«Fabielmany»: aŭtabijahrafičnaja stužka Śpiłbierha, adna z samych kranalnych u jaho karjery
U centry stužki «Fabielmany», jakaja atrymała siem naminacyj na «Oskar», — historyja pra toje, jak Styvien Śpiłbierh, budučy jašče dziciem, zachapiŭsia kino, a taksama siamiejnaja drama jaho baćkoŭ. Pa słovach kinakrytykaŭ, 76-hadovy Śpiłbierh źniaŭ adzin z samych pryhožych, kranalnych i cikavych svaich filmaŭ.
Dziejańnie filma pačynajecca pierad kinateatram, kali siamihadovy Semi Fabielman źbirajecca pahladzieć svoj pieršy film — «Najvialikšaje šou na Ziamli» 1952 hoda. Jon baicca iści ŭ ciomnuju zału, ale baćki zapeŭnivajuć jaho, što ŭsio budzie dobra. Jaho baćka Biert, kampjutarny inžynier, padrabiazna tłumačyć synu praces kinazdymki jak ruch vyjaŭ praz prajektar — łahičnaje tłumačeńnie čahości čaroŭnaha ad čałavieka łohiki. U toj čas jak maci Semi Micy kaža, što filmy — heta ŭvasableńnie mary, prastora vydatnych mahčymaściaŭ. Hetyja dva pohlady na kino stanuć nieadjemnaj častkaj žyćcia Semi i Styviena Śpiłbierha — styl budučaha režysiora budzie ŭjaŭlać saboj spałučeńnie hetych dvuch punktaŭ hledžańnia.
Kali Semi raspačynaje ŭłasnuju «kinavytvorčaść» i baćka nazyvaje heta chobi, chłopčyk zaŭsiody paŭstaje suprać takoha staŭleńnia, jak byccam hłyboka ŭnutry adčuvaje: kino — heta nie prosta chobi, zabaŭka, a sutnaść taho, kim jon jość nasamreč. Hladač naziraje, jak Śpiłbierh azirajecca na svajo minułaje i vyśviatlaje, adkul uziałosia jaho zachapleńnie. Režysior z tonkimi padrabiaznaściami raspaviadaje, jak upieršyniu adčuŭ toje čaradziejstva, jakoje ciapier stvaraje dla šmatmiljonnaj aŭdytoryi.
Zachapleńnie kino daje Semi niekatoruju stabilnaść i navat iluziju kantrolu nad tym, što adbyvajecca, na fonie ŭzrušeńniaŭ u siamiejnym žyćci.
Praca baćki-inžyniera prymušaje siamju ŭvieś čas znachodzicca ŭ ruchu: jany pierajazdžajuć spačatku ŭ Aryzonu, a potym u Kaliforniju.
Źmieny, a taksama kłopat pra dziaciej, kładucca ciažaram na svabodalubivuju maci Semi — Micy. Dalikatnaja, kapryznaja pa charaktary, błandzinka z trochi ekscentryčnaj pryčoskaj, Micy — byłaja pijanistka, jakaja zakinuła karjeru, kab vychoŭvać dziaciej. Maci zaklikaje Semi trymacca svajoj mary pra kino. Blizki siabar siamji, Beni, taksama abnadziejvaje. Ale baćka Semi chacieŭ by, kab syn zaniaŭsia čymści bolš praktyčnym, naprykład, vyličalnaj technikaj abo inžynieryjaj.
Adnojčy da Fabielmanaŭ zaziraje svajak z mastackaha asiarodździa — stryječny dziadula Borys, były artyst cyrka i akcior niamoha kino. Jon raspaviadaje Semi pra košt žyćcia ŭ mastactvie, papiaredžvajučy: «Mastactva daść tabie karony na niabiosach i łaŭry na ziamli, ale taksama jano vyrvie tabie serca. Mastactva — heta nie hulnia! Mastactva niebiaśpiečnaje, jak pašča lva. Jano adkusić tabie hałavu».
Semi lubić zdymać filmy ŭ tym liku tamu, što zachaplalnaja praca, złučeńnie scen uručnuju, a potym vynik, jaki možna pakazać siabram, — usio heta dapamahaje jamu pieramahčy strachi i niaŭpeŭnienaść u sabie. Heta vyhladaje na dziva sumlennym pryznańniem, jakoje zychodzić ad Śpiłbierha, jakoha krytyki časta paprakajuć u tym, što jon paturaje lohkaj sientymientalnaści i paźbiahaje składanych pytańniaŭ.
Maci Semi tajemna zakachanaja ŭ supracoŭnika i pryjaciela jaho baćki — tupavataha Beni Łoŭi, jaki ŭvieś čas prychodzić da ich na viačeru i jeździć z Fabielmanami ŭ adpačynak. Praz kamieru Semi fiksuje dokazy niezakonnych adnosin svajoj maci z Beni, zaŭvažyŭšy, jak jany trymajucca za ruki ŭ kucie kadra; jon vydalaje hetyja sceny sa svajho filma i pakazvaje baćkam tolki idealnuju viersiju Super-8. «Heta amal hałavakružnaja mietafara ŭłasnaha kiniematahrafičnaha bačańnia Śpiłbierha, jaho niaprostaha ŭjaŭleńnia pra siamiejnyja kaštoŭnaści, patreby pieraŭładkavać niedaskanałuju realnaść. Napraŭdu zachaplalna bačyć, jak Śpiłbierh/Fabielman pakazvaje redahavańnie hałoŭnym tvorčym aktam: što pakinuć, što vyrazać, jak ujavić praŭdu», — piša kinakrytyk Piter Bredšou dla The Guardian.
Jakim by dramatyčnym ni byŭ siamiejny partret, «Fabielmany» taksama jość nadzvyčaj viasiołym filmam; u jaho pieramožny i žyćcieśćviardžalny duch. Śpiłbierh dadaje humaru, kali pakazvaje, jak Semi zdymaje svaich siaścior u amatarskim viesternie Gunsmog, a svaich siabroŭ — u vajennym filmie; jakoj nievierahodnaj zabavaj heta stanovicca i dla psieŭdaakcioraŭ, i dla režysiora-amatara. U starejšaj škole adbyvajecca niekalki navat praźmierna kamičnych momantaŭ, kali Semi pieražyvaje pieršaje kachańnie i maje sutyčki z antysiemickimi spartoŭcami. Tut možna ŭbačyć (jak i ŭ inšych filmach Śpiłbierha, takich, jak «Duel» i «U pošukach stračanaha kaŭčeha»), jak chulihany atrymlivajuć adpłatu.
Siarod pretenzij da filma redaktarka Mashable Kryści Pučko nazyvaje toje, što «ašałamlalnaja hrandyjoznaść filma vyhladaje pierfarmatyŭnaj». U pryvatnaści, piersanaž Micy časta niervuje, a nie zabaŭlaje, a jaje teatralnyja zajavy, sa ślaźmi i dryhotkaj, «vyhladajuć jak rezkija repliki ŭ sitkomach». Redaktarka adznačaje, što ŭ filmie zanadta šmat usiaho dla adnoj stužki, ale pry hetym nie chapaje fakusiroŭki.
Stvareńnie filmaŭ, jakija padabajucca publicy, — heta zvyšzdolnaść Styviena Śpiłbierha, a časam i jaho samy vialiki niedachop, jaki šturchaje jaho da dušaščypalnaj sientymientalnaści, piša Karyn Džejms dla Bi-bi-si. Adnak, niahledziačy na heta, adznačaje Karyn, vydumanaja viersija dziacinstva i junactva režysiora taksama jość adnym ź jaho samych strohich i emacyjna sumlennych filmaŭ, u jakich niama zabavy dziela zabavy. Čułaje pieraasensavańnie siamiejnaj historyi dazvalaje režysioru bačyć kožnaha ź jaje ŭdzielnikaŭ, u tym liku samoha siabie, jasna i čałaviečna.
Kamientary