«Павел — шчыры вернік, а я атэіст». Чалавек года Ганна Севярынец — пра школу, прэміі за ўдзел у выбарах і рэлігію
Ганна Севярынец выкладае рускую мову і літаратуру ў Смалявіцкай гімназіі, але ведаюць яе не толькі ў райцэнтры. Яе разважанні ў фэйсбуку пра школу, літаратуру і грамадства чытаюць і настаўнікі, і тыя, хто не мае ніякага дачынення да адукацыі.
Чытайце: «Наша Ніва» назвала людзей года: Севярынцы
У інтэрв'ю «Нашай Ніве» Ганна расказала, што думае пра забароны мабільнікаў у школах, колькі плацяць настаўнікам за ўдзел у выбарчых камісіях і ці можна ў сістэме адукацыі заставацца свабодным чалавекам. А таксама пра тое, чаму ў іх з братам, палітыкам Паўлам Севярынцам, не супадаюць погляды на веру (і хто з іх падлеткам трапіў у секту).
«Мінадукацыі рэгулярна прабівае дно»
«Наша Ніва»: Мы гутарым з вамі ўвечары. А ў колькі вас звычайна адпускаюць думкі пра школу?
Ганна Севярынец: (смяецца) Я не магу сказаць, што, прыкладам, да васьмі вечара я думаю пра школу, а пасля — не. Я ніколі не бяру дадому сшыткі і планы, стараюся ўсё школьнае рабіць у школе. Так я рэгулюю сваю фізічную занятасць, бо дома ў мяне шмат працы хатняй, шмат працы кніжнай. Ну а думкі ж так не адрэгулюеш, таму не магу сказаць, калі яны мяне пакідаюць.
«НН»: Якая з сёлетніх падзей у адукацыі ўзрушыла вас найбольш?
ГС: Што тычыцца публічных падзей, самую вострую эмацыйную рэакцыю спарадзіла забойства ў Стоўбцах. На гэта было складана адрэагаваць унутры, тым больш што мы, настаўнікі, разумеем гэта ўсё не звонку, а ў дэталях. Але мы не маглі паўнавартасна ўсё гэта адрэфлексаваць, бо шмат чаго не ведалі і не ведаем па сёння. Гэта тая сітуацыя, над якой трэба думаць, і гештальт гэты ў грамадстве не закрыты.
А што тычыцца іншых падзей… Усё ясна, заканамерна.
Ніякіх дзіўных рэчаў не было. Мінадукацыі рэгулярна прабівае дно. А, прыкладам, ініцыятыва Віктара Пракапені [ідэя стварэння IT-універсітэта — Рэд.]— гэта такі рух убок, не наперад.
А такога, каб сказаць: «О, нарэшце!» — то не было.
«НН»: Вы згадалі Пракапеню. Сёлета было шмат размоваў пра ІТ-адукацыю. Але я так разумею, што ідэя заточваць навучальны працэс пад ІТ вам не надта імпануе.
ГС: Ды яна мне зусім не імпануе. Хоць я ведаю, што нейкія працэсы там пайшлі, і людзі раяцца менавіта пад сцягам тых рэформ, якія прапанаваў Пракапеня. Людзі збіраюцца разумныя, шырока думаючыя, і яны проста карыстаюцца магчымасцю абмяркоўваць сітуацыю ў адукацыі ў нейкай адноснай свабодзе і адноснай ізаляцыі ад міністэрства. І гэта добра. Але ясна, што прапановы Пракапені не маюць ніякага дачынення да агульнай адукацыі, гэта нейкія айцішныя рэчы. Таму для нас усіх гэта проста вырашэнне вузкай канкрэтнай праблемы пад вузкія канкрэтныя мэты.
«НН»: Яшчэ адна падзея — адмена іспытаў у гімназіях. Гэта крок назад?
ГС: Гэта дзіўнае рашэнне, якое не мае ніякіх канструктываў ні ў сваіх мэтах, ні ў сваіх наступствах. Як у нас часцяком бывае, людзі, якія лічаць сябе гаспадарамі жыцця, перамовіліся парамі слоўцаў, і нехта ўжо кінуўся выконваць. Гэтаксама як з пераносам пачатку заняткаў на 8:30. Нейкая смешная рэч, якая, на жаль, будзе мець непрыемныя наступствы, калі яе не вернуць назад. Што таксама бывае: нешта прымуць, а потым адматаюць.
«НН»: Прымалася ж гэта нібыта для таго, каб усім дзецям забяспечыць роўныя магчымасці.
ГС: Гэта так дэкларавалася. Калі б былі мэты забяспечыць усім роўныя магчымасці, то іх забяспечылі б.
Але ў гэтым жа самым годзе прэзідэнт казаў нешта кшталту: «Мы ва ўступнай кампаніі можам прагледзець дзяцей высокіх чыноўнікаў, людзей, якія шмат зрабілі для краіны, таму трэба думаць, як нам стварыць ім нейкія ўмовы». То-бок тут не пра роўнасць размова.
Па-першае, роўныя ўмовы так не ствараюцца. А па-другое, яны не патрэбныя, бо ў розных дзяцей розныя запыты. І калі мы працуем у канструктыўным ключы, то мы на розныя запыты даём розныя магчымасці.
«НН»: А забарона мабільнікаў у школах і каледжах — гэта насамрэч неабходна?
ГС: Я так скажу: мне мабільнікі на ўроку патрэбныя, і таму мы з дзецьмі імі карыстаемся даволі адкрыта. Справа ў тым, што мы гэтымі забаронамі імкнёмся адвучыць дзяцей ад інтэрнэту, таму што дзеці карыстаюцца ім неканструктыўна. Дык калі дзеці не ўмеюць карыстацца інтэрнэтам, іх трэба навучыць гэта рабіць, а не забіраць тэлефоны.
У тэлефонах вялікая колькасць карысных магчымасцяў, менавіта ў сэнсе атрымання ведаў. Ну а калі настаўнікі не могуць справіцца з тым, каб дзеці не сядзелі ў інтэрнэце, замест таго каб вучыцца, дык гэта праблема не тэлефонаў. Неяк адна дзяўчынка напісала ў сачыненні: «Мы б вельмі хацелі гуляць на вуліцы, у казакі-разбойнікі, у вайнушку, але ж нам забараняюць, што нам застаецца?» Калі дзецям стварыць магчымасць для нармальнай дзейнасці па-за тэлефонам, яны будуць самі дазіраваць свой час з ім.
«НН»: Але такое адчуванне, што галоўная мэта забароны — каб вучні не маглі зняць кампрамат на настаўнікаў.
ГС: Дзеці, канечне, здымаюць шмат, і непрыемнага таксама. Дзеці даволі жорсткія. Яны могуць зняць адно, гук накласці іншы, а потым адмывайся, калі яны выклалі гэта недзе ў сябе ў суполках і рагочуць. Ёсць жа і такія рэчы. Тое, што яны цішком здымаюць з-пад парты, гэта ж не свабода думкі. Дзеці могуць і здзекавацца з выкладчыка, і здзекавацца з выкладчыка бяскрыўднага. Рознае бывае з тэлефонамі, але гэта не вырашаецца забаронай.
Нядаўна быў выпадак. Мы з дзецьмі пісалі кантрольную ў чужым класе. Там скрыня стаяла, закрытая на ключ, і ў ёй тэлефоны. Спрацаваў будзільнік — і ён звоніць і звоніць, немагчыма працаваць. Пабеглі да завуча, яна адкрыла гэту скрыню, дастала адтуль два тэлефоны, а замест астатніх ляжалі пустыя чахлы. Дзеці, калі яны нешта хочуць зняць пад партай, здымуць. Працаваць трэба не з тым, каб ім не было чым здымаць, а каб яны разумелі наступствы.
«Заробак настаўніка павінен быць не ніжэйшы за заробак пілотаў міжнародных лайнераў»
«НН»: Што адчуваеце, калі Аляксандр Лукашэнка ў чарговы раз выказваецца па тэме адукацыі і патрабуе разабрацца ў галіне?
ГС: Я, сказаць па праўдзе, нічога не адчуваю.
Тут наогул праблема, што пра адукацыю выказваецца хто заўгодна і не важна — гэта прэзідэнт, ці чалавек з ПВТ, ці генерал МУС. Вырашаць нешта ў адукацыі не могуць людзі, якія не стаялі перад класам.
Ні дыплом педагагічнай ВНУ, ні нейкая студэнцкая практыка, ні нават два гады працы ў школе па размеркаванні — гэта ўсё не падстава для таго, каб чалавек меў кампетэнтную думку пра адукацыю. Нават бацькі нічога не ведаюць пра яе, бо яны бачаць толькі адзін бок. Адзіны, чыя думка пра адукацыю для мяне важная, — гэта разумны, адэкватны, гуманістычна скіраваны настаўнік, таму што ён разумее ўвесь працэс. Астатнія таксама неблагія людзі, але яны не разумеюць, што адбываецца.
«НН»: Калі б патрапілі на прыём да міністра, пра што найперш пагутарылі б, спыталі?
ГС: Ні пра што. Я б не хацела патрапіць на прыём да міністра, бо ў нас з ім розныя сферы дзейнасці. Міністр кіруе працэсам, у яго гаспадарка, бюджэт, грошы, і я разумею, што яго не клапоціць тое, што клапоціць, прыкладам, мяне.
«НН»: А якія пытанні вас хвалююць?
ГС: Мяне хвалюе суаднесенасць гуманітарнай адукацыі з іншымі галінамі. Я лічу, што большасць праблемаў у нашым грамадстве — і эканамічных у тым ліку, і маральных, і этычных — складаюцца з таго, што ў нас у заняпадзе гуманітарная адукацыя і навучанне чытанню, камунікатыўным навыкам. Гэта ўсё ў нас проста на нулі, і нават у адмоўныя адзінкі сыходзіць. Людзі не разумеюць тэкстаў. А тэкст — гэта ж не толькі мастацкая кніжка, гэта інструкцыя, дамова, камерцыйная прапанова, юрыдычны дакумент. І перш чым ты пачынаеш рабіць што заўгодна, нават вучыць матэматычнае правіла, ты павінен умець працаваць з тэкстам. Таму ні матэматыка, ні ангельская мова, ні фізкультура — гэта ўсё не першасны навык.
У нас сёння настаўнікі не разумеюць, што рабіць на ўроках літаратуры. І некаторыя, я ведаю, у 10—11-м класе самавольна адмяняюць літаратуру і замяняюць мовай, таму што рыхтуюць дзяцей да тэсціравання. Але гэта забівае магчымасць дзяцей вучыцца. Яны потым не могуць чытаць ні навуковую літаратуру, ні метадычную, ні публіцыстыку.
«НН»: Ну а плюсы ў нашых школах ёсць?
ГС: Канечне, ёсць. У нас даволі шырокая эмпірычная адукацыя. У нашай школе ёсць магчымасць памацаць кожную навуку: і хімію, і біялогію, і фізіку, і геаграфію, — для таго каб потым, калі ты вызначаешся ў жыцці, разумець хаця б прыкладна прыроду ведаў, з якімі будзеш мець справу.
Потым усё ж такі гэта адукацыя, калі прыстойна да яе ставіцца, збольшага танная і шмат у чым бясплатная.
І ў нас вялікая колькасць самаахвярных энтузіястаў, настаўнікаў, якія працуюць не за грошы, а таму што любяць сваю працу. І гэта таксама важна, калі ёсць людзі, якія знічам свецяць у цемры. Але гэта цяжка для тых, хто такім з’яўляецца.
«НН»: Вось пра грошы, дарэчы. Колькі павінны плаціць настаўніку, каб ён адчуваў сябе годна?
ГС: Я так скажу: дрэннаму настаўніку колькі ні заплаці, ён не будзе адчуваць сябе годна, а добраму…
У ідэале, я думаю, што заробак настаўніка павінен быць адным з самых высокіх у краіне. Не ніжэйшым за заробак пілотаў міжнародных лайнераў, не ніжэйшы за заробак топ-менеджараў у ІТ. Не сярэдні, не па ніжэйшай планцы, не па «пяццот».
«Сэканоміце на школах — разорыцеся на турмах» — ёсць такі выраз. На настаўніках нельга эканоміць, бо гэта ўсё ўплывае самым непасрэдным чынам на паспяховасць дзяржавы.
«Прэмія за ўдзел у выбарчай камісіі — 70 ці 90 рублёў»
«НН»: Хацелася б закрануць тэму выбараў. Сёлета былі парламенцкія, у наступным годзе — прэзідэнцкія. Як адбіраюцца настаўнікі ў камісіі?
ГС: Я не ведаю, як канкрэтна адбіраюцца туды настаўнікі. Звычайна ў камісіях працуе адміністрацыя: завучы, дырэктары. Просты настаўнік — гэта такая «сошка». Дошка, дзеці, сшыткі — вось і ўся яго ўлада. А ўжо адміністрацыя — людзі, павязаныя з райвыканкамам зусім іншымі справамі, імі прасцей і кіраваць, і на нейкія кручкі падчэпліваць. Але я дакладна ведаю, што нікога ў гэтыя камісіі не гоняць.
«НН»: То-бок можна адмовіцца?
ГС: Ды канечне, без усялякіх пытанняў. Можна нават так сябе паводзіць, што табе і не прапануюць ніколі.
«НН»: А вам прапаноўвалі?
ГС: Ніколі, вы што (смяецца)! Усе ж ведаюць у калектывах, хто на што варты, таму ніхто не будзе прапаноўваць нейкія сумнеўныя рэчы чалавеку, які імі не займаецца.
«НН»: Магчыма, чулі ад калег, а які бонус за гэта? Колькі рублёў прэміі?
ГС: Чула з нейкіх размоў, але тут я не буду дакладнай. Бо, па-першае, пра выбары гутарыць не прынята, па-другое, пра грошы гутарыць не прынята.
Але гэта лічбы такога парадку — 70, 90 рублёў. Зусім невялікія сумы. Тут справа не ў грошах, разумееце?
І не ў страху, не ў прымусе. Вось тая дзяўчынка, якая ішла з тымі бюлетэнямі, — ніхто яе не прымушаў, яна сама думае, што так можна. У яе зусім іншая сістэма каштоўнасцяў у галаве.
«НН»: Чаму настаўнікі пагаджаюцца на ўсё гэта? Хіба гэта не непавага да сябе?
ГС: Яны не думаюць так. Разумееце, ёсць жа вялікая колькасць людзей, якія не лічаць, што выбары — важная падзея. Гэта вырашэнне іх лакальных пытанняў. Ім дэпутат сказаў: калі я прайду на вашым участку, то вашай школе будзе кабінет, 25 камп’ютараў, новыя вокны і лінолеум.
І для завучаў такім чынам удзел у выбарчай камісіі — гэта не нейкая справа дзяржавы, рэжыму, справядлівасці, гэта для іх справа лінолеуму, камп’ютарнага кабінета і вокнаў.
І ўсё — яны прыходзяць на камісію і робяць так, каб гэты дэпутат выйграў.
«НН»: Настаўнік у сённяшняй сістэме — несвабодны чалавек?
ГС: Я свабодны чалавек. І калі я абмяжоўваюся ў нечым — я не ўсё магу, прыкладам, распавесці на публіку, не кожную з’яву адлюстраваць, — то раблю гэта не таму, што чагосьці баюся ці мяне нехта ў турму пасадзіць, а таму, што гэта вельмі чалавечыя рэчы, якія не трэба апрылюдніваць, а трэба мяняць ціха, спакойна, каб не пашкодзіць камусьці. Калі ты хочаш быць свабодным, ты будзеш.
«НН»: Ну вось што можа зрабіць настаўніку адміністрацыя, калі ён паскардзіцца — неананімна — у СМІ ці дасць каментар?
ГС: Тут усё залежыць ад адміністрацыі. Усё могуць зрабіць, могуць і звольніць — кожнага з нас ёсць за што. І сказаць па праўдзе, бываюць такія каментары публічныя, за якія, можа, і трэба было б звальняць. Усё ж такі ў нас ёсць свая этыка, прафесійная, і мы павінны яе прытрымлівацца.
Ганна Севярынец. Фота Еўрарадыё
«Павел — шчыры вернік, а я атэіст»
«НН»: Вы пісалі, што ў вас з братам шмат рознага. «Бывае спрачаемся з ім так, што ляцяць пух і пер’е». З-за чаго тыя спрэчкі?
ГС: Ну, з-за рознага. Мы ж абое такія… ідэйныя. Хаця б рэлігія. Павел — шчыры вернік, а я атэіст (Павел, праўда, кажа, што я агностык). І таму, канечне, нейкія багаслоўскія спрэчкі ў нас бываюць (а я няблага ведаю гісторыю пытання: і Евангелле, і Святое Пісанне ва ўсіх ягоных варыянтах і апокрыфах, дык магу быць для брата адэкватным суразмоўцам).
Розныя ў нас погляды і на сучасныя трэндавыя праблемы. Гэта натуральна, бо ў нас розны жыццёвы досвед. Але звычайна ўсе спрэчкі заканчваюцца тым, што я машу рукой і кажу: ай, ладна. А то і Павел, бывае, махне.
«НН»: Наконт веры. Як так атрымалася, што ў сям’і адзін — шчыры вернік, а другі — атэіст?
ГС: Не ведаю, што тут асабліва дзіўнага. У нас сям’я была не рэлігійная, абсалютна свецкая. Таму шляхі да Бога кожны шукаў сам. Гэта не было ўбіта ў галаву з дзяцінства. І я шукала, вядома.
Адзін час нават, гадоў у шаснаццаць, пабывала ў секце.
«НН»: Што маеце на ўвазе пад сектай?
ГС: Рэлігійныя арганізацыі спецыфічных поглядаў, нешта кшталту Сведак Іеговы, але гэта была лакальная секта. Гэта былі 90-я, тады шмат людзей аб’яўлялі сябе Хрыстом ці яго спадкаемцамі. Але я даволі хутка сышла адтуль.
«НН»: З грашыма хоць?
ГС: А я была такая маладая, што з мяне не было чаго ўзяць (усміхаецца).
Потым у пратэстанцкай царкве я была даволі працяглы час. Гэта эмацыйна цікавае перажыванне. А я ж чалавек актыўны, нават пачала прасоўвацца па кар’ернай лесвіцы, стала на першую прыступачку. І калі пабачыла закуліссе ўсяго, гэта мяне, канечне, адвярнула ад рэлігійных інстытуцый. Бо, як і Павел, я ідэалістка: усё, што робіцца, павінна быць узгоднена з высокімі ідэаламі, якія ёсць у нас унутры. Для мяне гэта было немагчыма назіраць — і я з царквы сышла.
Але рэфлексія над пытаннямі веры заставалася, я шмат чытала рознай літаратуры. І недзе да гадоў 20 прыйшла да таго погляду, які маю зараз.
Такога паняцця Бога, увасобленага ў нейкую канкрэтную рэлігію, для мяне не існуе. Я для сябе зразумела ягоную штучнасць, канструкт. Я разумею, адкуль ён узяўся і навошта патрэбны людзям. У мяне няма патрэбы мець гэты канструкт унутры сябе.
Ну, а ў Паўла быў свой шлях.
«НН»: А калі вам страшна, ці ёсць патрэба ў нечым, што чытаеце замест малітвы?
ГС: Калі мне страшна, я даволі хутка мабілізуюся і нешта раблю — і мне тады ўжо не страшна.
А калі патрэбна нейкая дапамога, то ў мяне такі паганскі погляд на рэчы. Я магу звярнуцца да мёртвых сваякоў, да дуба, да птушак.
Ёсць псіхалагічная патрэба чалавека ў веры ў нейкую сілу, якая мацнейшая за цябе і да якой ты можаш звярнуцца. І што ты абіраеш, ужо няважна, гэта, так бы мовіць, справа твайго інтэлектуальнага і псіхалагічнага густу.
«НН»: Павел папракае вас, што не ходзіце ў царкву па нядзелях?
ГС: Не! Павел насамрэч вельмі талерантны чалавек, асабліва ў прыватных адносінах. Дзіма Дашкевіч — от той можа жартам папракнуць. Бывае, патэлефануе ў нядзелю раніцай і пытаецца ў мяне: «Ганна, ты, можа, ў царкве?»
Ну а як гэтым можна папракаць? Я ж не тое што ўпёрлася баранам — я вывучыла пытанне, прыйшла да сваіх высноваў. Павел называе мяне чалавекам, сапсаваным Рэнанам. Эрнэст Рэнан — аўтар «Жыцця Ісуса», харошая такая кніжка, вельмі ўразіла мяне калісьці. Тое, што выкладзена там, — прыкладна мой погляд на гісторыю Ісуса Хрыста.
Я цалкам упэўненая (благое слова, прычым тут упэўненасць, гэта ж проста гістарычны факт): асоба такая была, і гэта быў выбітны чалавек, нёс ён у свет высокае, добрае, светлае, але гэта быў, я так думаю, менавіта чалавек. І для мяне ягонае жыццё тым даражэйшае, што гэта была не нейкая напаўміфічная істота, якая хутка пазбавілася ад наканаваных пакутаў і ўваскрэсла. Для мяне гэта гісторыя дарагая тым, што гэта гісторыя чалавека.
Я наогул лічу Біблію адной з самых моцных кніг, а гісторыю Хрыста, выкладзеную ў ёй з розных бакоў, рознымі апавядальнікамі, — самым важным сюжэтам еўрапейскай культуры. Бо ён паўтараецца і паўтараецца, учора і сёння, і паўторыцца заўтра, ён пра ўсё і пра ўсіх.
Я адзначаю Раство: і адно, і другое. Гэткім чынам як я, напрыклад, адзначаю дзень народзінаў Дубоўкі, Дудара, Багдановіча.
Гэтаксама я вельмі радуюся на Вялікдзень. Іду ў царкву, нясу туды яйкі — хоць разумею, што ў маім выпадку гэта ўсё-такі проста рытуал, дэкарацыя, не ад веры. Але я святкую новае жыццё, тое, што ніводзін чалавек такога кшталту, як Хрыстос, не памірае насамрэч, як не паміраюць добрыя паэты, пісьменнікі, музыкі. У мяне стаўленне да гэтага ўсяго ў комплексе не рэлігійнае, а такое… метафарычнае.
«НН»: А пытанне ЛГБТ — адно з тых, па якім спрачаецеся з Паўлам?
ГС: Мы апошнім часам перасталі спрачацца, бо яно даволі вострае. Рэлігійны аспект гэтага пытання я вывучыла не так глыбока, бо мне ўжо не цікава лазіць у Святое Пісанне і чытаць, што там на гэты конт сказана. Але я разумею, што Павел менавіта адтуль бярэ свае перакананні і ён па-іншаму не можа, бо ён чалавек цэльны. Таму мы проста ведаем, што ў кожнага свае погляды на гэтыя рэчы, і ўсё.
Больш за тое скажу. Калі раптам мы будзем ісці па вуліцы разам з братам і пабачым, як кампанія ідыётаў б’е нагамі хлопца за тое, што ён гей, я, хутчэй за ўсё, моцна спужаюся, адбягу падалей і выклічу міліцыю, а Павел — кінецца адбіваць.
Няважна, хто там і што дэкларуе. Важна, хто і што робіць.
«НН»: А вы спрабавалі яго пераканаць, што каханне бывае розным?
ГС: Дык ён сам гэта разумее цудоўна! Гэты дыскурс — Павел і ЛГБТ — шматкроць перадзёрнуты ў сацыяльных сетках, бясконцых дурных дыскусіях, у якіх чалавеку пачынаюць прыпісваць тое, што ён не казаў, ці перакручваць словы.
Павел па жыцці абсалютна спакойна ставіцца да ЛГБТ, адзінае, што ён лічыць гэта хваробай і грахом, таму што так лічыць Святое Пісанне. Як я магу ў нечым пераконваць чалавека, у якога ёсць аўтарытэт, значна вышэйшы за мяне? То я, а то Біблія.
«Б'юся з дзецьмі, каб яны не паклёпнічалі»
«НН»: Вы выступаеце з лекцыямі, пішаце кнігі. Як вы столькі паспяваеце?
ГС: Па-першае, я паспяваю далёка не ўсё, што хацела б. Па-другое, я вялікі спец у тайм-менеджменце. Нават выкладала такі курс, калі працавала ў гандлі. У мяне вельмі шчыльна распланаваны час — літаральна да хвілін. Тыя, хто са мной блізка знаёмы (незнаёмых звычайна не пужаю), ведаюць, што ў мяне час распісаны так: у 12.12 я знаходжуся там, у 12.17 — там, а ў 13.13 раблю іншую справу. І дзеці мае таксама ведаюць, прыкладам, што мы выходзім з дому раніцай у 7.34 — і ні на хвіліну пазней.
Тайм-менеджмент — гэта пытанне прыярытэтаў: што ты зробіш заўтра, а што ты не зробіш ніколі. Уменне адмаўляцца ад чагосьці, што табе непатрэбна, і перабудоўваць свой час згодна з тым, як змяняюцца абставіны. І плюс дапамога — мне дапамагаюць і дзеці, і муж. Магчыма, яны падпарадкоўваюць сваё жыццё маім тэмпам і планам — напэўна, ім не надта пашчасціла, але ўжо як ёсць.
«НН»: Калі б у вас былі дадатковыя гадзіны ў сутках, на што б іх патрацілі?
ГС: О, я б іх патраціла з вялікім плёнам. Я б яшчэ больш шукала, больш сядзела ў архівах, і я б чытала кніжкі, бо мне вельмі не хапае часу чытаць. Хаця ў гэтым годзе я была ў журы прэміі імя Гедройца і прачытала столькі мастацкіх кніжак, што магу паставіць сабе вялікі плюс (усміхаецца).
«НН»: Якія пытанні школьнікаў апошнім часам ставілі вас у тупік?
ГС: Вой, яны вялікія майстры паставіць у тупік. Пра адно пытанне я нават напісала пост — калі дзеці мяне спыталі, а што смешнага ў апавяданні Чэхава «Тоўсты і тонкі». То-бок ім было не зразумела, што смешнага ў тым, што адзін чалавек ліслівіць перад тым, хто вышэйшы за яго па пасадзе.
Шмат яны ставяць дзіўных пытанняў пра агульныя каштоўнасці — прыкладам, чаму нельга даносіць. Я з імі б’юся, каб яны не паклёпнічалі. «Чаму гэта блага, хіба нас не вучаць, што мы ўсё павінны расказваць дарослым?»
Ці яны не разумеюць, чаму павінны слухаць іншых. Кожны імкнецца сам выказацца.
«НН»: А якой мудрасці вас навучылі дзеці?
ГС: Калі яны знаходзяцца побач, то ты сам усё адно дзяцінееш. Я ад іх падсілкоўваюся шчырасцю, адкрытасцю і ўменнем проста рэагаваць на тое, што адбываецца. Яшчэ дзеці вучаць светламу погляду на свет. А каб якую мудрасць сфармуляваць… У мяне няшмат мудрасці, я таксама вельмі просты чалавек.
Каментары