U Minsku adnavili stračany tvor biełaruskaha kampazitara XIX stahodździa
U minskim Załatahorskim kaściole ŭ vieraśni prajšoŭ III Fiestyval chryścijanskaj kultury. Padčas jaho adbyłosia pieršaje vykanańnie tvora biełaruskaha kampazitara Fłaryjana Miładoŭskaha, jaki raniej ličyŭsia stračanym. Adšukali jaho vypadkova, ale niekatoryja častki daviałosia adnaŭlać z nula.
Relihijny tvor «Śpievy da śviatoj imšy» dla choru, kamiernaha ansambla i arhana byŭ viernuty z zabyćcia biełaruskimi admysłoŭcami, jakija spačatku cudam vyjavili rukapis Fłaryjana Miładoŭskaha ŭ archivach, a potym adnavili jaho niezachavanyja častki, piša Satholic.by.
Na premjeru byŭ zaprošany akademičny chor Biełteleradyjokampanii, dyryžoram jakoha źjaŭlajecca Andrej Saŭrycki. Arhannuju partyju vykanaŭ kampazitar Viktar Kiścień.
Adziny znojdzieny na siońnia jaho relihijny tvor «Śpievy da śviatoj imšy» znachodzicca ŭ Varšaŭskim muzyčnym tavarystvie imia Stanisłava Maniuški.
Budučy kampazitar naradziŭsia ŭ Minsku ŭ 1819 hodzie ŭ siamji kaliści bahataj navahrudskaj šlachty. Jaho prodki pierajechali na Minščynu paśla straty majontka ŭ pošukach srodkaŭ dla isnavańnia. Tut Fłaryjan davoli paśpiachova vučyŭsia muzycy i ličyŭsia maładym virtuozam. Aktyŭnaja solnaja kancertnaja dziejnaść chłopčyka-virtuoza ŭ Minsku, Słucku i Vilni praciahvałasia da 1834 hada. Usie važnyja imprezy ŭ Vilni z udziełam znakamitych vykanaŭcaŭ nie abychodzilisia biez Fłaryjana, šmathranny talent jakoha vyjaviŭsia ŭ ansamblevym muzicyravańni i akampanijatarskim majsterstvie.
Paŭstańnie 1863—1864 hadoŭ padzialiła žyćcio i tvorčaść Miładoŭskaha na dźvie častki. Cudam paźbiehnuŭšy pakarańnia za ŭdzieł u im, jon byŭ vymušany emihravać u Francyju.
Miładoŭskija pierajechali ŭ Strasburh, potym — u Miec, dzie na praciahu piaci hadoŭ Fłaryjan vykładaŭ fartepijana. Jaho piedahahičnuju dziejnaść abarvała chvaroba vačej, u vyniku jakoj u pačatku 1870 hoda jon straciŭ zrok. Paśpiachova praviedzienaja apieracyja dazvoliła Fłaryjanu zajmacca napisańniem muzyki, ale aktyŭna pracavać jon užo nie moh. U apošnija hady Miładoŭski žyŭ u Bardo, dzie pamior 8 lipienia 1889 hoda.
Hałoŭnym paklikańniem Fłaryjana Miładoŭskaha stała kampazitarskaja tvorčaść. Niahledziačy na pryznańnie jaho talentu Fieliksam Miendelsonam, Stanisłavam Maniuškam, Michałam Jelskim, usia vialikaja spadčyna Miładoŭskaha — vakalna-instrumientalnyja i kamierna-instrumientalnyja kampazicyi — siońnia viadomaja nam tolki pa nazvach. Na žal, bolšaść tvoraŭ zastałasia tolki ŭ rukapisach, miescaznachodžańnie jakich pakul nie vyjaŭlena.
Napisańnie tvora «Śpievy da śviatoj imšy», abo muzyki da niaźmiennych častak śviatoj imšy, było prymierkavana da inaŭhuracyi Tavarystva Śviatoj Cecylii, arhanizavanaha Stanisłavam Maniuškam i Fłaryjanam Miładoŭskim u Vilni. U papierach Stanisłava Maniuški zachavaŭsia sšytak z aktam zasnavańnia abjadnańnia i natatkami, što datyčylisia zboraŭ, repietycyj i finansavych spraŭ — tak zvanaj chronikaj Tavarystva Śviatoj Cecylii, dzie akurat uzhadvajecca tvor Fłaryjana Miładoŭskaha: «Vilenskija muzyki i amatary z metaj pašyreńnia dobraj i surjoznaj muzyki pažadali abjadnacca ŭ chor, kab śpiavać padčas nabaženstva najlepšyja tvory zamiežnych i miascovych kampazitaraŭ <…>. Na ŭračystaść śviatoj Cecylii, što prypadaje na 22 listapada, pan Miładoŭski napisaŭ imšu, jakuju vykanajuć usie vilenskija amatary i artysty dobraj voli».
Asnovaj dla «Śpievaŭ da śviatoj imšy» Fłaryjana Miładoŭskaha stali śpiecyjalna napisanyja Uładzisłavam Syrakomlem vieršy.
Frahmienty rukapisu tvora vyjaviła Śviatłana Šejpa. Znajści noty tvora atrymałasia tolki dziakujučy asabistaj uvažlivaści daśledčycy, bo praca zachoŭvałasia pad proźviščam pieršaha vykanaŭcy tvora, siabra i paplečnika Miładoŭskaha — Stanisłava Maniuški.
«U časy vučoby ŭ kansiervatoryi ja trapiła ŭ kaścioł. Spačatku prosta šukała pracu, ale ŭ Boha svaje šlachi — takim čynam Jon pryvioŭ mianie da Siabie. Ja zacikaviłasia biełaruskaj muzykaj i biełaruskaj kaścielnaj tradycyjaj. Kali skončyła kansiervatoryju, užo viedała, što budu dalej zajmacca navukaj u aśpirantury pry Akademii muzyki.
Ja stała pahłyblacca ŭ historyju i adčuła, što šmat «biełych plam» jość u biełaruskaj muzyčnaj kultury. Ja skłała dla siabie śpis ajčynnych kampazitaraŭ, jakija pracavali ŭ pieryjad z XIX da pieršaj pałovy XX stahodździa. Ubačyła, što tvoraŭ hetaha aŭtara niama, tvoraŭ taho aŭtara niama… Skłaŭšy śpis, pačała pracavać u roznych archivach Biełarusi, Litvy, Polščy, šmat tvoraŭ adšukała.
Siarod dakumientaŭ ja znajšła žyćciapis Miładoŭskaha, jaki padrychtavaŭ syn Alaksandra Valickaha — pieršaha bijohrafa Stanisłava Maniuški. Hety žyćciapis pavinien byŭ lehčy ŭ asnovu bijahrafii Miładoŭskaha, jakuju napiša Valicki-starejšy.
Ja zrabiła pierakład z polskaj movy hetaha vialikaha dakumienta, ź jakoha daviedałasia nakont tvoraŭ, pra jakija nie było napisana ŭ encykłapiedyčnych vydańniach XIX stahodździa. Ja pačała šukać, šukać, šukać… i vypadkova trapiła na Imšu Miładoŭskaha.
Cikava, što ŭ katałohu Nacyjanalnaj biblijateki Polščy ŭ Varšavie była kartka z hetaj infarmacyjaj, ale nichto z navukoŭcaŭ nie źviarnuŭ uvahi, tamu što jana była ŭsia sa spasyłkami na Maniušku. Ja dumaju, što daśledčykaŭ mienavita hety fakt zabłytaŭ», — padzialiłasia Śviatłana Šejpa.
Praciahły čas tvor Miładoŭskaha zachoŭvaŭsia pad proźviščam Stanisłava Maniuški. U biblijahrafičnym apisańni da pieršaha sšytka imia Miładoŭskaha ścipła značycca ŭ kancy: «Stanisłaŭ Maniuška. Śpievy da sv. imšy dla čatyroch hałasoŭ z supravadžeńniem arhana (słovy Uładzisłava Syrakomli), muzyka Fłaryjana Miładoŭskaha». U katałahičnych vopisach druhoha i treciaha sšytkaŭ jon nie ŭzhadvajecca ŭvohule.
Błytanina adbyłasia tamu, što Imša zafiksavana ŭłasnaj rukoj Stanisłava Maniuški, jaki byŭ i jość nadzvyčaj pavažanaj asobaj u polskaj kultury. Archivaryusy Varšaŭskaha muzyčnaha tavarystva imia Stanisłava Maniuški staranna źbirali ŭsie materyjały, źviazanyja ź im. Z adnaho boku, takaja akaličnaść niabačna achoŭvała rukapis ad zaniadbańnia, a ź inšaha — pradvyznačyła los dakumienta — doŭha znachodzicca ŭ niebyćci.
Tvor Stanisłava Miładoŭskaha zachavaŭsia cudam. Da pačatku druhoj čverci XX stahodździa ŭ fondzie Varšaŭskaha muzyčnaha tavarystva źbierahałasia kala 30 tys. muzyčnych rukapisaŭ i biascennyja asabistyja rečy kampazitaraŭ. Padčas niamieckaj akupacyi rukapisnyja materyjały biblijateki stali častkaj Staatsbibliothek Warschau i byli pieraviezienyja ŭ śniežni 1944 hoda ŭ Adelin (Nižniaja Silezija).
Kali ŭ žniŭni nastupnaha hoda ich znajšli varšaŭskija biblijatekary, to akazałasia, što zahinuła kala 40% davajennaha fondu: amal usia kalekcyja notnych staradrukaŭ i značnaja kolkaść niezakatałahizavanych rukapisaŭ.
Čas mocna paškodziŭ tvor Miładoŭskaha. Aŭtaram muzyčnaj redakcyi znojdzienaha tvoru staŭ kampazitar Viktar Kiścień, jaki adnaviŭ niezachavanyja častki arhannaj partyi i niekatorych duchavych instrumientaŭ.
Navukovuju raspracoŭku vydańnia zrabiła kandydat mastactvaznaŭstva Śviatłana Šejpa. Karpatlivuju pracu pa pierakładzie vieršaŭ biełaruskaha polskamoŭnaha paeta Uładzisłava Syrakomli zrabiła paetka Julija Šedźko.
Premjera asobnych numaroŭ «Śpievaŭ da śviatoj imšy» adbyłasia ŭ studzieni 2016 hoda z udziełam Akademičnaha choru Biełteleradyjokampanii pad kiraŭnictvam Andreja Saŭryckaha na fiestyvali «Kaladnyja viečary na Załatoj Horcy». Siońnia tvor kančatkova viernuty z zabyćcia, ale heta tolki nievialikaja krupinka stračanaj biełaruskaj muzyčnaj spadčyny.
Łukašenka: Chto tam u Rasii viakaje na šmatviektarnaść Biełarusi i vyzvaleńnie palitviaźniaŭ?9
Kamientary