POŠTA REDAKCYI

 POŠTA REDAKCYI

Jak Śviatuju haru ad kamunistaŭ pierachavali

Słynny sučasny biełaruski vandroŭnik i bard Źmicier Bartosik vielmi škaduje, što ŭ Biełarusi jość hara Dziaržynskaja i niama hary Śviatoj (hł. “NN” № 44, “Apteka na Franciškanskaj”).

Heta nie zusim tak. Navat u samyja złyja kamuniačyja časy ŭ Biełarusi byli i hara Dziaržynskaja, i hara Śviataja. I hara Śviataja — vyšejšaja. Hara Śviataja – najvyšejšaja kropka Biełarusi, znachodzicca na poŭnač ad vioski Skirmuntova (na mapach “Skirmantova”, ludzi ž kažuć “Skirmuntova”). Z kraju vioski jość lesapiłka. I kamuniaki, napeŭna, z najlepšych svaich kamuniačych mierkavańniaŭ, zrabili znak hary Dziaržynskaj i pastavili jaho nie na najvyšejšuju kropku Biełarusi, a ŭ dvary taje lesapiłki, niedalok ad šlachu na Ivianiec. A kali prajści haścincam na viosku Hłušyncy, to praź niekalki socień metraŭ staić tryanhulacyjny znak – heta j jość najvyšejšaja kropka Biełarusi: hara Śviataja. Takim čynam, kamuniaki išli ŭ dvor lesapiłki da hary Dziaržynskaj, a sapraŭdnyja biełarusy – da hary Śviatoj. Ale, dobra viedajučy chitrych mieścičaŭ, možna zadumacca: “A moža, niejki razumny biełarus zrabiŭ heta naŭmysna, kab zachavać dla Biełarusi haru Śviatuju?”

Uvohule hetyja miaściny vielmi pryhožyja. Viadomy biełaruski turyst i dziciačy pedahoh Mikałaj Muraška raspracavaŭ nadta cikavy turyscki maršrut z Kojdanava da Aksakaŭščyny praz haru Śviatuju i vytoki Isłačy. Maršrut pryhožy i cikavy, lohka prachodzicca navat dzietkami, jakim mienš za 10 hadoŭ, navat na vosieńskija vakacyi. Treba tolki damovicca z škołami ŭ Vialikich Navasiołkach i Skirmuntovie pra načleh. Raniej hety maršrut chadzili kožny hod.

A ŭ hetaj vandroŭcy Źmicier Bartosik, vidać, prajechaŭ mima mnohich znakamitych miaścinaŭ. Heta Małyja Navasiołki – radzima Mikoły Jermałoviča. U Vialikich Navasiołkach – mahiła Karusia Kahanca i dobra zachavany panski pałac. A pamiž Vialikimi Navasiołkami i Mašnicaj – mahutnaje rečyšča Ŭsy z “astancami”, pa jakich bačna, jak źmianiŭsia landšaft.

Valer Badun, Miensk

“Z Kastračnikam!”

Chaču praciahnuć raspačatuju niekali ŭ “NN” razmovu pra hrafici.

Staražytny Pinsk raśpisvajuć rehularna i cikava. Napiaredadni vybaraŭ horad iznoŭ raśpisali – nadpisaŭ było šmat, i byli jany paŭsiul. Šmat jak nikoli. Škada chiba, što “biahučy momant” patrabavaŭ ad aŭtaraŭ adpaviednaj tematyki, dzie ciažka być aryhinalnym: “Vybary – padman”, “15 kastryčnika – heta fars” i h.d.

Trochi raniej, u hadavinu ŭstupleńnia Ryhoraviča na pasadu, pinčuki aryhinalničali: “U Łuki havorki, što ŭ durnia machorki”, “Vodka dorožajet — Łuka proćvietajet”, “Łukiec-ambiec” — krasavalisia nadpisy na płatach i ścienach uzdoŭž Pieršamajskaj.

A hod tamu, napiaredadni čarhovaj hadaviny kastryčnickaha pieravarotu, siarod inšych vydzialalisia dva nadpisy ŭ centry horadu na vulicy Lenina: “Z Kastračnikam!”, “7 nojabria – pociełuj upyria”.

Nia vyklučana, što ŭ chutkim časie, nahledzieŭšysia na hrafici, pinčuki buduć vitać tych, chto dahetul śviatkuje 7 listapada, słovami “Z Kastračnikam, upyri!”.

Alaksiej Dzikavicki, Pinsk

Dumki nad “Nivaj”

Atrymała 200-y, z 23 kastryčnika, 2000, numar “Našaj Nivy”. Čytaju “Piaciorka pa rasiejskaj” — interviju z karespandentam Ju.Śvirkom, jaki 15 kastryčnika na vybarčym učastku braŭ interviju ŭ Łukašenki pa-rasiejsku.

Na pytańnie “NN”, čamu nie pa-biełarusku, karespandent davaŭ doŭhija, niepierakonvajučyja vyjaśnieńni. I na kožny ź jahonych čatyroch arhumentaŭ u dumkach jamu adkazvała “Usio roŭna, tym bolej tre było havaryć pa-biełarusku”.

Čamu? Reč prostaja. Kali my nia budziem šanavać siabie, usiaho svajho, svaju movu, dyk chto tady nas dy našuju biełaruskuju movu budzie šanavać!? Nichto na śviecie!

Kali ž karespandent u svaich vyjaśnieńniach-apraŭdańniach dajšoŭ da punktu piataha j skazaŭ, što jahonaja “rodnaja mova rasiejskaja”, choć movaj jahonych prodkaŭ była biełaruskaja, i što hetaha, jak i ŭ Łukašenki, źmianić nielha, dyk skazała jamu: “Čałavieča, čamu ž ty hetaha adrazu nie skazaŭ?” Praŭda, čytač i tak zdahadvaŭsia, što ź biełaruščynaj jahonaj dušy nia ŭsio ŭ paradku, što ŭ jahonaj dušy šmat, jak niemiec kaža, “erzacu”. (U časie vajny ŭ Niamieččynie nie było sapraŭdnaj kavy, a byŭ “erzac” — niepaŭnavartasnaja zamiena kavy.)

* * *

A Ninie Maciaš Boh adkazvaje, tak vučyć chryścijanskaja relihija — Isus Chrystos: “Daŭ ja tabie, Nina Maciaš, žyćcio, vialiki dar-zdolnaści i zadańnie-misiju praz usio žyćcio być śvietačam dla Tvajho narodu, navučać jaho, jak ačyścić i samoj ačyščać “śmietnik”, na jakim ty apynułasia, jak z “psiarni” zrabić ludzkoje žytło. Ja “pasadziŭ”, jak Ty kažaš, izrailski narod na pustyniu i jon z pustyni zrabiŭ kvitniejučyja sady...”.

Heta nia ja, a Boh tak kaža. Ja skažu druhoje, što my hrašym pierad Boham, abražajem Jaho, kali hańbujem JAHONY NAM DARAM — našuju biełaruskuju movu, kali my vyrakajemsia jaje. (Heta peŭnie ž kažu nie da spadaryni Niny Maciaš.)

* * *

U 41-m numary “NN”, na bačynie MOVA-2000, havorka pra proźviščy. U nas u Pružanie da 1942 hodu, pakul ja była ŭ Biełarusi, susiedak-žančyn nazyvali pa proźvišču Žykoŭščycha, Dudziejčycha, Kaparovičycha, Kancevičycha, ale i pa imiu muža Vinculovaja (žonka Vincenta, Vincuka, Vincula), Falčučycha — vyjšła zamuž za Feliksa-Falčuka, Symonicha. U Pružanach była biełaruskaja dziajačka Kaciaryna Staŭbunik, jakuju absalutna ŭsie nazyvali Staŭbunicha.

Na pieršaj, jakuju mnie daviałosia naviedać, lekcyi biełarusaviedy dr.Janka Stankievič havaryŭ jakraz pra biełaruskija proźviščy, što biełaruskija chormy proźviščaŭ dla zamužnich žančyn kančajucca na -čycha, dziavočyja ž — na -čanka. I tak žonka Žukoŭskaha — Žukoŭščycha, ichnaja dačka — Žukoŭščanka, Trafimučychi — Trafimučanka, Kancevičychi — Kancevičanka. Ja, słuchajučy dr.Stankieviča, ciešyłasia, što ŭ nas jakraz havorać pravilna, i tamu hetuju lekcyju dobra zapamiatała.

* * *

Navatvory mohuć tvaryć paety — ad kałyski biełaruskamoŭnyja nośbity movy, ź vialikim vyčućciom pryhastva j duchu movy, kali im u tvorčaści samo naprošvajecca pryhožaje słoŭca ŭ biełaruskim duchu. Prykład z Tanka — “kaharka” — pieśnia-kryki ptušak-čajek “ka-ha! ka-ha!” tak pryvietliva ŭździejničali na dušu paety, što jon adhuknuŭsia ptušcy “kaharka! kaharka!”

Raisa Žuk-Hryškievič, Taronta

Praspekty Bahuševiča i Jermałoviča

Dazvolcie mnie zrabić prapanovu nakont uviekaviečańnia imia Franciška Bahuševiča. Liču, što vulicy dla takoj postaci jak Jon, choć by i ŭ centry, budzie zamała.

Bo Centar – heta Historyja, tradycyja, u jaho svaje spradviečnyja nazovy, jakija treba viartać. Ja prapanuju pierajmienavać vulicy Mahiloŭskuju, Aranskuju dy Partyzanski praspekt u praspekt Franciška Bahuševiča.

Taksama padtrymlivaju ideju pierajmienavańnia vulicy Śviardłova i Majakoŭskaha da Kamvolnaha kambinatu ŭ praspekt Mikoły Jermałoviča. A za kambinatam – u Ihumienski trakt.

Hajšun, Miensk

Hłybokaje – “załatoje dno” i “parachavaja bočka”

Paru tydniaŭ tamu niečakana začynili hłybocki Mały rynak, jaki ŭ narodzie zaviecca paprostu “Chitruška”. Buldozer pry rasšyreńni handlovaj placoŭki ahaliŭ u płaście ziamli ceły arsenał. Sapiory (major i seržant), što pryjechali ź Miežycy z-pad Lepielu, znajšli 308 minaŭ kalibru 50 mm da bataljonnaha minamiotu. Dźvie miny byli čamuści savieckija, astatnija – niamieckija. Miny vyvieźli za horad i ŭ rajonie Biełaha voziera ŭzryvali partyjami pa 50—100 štuk. Načnoje recha danosiłasia i da Hłybokaha, adbivajučysia ŭ šybach damoŭ.

Na hetaje raźminavańnie sabrałasia pahladzieć kolki raziavakaŭ, jakija nazirali zvoddal, bo bližej nie puskali milicyjanty. Adzin znaŭca miascovych plotak, što stajaŭ pobač sa mnoj, pryhadaŭ: “Paru dziesiacihodździaŭ tamu, jašče pry Sajuzie, pravodzili tut subotnik. Achvotnych prybirać śmiećcie i kapać ziamlu rydloŭkaj zadarma było mała. Miž tym, adzin ź ziemlakopaŭ, rodam z susiedniaj vioski Prypierna, znajšoŭ raptam pušku z załatymi manetami. Śviedkaŭ było zašmat, kab hety skarb prychavać. Zdali dziaržavie. Ščaśliviec kupiŭ “Žyhuli”. Na nastupny subotnik sabrałasia ledź nie pałova Hłybokaha…”

Zrešty, hłybockija skarby ŭsim naaskomili, navat Aleh Trusaŭ u “NN” vykazvaŭ zaniepakojenaść losam skarbu z 630 załatych manetaŭ, jakija vyvieźli ŭ Maskvu. Miž tym hłybockaje zołata vyvozili i niemcy ŭ hiermanskuju kredytnuju kasu ŭ Ryzie padčas apošniaj vajny. Dziŭnaha ničoha niama: da 1941 hodu kala 80% žycharstva horadu składali žydy, jakija nazyvali Hłybokaje “maleńkim Dancyham”. Blizu 10 tysiačaŭ ź ich zahinuła ŭ hieta, ale pierad hetym šmat čaho było prychavana ŭ ziamli.

Uładzimier Skrabatun, Hłybokaje

U nas u BNF

U lipieni baranavickaja supołka BNF “Adradžeńnie” źviarnułasia ŭ harvykankam z prapanovaj dobraŭparadkavać kancavy aŭtobusny prypynak na vuł.Telmana. Taksama byli raskidanyja 4000 ulotak, jakija zaklikali žycharoŭ mikrarajonu telefanavać u vykankam z takim samym patrabavańniem. Ułady spačatku sapraŭdy pačali byli adnaŭlać prypynak, nahnali techniki. Adnak praz kolki tydniaŭ na pačatku vieraśnia ŭsie pracy pa dobraŭparadkavańni spynilisia — nia stała biudžetnych hrošaj.

Kab razvarušyć vertykalščykaŭ, “viačorkaŭcy” padali zajaŭku na pikiet 9 listapada na miescy praviadzieńnia adnaŭlenčych rabot. Vykankam dazvoliŭ jaho, ale miesca pieranios u Małady Park — na druhi kaniec horadu. U dzień pikietu frontaŭcy, što vyrašyli byli ŭžo pravieści niesankcyjanavanaje mierapryjemstva, pabačyli techniku i rabočych, jakija zavichalisia na adnaŭlenčych rabotach — kłali asfalt, ačyščali placoŭku pad dašok.

Uviesnu, jak užo pisała “NN”, “viačorkaŭcy” zdoleli dabicca, kab miascovyja ułady zaasfaltavali chodniki na toj ža vulicy, kala aŭtavakzału.

Raviaka Rusłan, Baranavičy

Zastupicca za pakryŭdžanaha

Pišu vam list dziela taho, kab raskazać pra svaju parazu, paprasić prabačeńnia i vypravicca. Jašče svajoj metaj staŭlu źviarnuć uvahu na toj front baraćby, jaki my ihnarujem.

Hetaje zdareńnie adbyłosia ŭ hramadzkim transparcie. Jano nie było niečakanym, novym, bo takoje zdarajecca ledź nia kožny dzień i z vami. Dziadźka, hadoŭ za 50, vidać, chvory na hałavu, vielmi nieprystojna abraziŭ dziaŭčynu. Mnie ž treba było vychodzić, i ja vyjšaŭ… Ja zdradziŭ joj, ja zdradziŭ idei i samomu sabie. I z kožnym takoje byvaje, i my baimsia, paźbiahajem kanfliktu, tłumačačy heta tym, što niekudy śpiašajemsia, tłumačačy svajoj ścipłaściu, bojaźziu albo abyjakavaściu.

I nia majuć racyi tyja, chto kaža: “Heta čužyja prablemy, mianie jany nie datyčacca. Čaho ja budu kaho abaraniać?”. A ja kažu vam, što chopić apuskać vočy, chopić čakać niejkich vorahaŭ, kali hetyja pačvary ŭžo tut, siarod nas. Kali ty ličyš siabie sapraŭdnym mužčynam, nacyjanalistam-abaroncam, dyk viedaj — ty žaŭnier na hetaj ziamli, i pakul tvoj front — heta krama, transpart i vulica. Barani svoj kreŭny narod i zdabyvaj u jaho padtrymku ŭdziačnyja ślozy, tady budzie tabie Pieramoha. Dla mianie toj dzień byŭ pierałomnym, ja pahladzieŭ u lustra i spytaŭ u siabie, ci daravalna mnie takoje? Viadoma, nie. Ja pryniaŭ prysiahu, žadaŭ baranić svoj Kraj, a da samaha prostaha nia byŭ padrychtavany. I tolki tady ja zrazumieŭ słovy z bepeesaŭskaj ulotki z “Maršu Svabody”: “Usio! Ciapier pačynajecca moj Nacyjanalny Čyn! Heta moj Nacyjanalny Bastyjon, i bolš ni kroku nazad! Bolš nijakaha ŭnutranaha zhodnictva. Heta maja Vorša i moj Hrunvald! I vorah pabiažyć, vorah budzie rastaptany, źmiecieny, razarvany na kavałki!”.

Tak, heta moj Bastyjon!

Padtrymajma biełaruski videaklub!

Da Vas źviartajecca Biełaruski Videaklub Tavarystva Biełaruskaj Movy z prośbaj ab padtrymcy vydańnia i demanstracyi videastužak na biełaruskaj movie. BVK pierakłaŭ na biełaruskuju movu videafilmy “Piaty element” i “Advažnaje serca”, pieravydaŭ film “Isus” ź biełaruskim pierakładam. Ciapier BVK zakončvaje pracu nad videazbornikam “Filmy z udziełam Viktara Šałkieviča” (“Ślozy błudnaha syna” i “Sałodki jad kachańnia”). Na čarzie – mastackija filmy “Pan Tadevuš”, “Ahniom i miačom”, “Matryca”, “Betchovien”, “Krasunia”, “Maska”, “Stračany śviet. Jurski park-2”, multfilm “Karol Leŭ”. U planach – mastackaja stužka “Na čornych ladach” i dakumentalny film “Viartańnie Michasia Zabejdy”.

My hatovyja raźmiaścić Vaš lahatyp na vokładcy videakasety, a Vaš videarolik – pierad zapisam filmu. Kali Vy budziecie sponsaram taho ci inšaha filmu, dyk padčas jaho demanstracyi na rehijanalnych kanałach budzie demanstravacca Vaš videarolik – jak sponsara hetaha vydańnia.

Taksama Vy možacie padtrymać demanstracyju ŭžo vydadzienych stužak, raźmiaściŭšy svaju reklamu padčas jaho pakazu.

Vy možacie padtrymać našuju dziejnaść, zrabiŭšy achviaravańni. Hrošy možna pieravieści na raźlikovy rachunak TBM №3015212330014 u Hardyrekcyi Biełbiznesbanku Miensku kod 764 (pry pieravodzie z aščadnaj kasy kamisijny zbor nie biarecca). Kali łaska, kvitancyju pra apłatu dasyłajcie na adras 220107, Miensk, a/s 150.

Našyja kantakty:

220107, Miensk, a/s 150.

Teł. (017) 213-43-52, 240-78-01, Vitalu Stanišeŭskamu.

E-mail: [email protected]