Падсасонны адказаў усім хейтарам, якія абурыліся яго рускамоўнай кнігай пра Дастаеўскага
«Я не магу пісаць па-беларуску пра аўтара, які піша па-руску, знаходзіцца ў рускім культурным кодзе».
Вядучы «Белсата» Сяргей Падсасонны падзяліўся навіной пра выхад сваёй рускамоўнай кнігі — «Сучасны польскі Дастаеўскі: рэцэпцыя пісьменніка ў штодзённіку Gazeta Wyborcza (1989—2019)». Грунтоўная праца — 722 старонкі навуковага тэксту, — стала шчасцем для аўтара, адначасова выклікаўшы непаразуменне ў некаторых людзей: навошта беларус у Польшчы даследаваў імперца, ды яшчэ і на рускай мове?
«Наша Ніва» папрасіла аўтара падрабязней распавесці, чым жа яго так зачапіў менавіта Дастаеўскі, як стваралася кніга і якім чынам у ёй папулярызуецца беларускае.
Цікаўнасць да Дастаеўскага — яшчэ са школы
«У дзясятым класе мы на ўроку чыталі ўслых раман «Ідыёт», і якраз пасля гэтага ў мяне абудзілася дзікая цікаўнасць да Дастаеўскага, — расказвае Сяргей. — Адразу захацелася пабегчы ў бібліятэку і прачытаць яго. Я, праўда, думаў, што гэта нешта малое, і быў шакаваным тым, які гэта таўсценны тэкст. І потым з Дастаеўскім так складвалася, што я заўсёды нейкім чынам да яго вяртаўся.
Спачатку падчас навучання на філалагічным факультэце ў Гомельскім універсітэце на кафедры рускай сусветнай літаратуры выкладчыца мяне ўцягнула ў тэму зноў. Я спрабаваў пісаць першыя навуковыя артыкулы. Па Дастаеўскім жа я потым абараніў дысертацыю: планаваў зрабіць гэта ў БДУ, але, на жаль, мусіў з’ехаць з Беларусі. Абараняў кандыдацкую, PhD, ужо ў Варшаўскім універсітэце. Гэта быў «Матыў граху ў раманнай прозе Дастаеўскага».
«Ніхто, ніякім хейтам не змусіць мяне адмовіцца ад цікаўнасці да гэтага аўтара»
Праз два гады Падсасонны сам пачаў выкладаць у Варшаўскім універсітэце (цяпер ён з'яўляецца навуковым супрацоўнікам кафедры літаратурнай камунікацыі Інстытута прыкладной лінгвістыкі). Гісторыя з Дастаеўскім толькі пачыналася.
«Калі ў цябе ёсць кандыдацкая ступень, то пасля васьмі гадоў працы ты павінен зрабіць доктарскую дысертацыю. І тут я таксама хацеў працягваць тэму вакол Дастаеўскага. Думаў, у якім кірунку пайсці, і праз нейкі час прыйшоў да польскай Gazeta Wyborcza, у якой, як аказалася, Дастаеўскага вельмі шмат — больш за 1200 артыкулаў на працягу 30 гадоў было пра яго напісана».
Даследаванне абранай тэмы заняло каля васьмі гадоў. Падыход быў скрупулёзны. Так, калі Сяргей бачыў у адным з нумароў газеты кароткую рэцэнзію на спектакль па Дастаеўскім, імкнуўся прачытаць і іншыя водгукі на пастаноўку. А калі з'яўлялася магчымасць, ішоў глядзець спектакль сам. Але кніга не завяршылася б і за восем год без усіх ранейшых артыкулаў і пагружэнняў у творчасць Дастаеўскага.
Чым жа літаратуразнаўцу зачапіў менавіта гэты пісьменнік? Падсасонны звязвае гэта са шматвектарнасцю і ўніверсальнасцю Дастаеўскага.
«Я не люблю, калі мне кажуць: вось гэта белае, а гэта чорнае. Як у Льва Талстога, які вельмі канкрэтна вядзе нас у адным рэчышчы маральнасці, направа ці налева нельга. Дастаеўскі ж гаворыць і пра белае, і пра чорнае, і пра чырвонае, і пра зялёнае.
Карыстаючыся ўжо вядомым тэрмінам Бахціна, Дастаеўскі — стваральнік паліфанічнага рамана, калі ў адным героі, характары гучыць шмат галасоў, ёсць шмат кантэкстаў і падтэкстаў. Гэтая шматвектарнасць Дастаеўскага — тое, што мне цікава перадусім. І гэта тое, чым карыстаецца сённяшняя постмадэрнісцкая літаратура. Той жа Альгерд Бахарэвіч — шматузроўневы аўтар, складаны, таму ён цікавы для замежнікаў, для маладога пакалення.
Да святасці Дастаеўскаму вельмі далёка. Але тыя гуманістычныя вартасці, якія ён адкрывае ў чалавеку, экзістэнцыйныя вартасці — гэта тое што, мне блізка. І ніхто, ніякім хейтам не змусіць мяне адмовіцца ад цікаўнасці да гэтага аўтара».
«У побыце ад мяне вы не пачуеце рускай мовы, бо я даўным-даўно зрабіў выбар у нацыянальным пытанні»
Працягваючы тэму з хейтам, Сяргей кажа, што чакаў такіх рэакцый у пэўным асяроддзі. «Цешуся, што ў гэтых людзей атрымалася саўладаць з 700 старонкамі так хутка і даць свае ацэнкі», — жартуе ён.
Для тых, каму баліць за моўнае пытанне выдання, ён падкрэслівае:
«У побыце ад мяне вы не пачуеце рускай мовы, бо я даўным-даўно зрабіў свой выбар у нацыянальным пытанні. Я размаўляю па-беларуску, нясу беларускасць паўсюль, дзе толькі магчыма.
Але я не магу пісаць пра аўтара, які сам піша па-руску, знаходзіцца ў рускім культурным кодзе, па-беларуску. Па-першае, ягоныя тэксты ў большасці сваёй не перакладзеныя на беларускую, ангельскую ці польскую мовы.
А па-другое, у саміх навуковых выдавецтвах няма магчымасцяў выдаваць тэксты на пэўных мовах, бо ў іх няма адмысловых спецыялістаў, карэктараў. Гэта ж Польшча. І гэта я ўжо пра чыста тэхнічныя пытанні і складанасці».
«На зразумелай рускаму свету мове ў сваёй кнізе я расстаўляю акцэнты супраць гэтага самага рускага свету»
Пры гэтым нават у такім рускамоўным выданні ёсць месца папулярызацыі беларускага.
«Дастаеўскі — імперац, і я гэтага абсалютна не адмаўляю. Калі вы прачытаеце маю кнігу, то пабачыце.
Калі разглядаць пэўную публіцыстыку пісьменніка, то яна антысеміцкая (у кантэксце XIX стагоддзя). Гэта таксама шавінісцкія тэксты ў дачыненні іншых народаў, у тым ліку беларусаў. Дастаеўскі адмаўляе нам у праве на самабытнасць, і паўстанне Кастуся Каліноўскага ў яго, напрыклад, гэта штосьці дрэннае, тое, што супярэчыць ідэям рускага свету. І я пра гэта таксама кажу, а таксама пра тое, чаму для нас тое паўстанне — нацыянальна-вызваленчае.
На зразумелай рускаму свету мове ў сваёй кнізе я расстаўляю акцэнты супраць гэтага самага рускага свету, супраць пуцінскай палітыкі. Падкрэсліваю беларускасць пэўных постацяў, іх беларускія карані (зрэшты, як і ў самога Дастаеўскага). Хтосьці павінен казаць пра гэта людзям, у тым ліку на зразумелай ім мове».
Акрамя прысутнасці Дастаеўскага ў сучаснай польскай культуры, у кнізе Падсасоннага разглядаецца шмат іншых складнікаў пісьменніка: напрыклад, яго ідэйны свет, хрыстацэнтрызм, стаўленне да жанчын. Асобныя разважанні адведзеныя небяспецы ідэалагізацыі літаратуры.
«Усе палітычныя сілы ў Польшчы карысталіся іменем Дастаеўскага, яго цытатамі, каб упікнуць суперніка. Сёння, напрыклад, цытаты Дастаеўскага выкарыстоўвае сучасны рускі аўтар Захар Прылепін, які ваяваў у Чачні і на Данбасе. І гэта ўсё вельмі небяспечна».
«Даўно думаю пра Святлану Алексіевіч»
Выданне кніжкі — не канец працы з гэтым матэрыялам:
«Калі гэтая кніга выдадзеная як доктарская дысертацыя, яе яшчэ трэба абараніць».
Але ў аўтара ўжо ёсць новыя ідэі і напрацоўкі.
«Я даўно думаю пра Святлану Алексіевіч, ужо нямала артыкулаў і матэрыялаў назбіралася, так што можна было б напісаць манаграфію. Канечне, потым зноў прычэпяцца: яна ж піша па-руску!», — пасміхаецца Падсасонны.
«Калі ты не ў гэтым спісе, то будзеш у другім». Як у Беларусі збіраюць подпісы за Лукашэнку1
Каментары
А ў артыкуле бюджэтнік тлумачыоць, што нікога з вас і нас ён не пытаўся і не збіраецца, зь якога боку сядзець на карку падаткаплацельніка.
Зрэшты, звычайны адказ зь дзяржсэктару (адкаст прасякнуты пярлінамі анэкдотаў і аксюмаронаў, але вам шкада часу, каб я раказваў)
• ДАСТАеЎскі! •
🫢 «Атрымаў, атрымаўшы» — во як. І тая самая школьная канцовачка выдае ў гэтым ... . Спадару Эзоп, нават з табою, мабыць, не прапусьцяць. Таму, на жаль, скончу гэты допіс таксама кропкамі, каб не атрымаць шлягбаўмам ад цэнзуркі. ... ... ...! ...!!!
.