaść vykarystańnia abiedźviuch movaŭ abo movy, abranaj hramadzianinam. Takim čynam, u im vypustašanaja samaja pravavaja sutnaść, duch i litara zakona ab abaronie pravoŭ hramadzianina na adnu ź dziaržaŭnych movaŭ.
… Vidavočna, što dla zabieśpiačeńnia realnaj roŭnaści movaŭ nieabchodnaje, u pieršuju čarhu, pryniaćcio źmienaŭ u zakanadaŭstvie».
Asnoŭnaja respublikanskaja arhanizacyja, jakaja baronić pravy spažyŭcoŭ, taksama za toje, kab dźvie dziaržaŭnyja movy mieli roŭny status. Hramadskaje abjadnańnie «Biełaruskaje tavarystva abarony spažyŭcoŭ» piša ŭ svaim liście, što jano «padtrymlivaje takuju papraŭku, adnak pravam zakanadaŭčaj inicyjatyvy nie vałodaje».
Nadziei na depututaŭ
Takim pravam vałodajuć deputaty Pałaty pradstaŭnikoŭ Nacyjanalnaha schodu. Pryčym dla hetaha im nie treba źbirać tysiačy podpisaŭ, jak zvyčajnamu hramadzianinu. Ale z tych deputataŭ, jakija na apošnich vybarach pradstaŭlali dziejnuju ŭładu, anivodzin nie pažadaŭ skarystacca svaim pravam zakanadaŭčaj inicyjatyvy, kab abaranić rodnuju movu.
U ciapierašnim składzie parłamienta jość i dźvie deputatki, jakija vyłučalisia niaŭładnymi arhanizacyjami. Nam narešcie ŭdałosia daviedacca mierkavańnie nakont prapanovaŭ ab abaviazkovym padańni infarmacyi ab tavarach i pasłuhach i ich vytvorcach na abiedźviuch dziaržaŭnych movach deputatki ad Abjananaj hramadzianskaj partyi Hanny Kanapackaj, jakaja ŭvachodzić u profilnuju kamisiju pa ekanamičnaj palitycy:
«Ja, biezumoŭna, padtrymlivaju pašyreńnie ŭžyvańnia biełaruskaj movy i liču, što dźvie dziaržaŭnyja movy pavinny mieć roŭny status. Ale ciapier u nas u krainie takaja niaprostaja ekanamičnaja situacyja, što ŭ hetaj spravie treba kiravacca najpierš ekanamičnymi cikavaściami. Nielha, kab vytvorcy nieśli nieapraŭdanyja vydatki.
Tamu, ja padtrymaju takuju redakcyju źmienaŭ u zakon, jakaja b praduhledžvała abaviazkovaje padańnie infarmacyi ab tavarach, rabotach i pasłuhach, a taksama ab ich vytvorcach, vykanaŭcach i pradaŭcach, na abiedźviuch dziaržaŭnych movach u tym vypadku, kali hetyja tavary ci pasłuhi realizujucca na terytoryi Respubliki Biełaruś. Kali ž partyja tavara pryznačana dla realizacyi na ekspart, to tut movu, na jakoj pavinna padavacca zhadanaja infarmacyja, liču, varta pakinuć na vybar vytvorcy».
Što ž, biełarusy buduć udziačnyja navat i za takuju pasłuhu z boku spadaryni Kanapackaj. Zrešty, jana ŭ dziejnym składzie parłamienta daloka nie adziny deputat, jaki paabiacaŭ padtrymać prapanavanyja karektyvy zakona. Navat sam staršynia nižniaj pałaty parłamienta Uładzimir Andrejčanka vykazaŭsia «za». Ale voś chto ž uniasie takija prapanovy na razhlad deputackaha korpusa, kali navat deputat ad AHP zhadziłasia tolki padtrymać ich, dy i toje z ahavorkami?
Pakul heta abiacaje zrabić inšaja deputatka, jakaja na vybarach nie pradstaŭlała niejkich dziaržaŭnych struktur — Alena Anisim, namieśnica staršyni Tavarystva biełaruskaj movy imia Franciška Skaryny. Jana paabiacała ŭnieści adpaviednyja prapanovy na razhlad profilnaj kamisii, kali tudy pastupić prajekt zakona. Razam z hetym Alena Anisim paviedamiła «NN», što ŭžo ciapier jana ŭniesła ŭ adpaviednyja parłamienckija kamisii prapanovy anałahičnych źmienaŭ u zakony «Ab dziaržaŭnych zakupkach» i «Ab jakaści i biaśpiecy praduktovaj syraviny i charčovych praduktaŭ dla žyćcia i zdaroŭja čałavieka».
U svajoj papiaredniaj publikacyi na hetuju temu NN zaklikała nieabyjakavych biełarusaŭ nakiravać na adras parłamienta zvaroty z patrabavańniami dvuchmoŭnaha azdableńnia tavaraŭ. A kopii nakiravanych u zakanadaŭčy orhan zvarotaŭ my prapanavali dasłać na elektronnuju skryniu spadaryni Anisim, kab padčas abmierkavańnia papravak deputatami jana mahła spasłacca na kolkaść biełarusaŭ, dla jakich hetaje pytańnie važnaje.
Chacia pad materyjałam tady razharełasia dastatkova žarsnaja dyskusija, pryčym bolšaść kamientataraŭ padtrymlivała prapanovy, pakul deputatka Alena Anisim atrymała tolki piać kopijaŭ zvarotaŭ. Ci ž atrymajecca ŭrazić deputataŭ takoj «aktyŭnaściu» tych, chto choča žyć u biełaruskaj Biełarusi?
