«Самы цымус»: гісторык напісаў кнігу пра тое, як абаранкі скарылі Амерыку, а дранікі сталі і яўрэйскай стравай
У беларускім выдавецтве Gutenberg Publisher пры ўдзеле Czabor Publishing выходзіць смачная навінка — кніга «Самы цымус» ад Алеся Белага. Выдатны знаўца гістарычных далікатэсаў, Белы прадстаўляе нарысы пра свет беларуска-яўрэйскай кухні, а таксама рэцэпты выбітных страў.
Першыя нарысы для кнігі Алесь пачаў пісаць яшчэ ў 2007-м.
«Цягам часу ў мяне назапасілася калекцыя недзе з 10 нарысаў, і паступова чарнавікі пачалі абрастаць падрабязнасцямі, якія датычацца яўрэйскага боку страў. Калі ў 2022-м я эміграваў, спачатку думаў займацца іншымі кніжкамі, а ў першыя паўгода ўвогуле нічога не мог пісаць. Восенню 2022-га пачаў працаваць над кнігай больш мэтанакіравана і недзе восенню 2023-га здаў у выдавецтва яе тэкст», — прыгадвае аўтар.
Кніга складаецца з 15 нарысаў і некалькіх дзясяткаў арыгінальных рэцэптаў, малюнкі да яе стварыў беларускі мастак Юрый Таўбкін. Што гэта за стравы? Канешне, сярод іх ёсць цымус, які трапіў і ў назву кнігі:
«Гэта дэсерт, які часта робяць з морквы. У беларускай, польскай, украінскай і расійскай мовах выраз «самы цымус» азначае ў вузкім сэнсе самае смачнае, а ў болей шырокім — самае істотнае. Для кнігі гэта флагманская страва. Толькі калі пісаў гэтую кнігу, даведаўся, што ў беларускай сялянскай кухні гэтая страва таксама ёсць, яе гатуюць на паўночным захадзе краіны».
Алесь расказвае, што згаданыя ў кнізе стравы ў значнай ступені агульныя для беларусаў і яўрэяў, то-бок яны прыйшлі або ад адных, або ад другіх — атрымаўся незапланаваны культурны абмен. Ёсць там і трэці ўдзельнік — шляхта Вялікага княства Літоўскага, бо і яна рабіла свой унёсак у тую агульную кухню, якая аб’яднала беларусаў і яўрэяў у нашым мінулым. Белы апісвае гэтую еднасць як віртуальны агульны стол, за які ён паспрабаваў пасадзіць беларускага мужыка, літоўскага пана і яўрэйскага рамесніка ці гандляра, хаця насамрэч гэтыя персанажы ніколі не сядзелі за адным сталом.
Але не адным цымусам — кніга расказвае ў тым ліку пра крупнік, абаранкі, кнышы, дранікі, якія ў яўрэяў завуцца латкес, зацірку. Да гэтага дадаецца рэцэпт напою, які быў не чужы і яўрэям — гаворка пра зуброўку.
Алесь не толькі дае рэцэпты гэтых страў, але і вывучае іх гісторыю і сімвалізм: «Яўрэі пазычылі некаторыя з гэтых страў у мясцовага насельніцтва і потым далі ім дадатковую кар’еру, часам нават перавозілі за акіян, як у выпадку з абаранкамі-бейгламі, якія сталі папулярнымі ў амерыканскай культуры, ці з дранікамі-латкес. Па такім прыкладзе можна раскручваць і беларускую кухню.
Гэта ў нейкім сэнсе нечаканая кніга як для яўрэяў, так і для беларусаў. Кожны з гэтых бакоў часта не ў курсе і пра сваю частку паходжання гэтых страў, тым больш пра лёс гэтых страў у сваіх візаві, а гэта ўсё падрабязна разглядаецца ў кнізе. Беларус, яўрэй, паляк ці літовец — хто б ні прачытаў гэтую кнігу, яна істотна пашырыць яго культурны далягляд і здыме многія стэрэатыпы».
Штодзённае яўрэйскае меню мала чым адрознівалася ад штодзённага беларускага рацыёну, то-бок падобных смакаў там багата. Алесь тлумачыць, што ён абіраў для кнігі толькі тыя стравы, якія ў пэўным сэнсе сталі легендарнымі з абодвух бакоў, пакінулі сапраўды глыбокі след у абедзвюх культурах. Напрыклад, такія бядняцкія супы, як зацірка і крупнік, былі вельмі распаўсюджаныя, бо гэта вельмі простыя і танныя стравы, а асноўная маса беларусаў і тутэйшых яўрэяў была вельмі беднай.
Яшчэ адзін крытэр адбору — уключаць у кнігу толькі тыя стравы, пра якія шмат вядома з этнаграфіі, з мемуарнай і мастацкай літаратуры.
У кнізе шмат маляўнічых дэталяў пра стравы з яўрэйскай і беларускай класікі, ёсць розныя анекдоты і жарты. На думку аўтара, можна было ўключыць у яе і больш страў, але ж хацелася пакінуць «самы цымус», тое, дзе гэтыя дзве кухні дакранаюцца адна да адной, хаця агульнае ў іх гэтым не вычэрпваецца:
«Можна было б напісаць і пра галубцы, і пра халаднік, але ў гэтых страў не настолькі збалансаваныя гісторыі, каб можна было аднолькава казаць і пра іх беларускі, і пра іх яўрэйскі бакі. Той жа халаднік быў добра вядомы ў яўрэяў, але апроч гэтага я не так шмат магу сказаць пра гэты яго бок».
Кніга Алеся Белага «Самы цымус: смакі і водары беларуска-яўрэйскай кухні» выйдзе 25 чэрвеня. Цяпер яна даступная па перадзамове на сайце выдавецтва Gutenberg Publisher — замовіць выданне можна тут.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Еўрапейцы гатовыя пагадзіцца на адпраўку сваіх войскаў для аховы беларуска-ўкраінскай мяжы — вялікае апытанне1
Каментары
Чалавек, не гледзячы на тое, што размаўляе на беларускай мове, ён страшнейшы за апошняга беларусафоба, бо прапагандуе жорсткае адмаўленне беларускага народа як паўнавартасную нацыю, выключае беларускі этнас як такавы – для яго гэта беларусікі, белОРУССкія, а гісторыю ВКЛ у сваіх артыкулах перапісаў цалкам на карысць жамойтаў, беларусам жа пакінуў ролю аморфных халопаў. Здаецца і сівізна на галаве, а ў самой башцы не тое, што каша, тамака проста смецце.
Кніжачку яго рэкамендую адразу ў сметнік.