Kaladny trend — sałamiany pavuk. Jak biełarusy viartajucca da tradycyj i pieraasensoŭvajuć ich u sučasnaści
Sałomaplacieńnie ŭ Biełarusi akurat ciapier pieražyvaje novy ŭzdym. U kaladny čas biełarusy ŭsio čaściej stali zhadvać pra takuju reč, jak sałamiany pavuk. Raniej jon sumna visieŭ u kabinietach biełaruskaj movy i litaratury dy ŭ muziejach. Ciapier ža razam ź cikavaściu da rodnych tradycyj ludzi pačali nie tolki nanava znajomicca ź jaho historyjaj, ale i viartać u svaje damy zvyčku ŭpryhožvać dom sałamianym abiareham. «Mocnyja Naviny» zahłybilisia ŭ historyju hetaha kaladnaha atrybuta, daviedalisia, ci sapraŭdy pavuk ciapier taki papularny ŭ biełarusaŭ, i znajšli niekalki niečakanych faktaŭ.
Historyja
Mahčyma, dla kahości z vas heta budzie navinoj, ale raniej na Novy hod i Rastvo biełarusy nie stavili ŭ chacie jełku. I nie było sprečak, jak bolš ekałahična — kupić štučnuju na dziesiacihodździ ci ŭziać z kirmašu žyvuju.
Da savieckich časoŭ u vioskach žyła tradycyja pleści sałamianaha pavuka — padviesnuju kanstrukcyju z trubačak sałomy. Tradycyja pieradavałasia z pakaleńnia ŭ pakaleńnie, ale amal zhasła ŭ XX stahodździ. Cikava, adnak, što jaje recha tym nie mienš možna było prasačyć u savieckich jołačnych upryhožvańniach sa šklarusu. Paśla ž hałoŭnym simvałam Novaha hoda stała jełka. Jana praktyčna vycisnuła staradaŭniaje majsterstva.
Karani ž sałamianaha pavučka iduć jašče ŭ dachryścijanskija časy i ciesna splecienyja z pačatkam novaha hadavoha cykłu, jaki byŭ źviazany ŭ pieršuju čarhu z pryrodaj, rucham sonca i ziemlarobstvam.
Rola pavuka ŭ staradaŭnija časy była mahičnaja. Narodnyja vieravańni nadzialali sałomu cudadziejnaj siłaj, bo jana była źviazanaja z chlebam i ahułam źjaŭlałasia važnym elemientam u sielskahaspadarčym žyćci. Hieamietryčnyja fihury, ź jakich składajecca pavuk, — trochkutnik i romb — adny z samych archaičnych znakaŭ, jakija źviazanyja z žanočym pačatkam i ŭradlivaściu.
Kali ŭ naša žyćcio ŭplałosia chryścijanstva i źmiašałasia z pahanskimi vieravańniami, sałoma ŭsio adno praciahvała mieć važnaje simvaličnaje značeńnie. Jaje kłali pad abrus na śviatočnym stale, tłumačačy tym, što Isus naradziŭsia ŭ chlavie siarod sałomy, a ŭsio toj ža trochkutnik na pavučynym «ciele» pačaŭ simvalizavać Śviatuju Trojcu.
Pavuku prypisvałasia rola abiareha: u jaho pavucińnie na praciahu hoda traplali drennyja sny, praklony, niaščaści i chvaroby. Tamu było pryniata napiaredadni kožnych nastupnych Kaladaŭ pleści novaha pavučka, a staroha spalvać razam z usim nazapašanym niehatyvam u domie.
U sučasnaści sałamiany pavuk — heta nie tolki danina pryhožaj siamiejnaj tradycyi z čaroŭnym efiektam, ale taksama vielmi stylovaja minimalistyčnaja alternatyva jalincy. Da taho ž ź jaho nie syplucca ihołki, i nijakaj škody pryrodzie — spaliŭ krochkuju kanstrukcyju i zabyŭsia. I nie treba dumać, kali ŭžo čas pazbaŭlacca ad navahodniaha dekoru: tut usio dakładna — mianiać raz na hod ci dva, pry žadańni možna pleści novy abiareh jašče i pierad Vialikadniem.
Pavuki ŭ trendzie
U apošnija hady sałamiany pavuk nastolki ŭ trendzie, što miescy na majstar-kłasy pa jaho placieńni raźbirajuć amal imhnienna. Adna z majstrych z Hrodna padzialiłasia z «Mocnymi navinami» navat kankretnymi ličbami — tolki za dva dni jaje imprezu naviedała 60 čałaviek, a paśla Novaha hoda dadałosia jašče 27 achvotnych. Žančyna ščyra pryznałasia, što takoj papularnaści jana nie čakała.
Taja ž samaja karcina i ŭ Vietkaŭskim muziei staraabradnictva. Tam anansavali majstar-kłas pa pavuku na 20 studzienia, i mienš čym za sutki ŭsie miescy ŭžo byli zabraniravanyja.
Narodny ŭmielec Piatro Całka, jaki ładzić hety majstar-kłas, kaža, što cikavaść da takich rečaŭ była zaŭsiody ź pieršych dzion jaho pracy ŭ muziei. Ciapier prosta infarmacyja stała bolš dasiažnaj, tamu zručna znajści miesca, dzie navučycca sałomaplacieńniu.
A nie tak daŭno pad Rahačovam u sielskim kłubie vioski Ščybryn adkryŭsia ekamuziej, dzie ŭsie achvotnyja mohuć navučycca zrabić sabie sałamiany abiareh na Kalady.
Darečy, niekatoryja majstry vyrašyli zamianić krochkuju sałomku na bolš tryvały materyjał i stvarajuć svaich pavukoŭ z papiarovych trubačak i pacierak. Praŭda, takija tvory mastactva budzie škada spalvać.
Jašče adna opcyja dla tych, chto choča ŭłasnymi rukami zmajstravać pavuka, ale nie narychtavaŭ snop sałomki dla hetaha, a jechać u muziej ci ŭ viosku nie imkniecca — zakazać boksik ad brenda KANVA za 120 rubloŭ. Tam razam ź instrukcyjaj i ŭsimi nieabchodnymi materyjałami jość jašče śviečka i qr-kod na płejlist dla adpaviednaj atmaśfiery padčas rukadziella.
Kali zajmacca drobnaj matorykaj u vas niama času i žadańnia, a zajmieć pryhožy załacisty aksiesuar pad stollu chočacca, to možna źviarnucca ŭ kramy ci niepasredna da majstroŭ i kupić užo hatovaha pavučka. Košty varjirujucca ad 3,60 rubla za adzin maleńki elemient u kramie «Rahna» (Minsk) da 160 rubloŭ za raskošny dyzajnierski vyrab sa składanaj kanstrukcyjaj i mnostvam elemientaŭ ad majstroŭ halerei «Słavutaść» (Minsk). Jość taksama abjavy i na «Kufary» — 25 rubloŭ za 25 santymietraŭ vyšyni ź nieskładanym dekoram.
Cikavyja fakty pra sałamianych pavukoŭ
Sałamiany pavuk — abrad, ułaścivy nie tolki biełarusam. Etnohrafy taksama fiksujuć pavukoŭ u Polščy, Litvie, Estonii, Narviehii, Šviecyi i Finlandyi.
Nazva, viadoma, taksama roźnicca. Litoŭcy nazyvajuć ich «sodas», što aznačaje sad, łatyšy — «puzur», finy i estoncy — «chimieli». što ŭzychodzić da hiermanskaha Himmel — nieba, čechi kažuć «mušyny raj» abo «mušyny taniec». U ŭdmurtaŭ, jakim taksama viadomaje takoje sałamianaje ŭpryhožvańnie, jano nosić nazvu «kadziła». U Biełarusi jašče sustrakałasia nazva «lichtar».
U narodzie kažuć, što kali nie možaš začać dzicia, treba pastajać pad pavukom. Isnuje taksama tradycyja viešać pavuka nad maładymi na viasielli.
Asacyjacyja z pavukom, pa mierkavańni daśledčyka Dźmitryja Skvarčeŭskaha, idzie z ujaŭleńniaŭ našych prodkaŭ, što pavuk — śviataja istota i zasnavaŭ hety suśviet. A sałamiany abiareh — heta niby ŭjaŭnaja madel idealnaha śvietu.
Samaha vialikaha i ciažkaha sałamianaha pavuka zrabili ŭ Estonii ŭ 2019 hodzie. Jon atrymaŭsia abjomam 5,96 kubičnych mietra i vahoj 12 kiłahramaŭ. Pavodle Guinness World Records, hety vyrab staŭ samym vialikim u śviecie na toj momant.
Kamientary