Hetaj historyi bolš za 120 hadoŭ.
Viaskovaja dziaŭčynka Paraska paśviła niejak čužych aviečak na pahorku. Nieba zaciahnułasia chmarami, hrymnuła strašnaja navalnica. Dzicia schavałasia pad dzikuju hrušku, što rasła ŭ poli. Dy haliny dreva nie zakryli niebaraku ad chałodnaha daždžu. Małaja pastuška pramokła, skaleła, i takaja žurba jaje aharnuła, što stała jana horka płakać, malicca Śviatoj Baharodzicy, raskazvać pra svaju horkuju siročuju dolu.
Tady i źjaviłasia biednaj siracie Božaja Maci, kab suciešyć jaje i pradkazać ščaślivaje žyćcio. Da taho ž, ad naradžeńnia Paraska kiepska bačyła, a tut joj viarnuŭsia zrok. Było heta niedzie ŭ 1899-1900 hadach, raskazvaje historyju «Źviazda».
Dziaŭčynka prybiehła ŭ viosku ŭzradavanaja, praśvietlenaja, raskazała ludziam pra toje, što zdaryłasia, i joj pavieryli. Viaskoŭcy paciahnulisia da dzički, i nieŭzabavie tam stali adbyvacca cudy. Jość šmat historyj na hety kont. Raskazvali, naprykład, pra maleńkaha chłopčyka, jaki da troch hadoŭ nie chadziŭ, jaho pryniesła maci da hruški, doŭha i horača maliłasia. A kali, stomlenaja, sabrałasia iści dadomu, paklikała syna załazić na plečy, jon skazaŭ, što sam pojdzie. I pajšoŭ nožkami. Pra druhuju žančynu kazali, što jana niesła kryž da hrušy až ad samaj vioski, rukami vykapała pad jaho jamu, zamacavała kryž, maliłasia pad im, i dačka jaje vyzdaravieła.
Pahałoska pra cudoŭnuju hrušku pajšła pa ŭsioj vakolicy, a miaścinu stali nazyvać Hruškaj albo Śviatoj Hruškaj. Ludzi nieśli kryžy i malilisia za svaich rodnych, jakija chvareli. Kali pačałosia masavaje pałomnictva, stanavy prystaŭ rasparadziŭsia śsiekčy hrušu, ale ludzi nie dali. Bolš za toje, hramada vyrašyła sabrać hrošy i pastavić pobač carkvu. Užo i budaŭničy materyjał padrychtavali, dy zdaryłasia Pieršaja suśvietnaja vajna. Dreva tym časam rasło, ubirałasia ŭ siłu. Ale za polskim časam niechta vykupiŭ ziamlu pobač i ŭsio ž taki zrezaŭ hrušu. Tolki jana znoŭ uzrasła na tym ža miescy.
Ludzi paličyli, što heta znak. I pierad samaj vajnoju, u pačatku 40-ch, va ŭročyščy Hruška była ŭźviedziena draŭlanaja kaplica na kamiennym padmurku. Pad hrušaj ustanavili abraz Uśpieńnia Praśviatoj Baharodzicy. U dzień Uśpieńnia Praśviatoj Baharodzicy (28 žniŭnia) da śviatoha miesca ździajśnialisia masavyja šeści. Ludzi pakłanialisia Božaj Maci, prasili zastupnictva i błahasłavieńnia. A na kryžach byli zanatavany daty ich ustanoŭki — pačynajučy z 1910 da 1953 hoda.
Ale ŭ 50-ja hady va ŭłady dajšli ruki i da Hruški. U archivach znajšoŭsia dakumient za 1960 hod, u jakim upaŭnavažany pa spravach relihii pa Bresckaj vobłaści rapartavaŭ: «Praviedzienaja značnaja rabota pa likvidacyi tak zvanych «śviatych miescaŭ» — «Hruška» Vysokaŭskaha rajona (ciapier Kamianiecki rajon) i inšyja, kudy raniej ździajśnialisia pałomnictvy viernikaŭ».
U siem hadzin ranicy trahičnaha dnia pačali i da dvanaccaci dnia nie zastałosia ni hrušy, ni kaplicy, ni kryžoŭ. Ziamlu addali pad voryva, pasiejali sielhaskulturu. Ale što cikava, tutejšyja traktarysty nikoli nie arali ziamlu, dzie rasła hruša. U kožnaha ž byli žonka, maci, jakija stroha nakazvali ziamlu ŭ tym miescy nie čapać. I praź niekalki hadoŭ dreŭca znoŭ adrasło sa staroha kareńnia. Ludzi, jak i raniej, panieśli kryžy, pajšli z malitvami da Hruški. Z časam na raniejšym miescy źjaviłasia kala dźviuch socień kryžoŭ.
Čarhovaja likvidacyja prajšła 9 červienia 1980 hoda. Častku kryžoŭ adpravili na paliva ŭ miascovyja škołu i balnicu, druhuju častku advieźli ŭ les i kinuli tam. A ŭ vioscy stali zaŭvažać, što tyja, chto zajmaŭsia źniščeńniem śviatoha miesca, stali pamirać zaŭčasna: adzin na bałocie zahinuŭ, druhi ŭ kałodziež upaŭ, treci naohuł ruki na siabie nałažyŭ.
Historyja słavutaści
Ale hruška i na hety raz vyrasła, i ludzi znoŭ pajšli da jaje.
I ciapier va ŭročyščy Śviataja Hruška stajać sotni kryžoŭ. Ich ustanaŭlivajuć ad svajho imia, navat ad imia pradpryjemstvaŭ i arhanizacyj, paviazvajuć roznakalarovymi stužkami. U 2012 hodzie pobač ź viadomym drevam była pabudavana i aśviečana nievialikaja carkva. Kožny hod, 27 žniŭnia, napiaredadni Uśpieńnia Praśviatoj Baharodzicy, siudy pryjazdžajuć śviatary, słužać malebien. Z usich navakolnych viosak iduć pałomniki, kab paprasić u Božaj Maci zdaroŭja i zastupnictva, praciahnuć tradycyju šanavańnia miesca, dzie jana źjaviłasia dziciaci.
Niekalki hadoŭ tamu «Tradycyja pałomnictva i pakłanieńnia «Hruška» była ŭklučana ŭ śpis niemateryjalnaj kulturnaj spadčyny krainy.
Kamientary