«Dobry dzień, u vas šeść kamientaŭ u ekstremisckim čacie». Nie ździŭlajciesia, kali vam u TH napišuć pra vašy dziejańni ŭ 2020-m
«Mnie ŭ telehram pryjšło paviedamleńnie ad niejkaha Guardian 2. Napisali, što ja try hady nazad napisaŭ šeść kamientaŭ u čatach takich i takich. Pišuć, što heta mnie pahražaje kryminalnaj spravaj, i tłumačać, jak ich vydalić. Skažycie, što heta značyć? Heta niejkaja pravakacyja? Mnie niejak adkazvać? Ja sapraŭdy pisaŭ tyja kamienty, ale ja ŭžo nie pamiataju, jak ich znajści. A moža, heta hubaz, i, kali ja vydalu, heta im budzie dokaz, što heta kamienty maje?» Taki zvarot pryjšoŭ u telehram redaktara «Našaj Nivy». My vyśvietlili, što heta było, znajšli taho Guardian 2. Ën patłumačyŭ nam, chto jon (dakładniej, jany, bo heta hrupa ludziej), navošta jany heta robiać i jak ich adroźnić ad śpiecsłužbaŭ i machlaroŭ. Ën taksama paviedamiŭ «Našaj Nivie» ličbu akaŭntaŭ, jakija pisali ŭ pratesnyja čaty.
«Naša Niva» i raniej viedała pra hrupu aktyvistaŭ z Hrodzienščyny «Sudy, zatrymańni. Hrodna i vobłaść», jakaja hurtavała ludziej ź niekalki haradoŭ i dziejničała ŭ roznych kirunkach.
Napačatku, u 2020-m, inicyjatyva zajmałasia manitorynham i fiksacyjaj palityčna matyvavanych sudoŭ u Hrodnie i jašče niekalkich haradach vobłaści. Z časam taksama zaniałasia analizam represij, što adbyvajucca ŭ krainie. Jany viadomyja jašče pa naźvie akaŭnta svajho telehram-kanała: @grodno_grab.
Mienavita hetym ludziam, jak my vyśvietlili, pryjšła ideja pačać pisać biełarusam, jakija pakidali kamientary ŭ pratesnych čatach i hrupach, i vučyć ich, jak vydalić tyja staryja kamientary i jak abaraniać siabie.
A try tydni tamu jany jašče prezientavali bota, jaki dapamahaje ŭłasnaručna vydalić kamientary ŭ telehramie.
Voś što jany raskazali «Našaj Nivie».
Čamu stali šukać kamientary i pisać kamientataram?
Aktyvisty pryjšli da vysnoŭ, što ŭ mnohich vypadkach adpraŭny punkt represij — ličbavyja ślady. Raniej pakinutyja paviedamleńni, niedastatkova abaronieny telehram-akaŭnt…
«Naša meta — pasprabavać vyratavać usich kamientataraŭ ź niebiaśpiečnymi akaŭntami. Dla hetaha my infarmujem ludziej u farmacie person-to-person, asabistym paviedamleńniem, pra toje, što im moža pahražać i što z hetym možna zrabić.
Važna, kab ludzi viedali, što ŭ ich vypadku jość ryzyka zatrymańnia. I što treba być da jaho padrychtavanym, da prykładu, pačyścić inšyja svaje akaŭnty i elektronnyja pryłady, a taksama pakłapacicca pra svaich blizkich.
My ličym, što pakul jość šaniec vyratavać čałavieka ad represij, varta hety šaniec vykarystoŭvać», — tłumačać aktyvisty.
Što jany prosiać rabić tych, kamu pišuć?
Ludziam paviedamlajuć, jakija ich paviedamleńni zastajucca bačnyja ŭ čatach ci na resursach i padkazvajuć, jak ich vydalić. Kamientataraŭ pravaabaroncy šukajuć śpiecyjalnym pošukavym botam.
Reč u tym, što paviedamleńni, jakija visiać u čatach, farmalna interpretujucca jak «pravaparušeńnie/złačynstva, jakoje praciahvajecca». Kali da čałavieka paśla pryjduć milicyjanty, a paviedamleńni ŭžo daŭno vydalenyja, moža akazacca tak, što termin daŭniny pravaparušeńnia/złačynstva paličać skončanym.
Taksama pravaabaroncy tłumačać, jak vydalić telehram-akaŭnty i stvaryć ich nanova.
«Kali čałavieka jašče nie zdeananimizavali, to heta vyratuje ad vypadku, kali akaŭnt vypadkova patrapić pad uvahu. Takija vypadki časta byvajuć, i ludzi paśla atrymlivajuć realnyja terminy. A kali čałavieka ŭžo zdeananimizavali, to z vydaleńniem, pa-pieršaje, vydalajecca bolšaja častka suviaziaŭ akaŭnta (taksama jon vydalajecca z kantaktaŭ inšych), a, pa-druhoje, možna ŭ vypadku zatrymańnia skazać, što kamientaryi pisaŭ nie ty», — kažuć aktyvisty.
Kolki biełarusaŭ moža trapić pad represii za kamientary?
U bazie aktyvistaŭ z čataŭ, pryznanych uładami «ekstremisckimi», na siońnia bolš za miljon unikalnych akaŭntaŭ i bolš za 30 miljonaŭ paviedamleńniaŭ.
Viadoma, što niekatoryja ludzi vydalali i pierastvarali akaŭnty, a častka akaŭntaŭ naležali botam i siłavikam.
Ale sotni tysiač, bližej da miljona, akaŭntaŭ naležać realnym ludziam i pry hetym šmat jakija ź ich drenna abaronienyja abo nie abaronienyja zusim. Usie hetyja ludzi patencyjna mohuć patrapić pad represii, niekatorych ź ich užo trapili.
Jak adroźnić aktyvistaŭ ad machlaroŭ abo śpiecsłužbistaŭ?
Na siońnia ŭ inicyjatyvy jość 9 akaŭntaŭ, ź jakich jany pišuć ludziam. Voś spasyłki na ich, jany vielmi prostyja dla zapaminańnia:
Adpaviedna, Guardian 2, Guardian 3, Guardian 4, Guardian 5, Guardian 7, Guardian 8, Guardian 9, Guardian 11, Guardian 12.
«Našy vałanciory nie patrabujuć ad vas anijakich dadatkovych źviestak, a tolki tłumačać, jak abaranić siabie. Kali ŭ vas jość sumnievy, vy zaŭždy možacie źviarnucca ŭ kantaktny akaŭnt @GrodnograbSOS, jon zamacavany ŭ apisańni kanała @grodno_grab, i pierapravieryć, ci našy vałanciory vam pišuć. Usie našy vałanciory znachodziacca ŭ biaśpiecy pa-za miežami Biełarusi», — kažuć aktyvisty.
Ale paśla skančeńnia kamunikacyi nie zabyvajciesia vydalać pierapisku dla vašaj biaśpieki.
Pamiatajcie: kali da vas źviarnulisia z adnaho z vyšej pieraličanych akaŭntaŭ, heta pravaabaroncy (akaŭntaŭ, jakija skančalisia b na 1, 6 i 10 niama, imia ŭ astatnich adnolkavaje, adroźnivajucca jany tolki ličbami). I naadvarot, kali ŭ vas prosiać niejkija źviestki, niejkija inšyja dziejańni, a nie prosta rajać vydalić, heta nie pravaabaroncy.
Jak reahujuć ludzi?
Vielmi raznastajna.
«Niekatoryja adrazu pišuć słovy padziaki i vydalajuć usio razam z akaŭntam, niekatoryja prosta ihnarujuć, a niekatoryja adrazu błakujuć akaŭnt. Časta nas prymajuć za supracoŭnikaŭ biełaruskich śpiecsłužbaŭ.
Šmat ludziej zabylisia, što kaliści pisali kamientary, tamu admaŭlajuć pryznavać ich za svaje, pakul nie dakažaš advarotnaje», — raskazvaje pradstaŭnik «HrodnaHraba».
Traplajucca i ludzi, jakija vydajuć siabie ciapier za prychilnikaŭ Łukašenki. «Ale paśla našych paviedamleńniaŭ taksama vydalajuć svaje kamientaryi, choć i kažuć spačatku, što jany ničoha nie bajacca i daviarajuć milicyi», — dzielacca aktyvisty.
Siarod tych, kamu jany pisali, byli ludzi, jakija źbiralisia jechać u Biełaruś, bo zabylisia, što pakidali kamientary ŭ pratesnych čatach.
«Byvała, što my pisali ludziam, jakija ŭžo adbyvajuć pakarańnie na «chimii» ci «chatniaj chimii» za kamientary, a taksama tym, kaho za ich niadaŭna zatrymlivali. Traplajucca tyja, chto ŭžo adbyŭ pakarańnie», — dadajuć aktyvisty.
Što inicyjatyva płanuje rabić dalej?
Aktyvisty płanujuć najpierš abpisać usich ludziej, jakija źmiaščali kamientaryi ŭ roznych hrupach i pry hetym majuć uraźlivyja akaŭnty.
Inicyjatyva taksama maje aŭtamatyzavać apracoŭku akaŭntaŭ i spraścić pracu dla aktyvistaŭ, jakija dapamahajuć im.
Pa-treciaje, aktyvisty dumajuć nad instrumientam, jaki dazvolić im šukać paviedamleńni i padpiski ŭ inšych sacyjalnych sietkach.
Pa-čaćviortaje, inicyjatyva płanuje bolš daskanała analizavać vypadki represij. Heta treba, kab vyjavić najbolš častyja pieradumovy, jakija viaduć da zatrymańniaŭ, i prydumać novyja miechanizmy abarony ad ich.
Kali ž vy chočacie padtrymać «Našu Nivu», važny srodak masavaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny, to heta možna zrabić praz Patreon pa spasyłcy tut nižej.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBiełarusy stvaryli bot, jaki dapamoža adšukać paviedamleńni ŭ čatach. Voś jak jon pracuje i čamu heta važna dla biaśpieki
Kotatogram: hubazikaŭcy pakazali, jak jany analizujuć pratesnyja čaty. Voś što varta viedać
Tłumačym, jakim čynam siłaviki znachodziać karystalnikaŭ Telegram i jak hetaha paźbiehnuć
«Ja padniaŭ adnaho sa słabavikoŭ — i vypuściŭ jaho na asfalt». Desantnik Rusłan Akostka raskazaŭ, jak adsiedzieŭ 4 hady17
Kamientary