Noty Maniuški, rukapisy Kupały, kubak Jadvihi: jakija kulturnyja kaštoŭnaści viarnulisia ŭ Biełaruś za apošnija dva hady
Niadaŭna Ministerstva kultury paviedamiła, što za dva hady ŭ krainu viarnulisia 24 kulturnyja kaštoŭnaści, siarod jakich — archivy, fatahrafii, karciny, pradmiety pobytu i staradaŭnija rukapisy. Pra samyja cikavyja ekspanaty i pra toje, dzie jany zachoŭvajucca ciapier, daviedałasia Fiederacyja prafsajuzaŭ Biełarusi.
Noty Stanisłava Maniuški
Stanisłaŭ Maniuška — słavuty kampazitar, zasnavalnik nacyjanalnaj opiery, jaki mocna paŭpłyvaŭ na raźvićcio biełaruskaj muzyki. Pieryjadyčna jaho spadčyna ŭ Respublicy Biełaruś papaŭniajecca novymi cikavymi ekspanatami. Voś i ŭ 2021 hodzie ŭ kalekcyi Muzieja historyi teatralnaj i muzyčnaj kultury źjaviŭsia notny albom kanca XIX stahodździa. U Biełaruś noty kampazitara pieradaŭ hienieralny konsuł Respubliki Biełaruś u Miunchienie Andrej Kułažanka.
Pra toje, nakolki važnaja spadčyna Stanisłava Maniuški dla biełaruskaj muzyki, i na što z hetaha možna pahladzieć u našaj krainie, Nacyjanalnaja biblijateka Biełarusi raspaviadaje ŭ svaim virtualnym prajekcie.
Archivy Rabkina i Litvinava
Viarnulisia z Hiermanii i inšyja cikavyja dakumienty. Ich Biełaruskamu dziaržaŭnamu archivu-muzieju litaratury i mastactva pieradała daśledčyca Iryna Hierasimava, jakaja zaraz žyvie ŭ FRH.
Siarod pieradadzienych archivaŭ — papiery, malunki i nakidy (usiaho 54 dakumienty) mastaka Abrama Rabkina, jakija adnosiacca da pieryjadu jaho žyćcia i pracy ŭ Leninhradzie paśla Druhoj suśvietnaj vajny.
Taksama z Hiermanii pryjšli 163 dakumienty z archivaŭ teatralnaha režysiora Lva Litvinava, źviazanyja ź jaho žyćciom i dziejnaściu ŭ Minsku, Kijevie, Navasibirsku, Tomsku i Kazani. Hety režysior viadomy svajoj pastanoŭkaj «Paŭlinki» Janki Kupały ŭ 1944 hodzie.
Rukapisy Janki Kupały
Byvajuć vypadki, kali viarnuć u krainu aryhinał nie atrymlivajecca. U takich vypadkach mahčymaja «miakkaja restytucyja», kali ŭładalniki aryhinałaŭ pieradajuć ich jakasnyja elektronnyja kopii. Za apošnija dva hady, pavodle źviestak Ministerstva kultury, roznyja archivy i muziei Biełarusi atrymali 1414 elektronnych i 777 ličbavych kopij kaštoŭnaściaŭ biełaruskaha pachodžańnia.
Siarod ich, naprykład, niekalki čarnavikoŭ Janki Kupały. U 2021 hodzie ich atrymaŭ Dziaržaŭny litaraturny muziej Janki Kupały. Siarod ličbavych kopij — rukapisnyja varyjanty paem «Kurhan», «Pamiaci Vincuka Marcinkieviča», «Rodnaje słova». Da Biełarusi jany dabiralisia ź jašče bolš dalokaha zamiežža, — ich biazvypłatna pieradała Biełaruskaja biblijateka i muziej imia Franciška Skaryny ŭ Łondanie.
Partrety Sapiehaŭ
Mnostva kulturnych kaštoŭnaściaŭ — praŭda, nie ŭ aryhinałach —u Biełaruś pieradali z Rasijskaj Fiederacyi. Tak, śpiecyjalisty Ružanskaha pałacavaha kompleksu Sapiehaŭ atrymali ličbavyja kopii partretaŭ troch pradstaŭnikoŭ hetaha rodu. Karciny ŭ hady Pieršaj suśvietnaj vajny byli skanfiskavanyja i vyviezienyja ŭ Rasiju, a zaraz zachoŭvajucca ŭ Smalenskim dziaržaŭnym muziei-zapaviedniku.
Ružany atrymali kopii partretaŭ:
Jana Kazimira — namalavany pa ŭsich kanonach rycarskaha partreta: na kani, u daśpiechach (jakija ŭ jaho hady ŭžo nichto nie apranaŭ, zatoje vyhladali pryhoža), na fonie bitvy;
Jana Frederyka — namalavany taksama ŭ daśpiechach, ale ŭžo ŭ čyrvonaj mantyi, z papierami (byŭ piśmieńnikam i historykam) i piačatkaj (byŭ zachavalnikam piačatki);
Jana III Sabieskaha — karol Rečy Paspalitaj namalavany z usimi karaleŭskimi rehalijami, u łatach, apranutych pavierch nacyjanalnaha stroju.
Kubak Jadvihi
Dźvie palimiernyja 5D-kopii hetaj relikvii Dziaržaŭny Ermitaž u Sankt-Pieciarburhu pieradaŭ kaściołu śviatoha Archanhieła Michaiła i Navahrudskamu historyka-krajaznaŭčamu muzieju.
Usiaho ŭ śviecie zachavałasia tolki 14 takich kubkaŭ, ich možna znajści ŭ kaściołach i muziejach Polščy, Hiermanii, Niderłandaŭ, Vialikabrytanii. Heta taŭstaściennyja šklanyja pasudziny z dymčataha škła, dekaravanyja raźboj i šlifoŭkaj. Pavodle padańnia, nazvu jany atrymali ad svajoj byłoj uładalnicy — žonki hiercaha Silezii Śviatoj Jadvihi, jakaja dotykam vusnaŭ była zdolnaja pieratvarać vadu ŭ hetych kielichach u vino.
Askiepki adnaho z takich kubkaŭ u 1960-ch hadach znajšli savieckija archieołahi padčas raskopak u Navahrudku. Mierkavana, u hety horad relikvija mahła trapić u XIII stahodździ, kali jon jašče nazyvaŭsia Navahradkam i byŭ stalicaj VKŁ. Pavodle ŭskosnych krynicaŭ, znojdzieny navukoŭcami kubak vykarystoŭvaŭsia padčas karanacyi Mindoŭha ŭ 1272 hodzie.
U mahiloŭskaj kałonii pamior 22-hadovy palitźniavoleny Dźmitryj Šlethaŭer9
Kamientary