Što z paŭsiadzionnych fišak padabajecca ŭ inšych krainach. Častka 2: Italija, Łatvija, Hruzija, Turcyja
«Naša Niva» parazmaŭlała ź biełarusami zamiežža pra toje, što možna było b pieraniać našaj krainie. Adznačym, što kali my pytali pra pobytavyja zručnaści, šmat chto adznačaŭ, što ŭ Biełarusi ŭ paraŭnańni ź ich miescami pražyvańnia niamała pieravah. Ale jość i z čaho brać prykład (choć i nie ŭsio mahčyma pieranieści na našy ŭmovy).
U hetaj častcy — Italija, Hruzija, Łatvija, Turcyja.
Nazirańni pra Ispaniju, Litvu, Niderłandy, Izrail i Polšču čytajcie tut.
Italija. Mini-mietro, bide i aficyjnaja elektronnaja pošta
Hanna žyvie ŭ nievialičkim italjanskim haradku i pieršaje, što jana zhadvaje, — zručnaść karystańnia hramadskim transpartam. Kuplaješ kvitok na 70 chvilin i ciaham hetaha času jedzieš na mietro, aŭtobusie i inšym transparcie.
«Taksama mnie padabajecca ideja mini-mietro dla nievialikich haradoŭ: jano naziemnaje i kabinki čałaviek na dziesiać jeździać biez kiroŭcy. Ich vielmi šmat i čakać svaju kabinku treba maksimum chvilinu. Prypynkaŭ taksama šmat, tamu heta chutki i zručny sposab pieramiaščeńnia. Dumaju, što zapuścić takuju štuku praściej, chutčej i tańniej, čym mietro», — miarkuje jana.
Jašče jana adznačaje, što raskład adnych ciahnikoŭ na čyhuncy padstrojvajuć pad inšyja, kali šmat pasažyraŭ zvyčajna pierasadžvajucca na ich. Ale plusy Italii nie skančajucca transpartam.
«Tut jość elektronnaja płastykavaja kartka śviedčańnia asoby, jakaja ŭ tym liku vykonvaje funkcyju ličbavaha podpisu: jaje možna prykłaści da smartfona i zajści ŭ asabisty kabiniet padatkovaj. Usie danyja padciahvajucca aŭtamatyčna, — kaža biełaruska. — Taksama ŭ Italii isnuje PEC — siertyfikavanaja elektronnaja pošta, dziakujučy jakoj možna aficyjna vieści kamunikacyju ź dziaržorhanami: tabie nie majuć prava nie adkazać, a kali adsyłaješ list, prychodzić paviedamleńnie z numaram rehistracyi zvarotu. Niekatoryja rečy, nakštałt źmieny prapiski, paśla kavidu ŭžo i nielha zrabić fizična, tolki praz PEC».
Padabajecca Hańnie i pryncyp pakavańnia ŭ supiermarkietach — pa niekalki maleńkich pakunkaŭ u adnym vialikim.
«Naprykład, try maleńkija blašanki harošku zamiest adnoj vialikaj — adnoj chapaje akurat na sałatu, i dalej tabie nie treba zachoŭvać adčynienuju banku nieviadoma kolki, — havoryć jana. — Tak nie tolki z kansiervami, ale i z sokami, pivam, kaŭbasoj i h. d.».
Jašče pluška supiermarkietaŭ — vydača numarkoŭ dla čarhi navat pa miasa (pakul abjaviać tvoj, možna chadzić i vybirać inšyja pradukty).
Apošniaje ad Hanny — sistema školnaj adukacyi. Biełaruska raspaviadaje, što ŭ italjanskich kłasach prykładna pa 10-15 čałaviek i pa dva-try vykładčyki na kłas, što vielmi efiektyŭna.
«A na baćkoŭskim schodzie nastaŭniki naznačajuć tabie piersanalny čas: prychodziš i razmaŭlaješ tolki pra svajo dzicia i nie vysłuchoŭvaješ prablemy inšych siemjaŭ».
Alesia druhi hod jak vučycca va ŭniviersitecie ŭ Miłanie, tamu ŭ tym liku jana raspaviadaje pra łajfchaki miascovych uładaŭ dla studentaŭ. Naprykład, tut isnuje «prajazny dla biednych» za 50 jeŭra na hod. Heta vielmi tanna, bo zvyčajna tolki adna pajezdka kaštuje 2,2 jeŭra.
Taksama jana kaža, što ŭ italjanskich univiersitetach na praciahu hoda jość niekalki siesij, kali možna zdać ekzamieny.
«Heta značyć, možna zdać ispyt nie adrazu paśla zaviaršeńnia modula, a kali budzie zručna. Z hetym źviazana hnutkaja sistema navučańnia — možna vučycca daŭžej, čym praduhledžvaje prahrama, kali nie paśpiavaješ usio zdać. Usiaho na vybar dajecca kala šaści dat na kožny projdzieny pradmiet», — tłumačyć Alesia.
Niekatoryja kafe ŭ Miłanie pracujuć usiaho pa 3-4 hadziny na dzień — naprykład, tolki ŭ abiedzienny čas.
«U čatyroch takich kafe možna jeści pa majoj studenckaj karcie biaspłatna — heta ŭklučana ŭ stypiendyju. Univier zaklučaje damovy z restaranami, što studenty mohuć tam biaspłatna charčavacca, jany pikajuć našy karty, i ŭnivier im niejak pakryvaje hetyja vydatki».
Jašče ŭ Italii joj padabajucca vuličnyja punkty bukkrosinhu ŭ vyhladzie zašklonych chatak, chmyźniaki na dachach damoŭ, a taksama bide ŭ mnohich kvaterach i navat va ŭniviersiteckim internacie.
Turcyja. Tannaja harodnina, biaspłatnyja zakuski i abaviazkovy hienietyčny test pierad šlubam
«Samy vialiki plus — heta kirmašy ŭ roznych rajonach. Tam vielmi šmat fiermieraŭ, śviežyja sadavina, harodnina z aharodaŭ. I kaštuje heta vielmi tanna ŭ paraŭnańni ź Biełaruśsiu. Tut jość stełažy z roznymi vidami arechaŭ i suchafruktaŭ, siezonnaja i niesiezonnaja sadavina.
U kancy dnia tam možna złavić źnižki da 50% na ŭsio, bo zvyčajna pradaŭcy chočuć usio pradać da nula», — pačynaje raspaviadać Alina, biełaruska ŭ Antalii.
Jana ž kaža, što ŭ miascovych kafe navat pry zamovie supu padajuć biaspłatnyja chleb, sałatu, zakuski abo harbatu.
Valeryja treci hod žyvie ŭ Turcyi — vyjšła zamuž za miascovaha chłopca, tamu ŭžo paśpieła vyvučyć daloka nie tolki kirmašy i restaracyi.
«Miedycyna tut bolš jakasnaja i chutkaja, — ličyć jana. — U Turcyi vielmi mnoha roznych daktaroŭ, jany mohuć pracavać indyvidualna, nie abaviazkova mieć miesca ŭ balnicach, možna zrabić ofis u kvatery. Na jakaść pasłuh heta nie ŭpłyvaje, i časta hetyja kvatery vyhladajuć lepiej, čym biełaruskija płatnyja centry. Nakolki viedaju, dziaržava ab hetym dbaje. Ja była ŭ pryvatnaha akulista i stamatołaha ŭ takich ofisach, zastałasia zadavolena. Dumaju, takija mahčymaści pracavać samastojna stvarajuć zdarovuju kankurencyju i niezaležnaść dla daktaroŭ».
U Turcyi Valeryi padabajecca adno cikavaje praviła: kali ty vyrašyŭ ažanicca, patrebna zdać analizy, u tym liku hienietyčny. Pra vyniki rajać paviedamić partnioru, ale heta nieabaviazkova. Heta robicca dla taho, kab źnizić ryzyku naradžeńnia chvorych dziaciej i vyznačyć sumiaščalnaść pa hrupach kryvi baćkoŭ. Biez hetych analizaŭ nielha ŭziać šlub.
«Jašče mianie pryvablivaje praktyka pakazu filmaŭ na aryhinalnaj movie z subtytrami ŭ miascovych kinateatrach. Tut ja žyvu nie ŭ stalicy, ale kožny dzień niešta zamiežnaje budzie», — dzielicca biełaruska.
Łatvija. Prahrama sa źnižkami na pradukty i pavaha da tradycyj
Alena žyvie ŭ Ryzie bolš jak dva hady i najpierš adznačaje zručnaść anłajn-zapisu da daktaroŭ, dyj vyniki analizaŭ taksama na poštu dasyłajuć.
«I naohuł elektronnaja dziaržava: prapisacca ŭ kvatery možna za adnu chvilinu», — pačynaje jana.
Biełaruska raspaviadaje, što ŭ Łatvii vielmi raźvity ŭnutrany turyzm i adpaviednaja infrastruktura. Naprykład, u kožnym lesie možna sustreć draŭlanyja prybiralni z vyhrabnoj jamaj, ale tam budzie akuratna prybrana, budzie tualetnaja papiera i antysieptyk dla ruk.
«Kala rek i azioraŭ pryhožyja i zručnyja turystyčnyja stajanki dla adpačynku: stoł, łaŭki, miesca dla vohnišča i namiota. Isnuje admysłovaja karta z takimi stajankami, i možna lohka znajści volnuju navat u haračy letni dzień», — dzielicca Alena.
Taksama dobraj idejaj, jakuju možna pazyčyć u łatvijcaŭ, dziaŭčyna ličyć prahramu Krumod sa źnižkami ŭ roznych sietkavych charčovych kramach.
«Heta było b lohka zrabić i ŭ Biełarusi, ale ŭ Biełarusi ŭ pryncypie nie byvaje takich źnižak na pradukty, jak u Jeŭropie — pad 50-60%», — kaža jana.
Jaŭhiena, jaki niadaŭna pierajechaŭ u Ryhu, paśpieła ŭrazić zachapleńnie łatvijcaŭ tradycyjnymi śviatami.
«Samaje cudoŭnaje ŭ Łatvii — heta pamiać. Jany pamiatajuć svaju historyju i adznačajuć amal usie nacyjanalnyja śviaty. Paśla atrymańnia niezaležnaści kraina vyrašyła abapiracca nie na akupacyjnyja śviaty, a na svaje, jakija isnavali na ichniaj ziamli šmat stahodździaŭ tamu. Naprykład, śviata Liho (anałahičnaje ź biełaruskim Kupallem. — NN), kali ludzi palać vohniščy, masava viešajuć na dźviery vianki. Raźvitvajučysia z hetym dniom, jany zahadvajuć žadańni na budučy hod. Taksama jość śviata, na jakoje mnohija šyjuć stroi, jak u svaich prodkaŭ», — raspaviadaje Jaŭhien.
«Taksama ŭ Łatvii ŭsie piešachodnyja pierachody (u tym liku pa-za haradami) aśviatlajucca. Tut robicca śpiecyjalnaja kanstrukcyja śvietłavoj mačty litaraj «H», jakaja achoplivaje ŭsiu šyryniu darožnaha pałatna i vyrazna aśviatlaje kiroŭcu darohu», — havoryć jon.
Hruzija. Aciapleńnie kruhły hod, tabletki paštučna i mahija bankamataŭ
Maryja, jakaja žyvie ŭ Hruzii ŭžo treci hod, radujecca tamu, što haračaja vada i aciapleńnie jość zaŭsiody.
«Časam vadu mohuć adklučyć maksimum na sutki, kali pravodziacca niejkija ramontnyja raboty, ale ž ahułam padača stabilnaja. Što da aciapleńnia, to tut kamunalniki jaho nijak nie rehulujuć, u kvaterach ustalavanyja hazavyja kałonki i možna aciaplać batarei choć letam (inšaja reč — ceny na haz)», — kaža jana.
Taksama biełarusku raduje pryjemnaja drobiaź: kali treba źniać u bankamacie hatoŭku, toj spačatku vydaje kartku, a tolki paśla hrošy — takim čynam ryzyki zabyć kartku ŭ bankamacie minimizujucca.
«Akramia taho, mnie padabajecca sistema apłaty hramadskaha transpartu. Prabiŭ prajazny ci bankaŭskuju kartku — i paŭtary hadziny katajsia na lubym transparcie (mietro, aŭtobusach i maršrutkach) pa canie adnoj pajezdki. Taksama jość opcyja kupić prajazny ažno na hod, tak ekanomicca davoli šmat hrošaj», — adznačaje Maryja.
Pavodle jaje słoŭ, u Hruzii praktyčna lubyja leki (navat antybijotyki) možna kupić biez recepta, a taksama ŭ aptekach možna brać kolki zaŭhodna tabletak — choć adnu štuku.
«Kali raptam zabaleła hałava i žyvot, a zapas abiazbolvajučych doma, možna zabiehčy i ŭziać adnu tabletku, jakuju tabie adrežuć ad płaścinki», — dzielicca dziaŭčyna.
Siarod plusaŭ biełaruska taksama adznačaje lohkaść afarmleńnia dakumientaŭ, atrymańnia daviedak i adkryćcia IP, a jašče raspaviadaje pra paraŭnalnuju tannaść aŭtamabilaŭ z ZŠA, Jeŭropy i Azii (dziakujučy adsutnaści razmytnioŭki možna sekanomić minimum niekalki tysiač dalaraŭ u paraŭnańni ź Biełaruśsiu).
«I, urešcie, tut nie zabivajuć biesprytulnych žyvioł. Sistema vakcynacyi i čypavańnia nie stoadsotkavaja, ale ž humanny padychod. Tak, nie ŭsim daspadoby, što pa vulicach biehaje šmat sabak, ale kamuści i šmat ludziej nie ŭ kajf», — uśmichajecca jana.
U mahiloŭskaj kałonii pamior 22-hadovy palitźniavoleny Dźmitryj Šlethaŭer6
Kamientary
A hdie jeŝie eto mini-mietro v Italii, čto-to ja nie vstriečał, možiet uvažajemaja riedakcija sprosit u Hanny, ja dumał, čto eto čisto pierudžijskaja štuka, horod tam svojeobraznyj, drievnij, chołmy, pod́jemy, spuski...tam jeŝie jesť eskałator, sadišsia v nieho v odnoj točkie horoda i potom možieš podniaťsia v sovsiem druhuju. Vot eskałator naprimier jesť jeŝie i v Sijenie, tam tožie chołmy, pod́jemy, spuski...